Khó khăn kép của ngành hàng sầu riêng

Là địa phương có diện tích sầu riêng lớn thứ hai của cả nước (sau Đắk Lắk), tỉnh Lâm Đồng hiện có 25.610ha sầu riêng, sản lượng thu hoạch năm 2024 đạt hơn 176.000 tấn. Các vùng chuyên canh sầu riêng tập trung chủ yếu tại các huyện Đạ Huoai, Di Linh, Bảo Lâm, Đam Rông. Do hiệu quả kinh tế vượt trội, sầu riêng từng tạo “cơn sốt” khắp các tỉnh khu vực Tây Nguyên nói chung và Lâm Đồng nói riêng. Năm 2021, diện tích sầu riêng của Lâm Đồng chỉ 13.600ha, thì sau 4 năm, con số này đã tăng lên gần gấp đôi.

Tuy nhiên, từ đầu năm 2025 đến nay, người trồng và kinh doanh sầu riêng bắt đầu cảm nhận được "vị đắng" khi phải đối diện với khó khăn kép. “Do thời tiết không thuận lợi, mưa nắng thất thường, ảnh hưởng tới khả năng sinh trưởng và đậu trái của cây. Tỷ lệ đậu trái thấp khiến sản lượng sầu riêng sụt giảm, thời gian thu hoạch dự kiến cũng kéo dài và muộn hơn so với mọi năm”, Ông Nguyễn Thanh Sơn, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp Đạ M’ri, huyện Đạ Huoai, đơn vị chuyên về sản xuất, xuất khẩu sầu riêng cho biết.

 

Kiểm tra chất lượng sầu riêng tại Hợp tác xã Nông nghiệp Đạ M’ri, tỉnh Lâm Đồng. 

Ngoài nguy cơ mất mùa thì việc Trung Quốc-thị trường xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam, siết chặt các quy định về nhập khẩu, nhất là yêu cầu phải có chứng nhận không chứa chất vàng O (auramine O), không nhiễm cadimi của cơ quan kiểm nghiệm được Trung Quốc chỉ định là “cú sốc” lớn nhất của ngành sầu riêng trong nhiều năm qua. Theo Tổng cục Hải quan, quý I-2025, xuất khẩu sầu riêng giảm 71,3% về lượng và 74% về giá trị so với năm 2024, thị phần tụt từ 42,1% xuống còn 28,2%. Tại Lâm Đồng, giá sầu riêng loại 1 chỉ còn 55.000-60.000 đồng/kg, giảm khoảng 20.000 đồng so với năm 2024, tốc độ tiêu thụ sầu riêng chậm lại khiến nhiều nhà vườn và doanh nghiệp lo lắng.

Tăng cường kiểm soát chất lượng

Để bảo đảm chất lượng sầu riêng xuất khẩu, đáp ứng các tiêu chuẩn do phía Trung Quốc đặt ra, bên cạnh thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Chính phủ, của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thời gian qua, tỉnh Lâm Đồng đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm kiểm soát chặt chẽ vùng trồng, sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, quy trình sơ chế, đóng gói sầu riêng. Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng cho biết, đơn vị này đã làm việc, kiểm tra đối với các đơn vị, doanh nghiệp và nông hộ sản xuất, kinh doanh sầu riêng, trong đó có 6 doanh nghiệp sản xuất, chế biến, xuất khẩu quy mô gồm: Công ty TNHH Thương mại sản xuất Long Thủy, Công ty TNHH B’LaoFood, Công ty TNHH Bảo Phúc Hòa Nam, Công ty TNHH Nông nghiệp Inova Đà Lạt, Công ty TNHH Hiệp Huyền Di Linh, HTX Nông nghiệp Đạ M’ri. Qua kiểm tra cho thấy, người dân và doanh nghiệp chấp hành nghiêm quy định sản xuất sản phẩm an toàn, bảo đảm chất lượng. Cơ quan chức năng cũng đã lấy hơn 400 mẫu đi xét nghiệm và không phát hiện sầu riêng bị nhiễm các chất cấm như vàng O, cadimi, chì...

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Giám đốc HTX Nông nghiệp Đạ M’ri cho biết, HTX có 135 hộ liên kết trồng sầu riêng với tổng diện tích 357,4ha, sản lượng đạt 6.000 tấn/năm. Mặc dù HTX chưa có lô sầu riêng nào bị trả về nhưng để người dân yên tâm sản xuất, lãnh đạo HTX đã mời các chuyên gia về kiểm tra nguồn nước, đất, phân bón để tìm nguyên nhân. Tổ chức tuyên truyền cho người dân hiểu chất vàng O, cadimi là gì, xuất phát từ đâu và cách khắc phục như thế nào. Khuyến cáo người trồng giữ độ PH của đất theo quy chuẩn, tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, không để đất thoái hóa, bạc màu, không sử dụng chất bảo quản.

Thực tế cho thấy, hiện nay, tăng cường quản lý chất lượng trái sầu riêng vẫn là vấn đề mấu chốt xuất khẩu ổn định và bền vững. Thời gian qua, các ngành chức năng của tỉnh Lâm Đồng đã tổ chức kiểm tra công tác tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra thực tế các vùng trồng xin cấp mã số và giám sát các mã số vùng trồng. Hiện toàn tỉnh đã cấp 141 mã vùng trồng với diện tích hơn 5.000ha. Các đoàn công tác liên ngành của tỉnh thường xuyên kiểm tra việc sử dụng mã số vùng trồng, tình hình liên kết thu mua, tiêu thụ nông sản trên địa bàn, quy trình chăm sóc, sơ chế, đóng gói sầu riêng, kiên quyết xử lý nếu phát hiện xảy ra sai phạm.

Theo ông Nguyễn Hoàng Phúc, giải pháp thiết thực góp phần tháo gỡ khó khăn trong xuất khẩu sầu riêng đó là đẩy mạnh chế biến sâu. Theo đó, việc tách múi cấp đông hoặc sấy thăng hoa là phương án phù hợp góp phần bảo quản được lâu, giữ được hương vị và dinh dưỡng của sầu riêng. “Hiện địa phương có một số doanh nghiệp đang thực hiện cấp đông và sấy thăng hoa rất hiệu quả, giúp giảm áp lực tiêu thụ quả tươi vào chính vụ, chủ động được việc điều tiết sản phẩm ra thị trường, đồng thời kéo dài thời gian tiêu thụ sản phẩm. Đây là mô hình sẽ được ưu tiên nhân rộng”, Ông Phúc chia sẻ.

Trước yêu cầu về kiểm định sản phẩm sầu riêng, tỉnh Lâm Đồng đang tích cực hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện nhanh thủ tục kiểm định chất vàng O, cadimi tại các trung tâm kiểm định được phía Trung Quốc công nhận. Tuy nhiên, về lâu dài, Việt Nam cần đẩy mạnh đàm phán để phía Trung Quốc đẩy nhanh thủ tục, gỡ nút thắt trong hoạt động xuất khẩu sầu riêng, khẩn trương thiết lập cơ chế “luồng xanh nông sản” giúp ưu tiên thông quan nhanh đối với sầu riêng và nhiều loại nông sản khác đang vào vụ thu hoạch cao điểm.

Bài và ảnh: VŨ ĐÌNH ĐÔNG

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Kinh tế xem các tin, bài liên quan.