Siết chặt chính sách về bảo vệ môi trường

Những năm qua, vấn đề ô nhiễm chất thải nhựa và rác thải nhựa biển đã được Chính phủ Việt Nam đặc biệt quan tâm và nỗ lực giải quyết thông qua việc đổi mới căn bản chính sách về bảo vệ môi trường. Việc thông qua Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi, trong đó luật hóa các nội dung liên quan đến chất thải nhựa như quản lý, tái sử dụng, tái chế, xử lý và phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn về nhựa là một bước tiến quan trọng. Việt Nam cũng đã ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý RTN đại dương đến năm 2030; Chương trình quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; triển khai thực hiện đề án Việt Nam chủ động chuẩn bị và tham gia xây dựng Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa đại dương. Gần đây nhất, Việt Nam đã tham gia Chương trình đối tác hành động toàn cầu về nhựa tại Việt Nam và đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm 75% RTN đại dương...

Các doanh nghiệp tại bãi biển Hải Tiến đã tự bỏ chi phí để thuê công nhân vệ sinh môi trường hằng ngày đi dọn rác. 

Trong lộ trình hướng tới mục tiêu áp đặt lệnh cấm lưu thông các sản phẩm ống hút nhựa, túi nhựa khó phân hủy sinh học và hộp đựng thực phẩm tại Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ, quy định một số điều của Luật Bảo vệ môi trường 2020 liên quan đến quản lý chất thải nhựa cũng đã có những quy định rõ, bắt đầu từ ngày 1-1-2026, Việt Nam sẽ ngừng sản xuất cũng như nhập khẩu túi nhựa không phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50cmx50cm phục vụ tiêu dùng trong nước. Tiếp theo, Chính phủ Việt Nam cũng đã ban hành Nghị định số 45/2022/NĐ-CP về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường có hiệu lực từ ngày 25-8-2022. Dù chưa áp dụng xử phạt hành vi không phân loại rác tại nguồn nhưng với việc ban hành nghị định sẽ góp phần thay đổi hành vi, lối sống và thói quen tiêu dùng của người dân.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, bên cạnh đổi mới về chính sách, Việt Nam cũng đang tăng cường các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức, nghiên cứu khoa học, đổi mới, chuyển giao công nghệ và đã thiết lập một cơ chế đối tác cho phép doanh nghiệp sản xuất và cơ quan Chính phủ hợp tác trong giải quyết vấn đề ô nhiễm chất thải nhựa. Mới đây, Chính phủ Việt Nam cũng đã giao cho Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan để xây dựng kế hoạch quốc gia về kinh tế tuần hoàn. Nếu kế hoạch này được thực hiện tốt thì không những sẽ góp phần làm giảm đáng kể lượng RTN ra môi trường, đồng thời còn biến RTN thành những nguồn tài nguyên quý giá quay trở lại phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội.

Địa phương phải quyết liệt

Các cơ chế, chính sách để giảm thiểu rác thải nhựa đã có, việc tiếp theo là các cấp chính quyền địa phương cần triển khai quyết liệt các chương trình, hành động, nhân rộng những mô hình, cách làm hay về giảm thiểu RTN tại địa phương, đặc biệt là những tỉnh, thành phố ven biển.

Đà Nẵng là một trong những địa phương đã làm tốt công tác này. Tự hào là thành phố có bãi biển Mỹ Khê được tạp chí lừng danh Forbes bình chọn là "một trong 6 bãi biển đẹp nhất hành tinh”, những năm qua, lãnh đạo TP Đà Nẵng rất chú trọng công tác bảo vệ môi trường biển với những chiến dịch, dự án môi trường quy mô lớn, thu hút đông đảo người dân tham gia. Dự án “Đại dương không nhựa” từ tháng 10-2017 đến tháng 4-2019 đã góp phần giảm thiểu việc xả RTN ra môi trường biển. Đã có hơn 21.000 hộ gia đình thực hiện phân loại, thu gom được gần 7.700kg RTN; 29.850kg rác tài nguyên, góp phần giảm thiểu áp lực xử lý rác thải của thành phố. Một trong những chương trình đang thu hút được sự quan tâm, tham gia của đông đảo người dân Đà Nẵng đó là chương trình ra quân “Ngày chủ nhật xanh” dọn vệ sinh môi trường bãi biển do Thành đoàn Đà Nẵng phát động... 

Không chỉ Đà Nẵng, nhiều địa phương, nhất là các địa phương ven biển cũng đã đồng loạt ban hành những kế hoạch hành động vì môi trường không RTN, mà trước hết là các hoạt động tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân thông qua việc giảm sử dụng các sản phẩm nhựa một lần trong tiêu dùng, sinh hoạt... cùng các hoạt động làm sạch môi trường, làm sạch bãi biển đã trở thành những phong trào trong các tổ chức, đoàn thể, cộng đồng dân cư.

Mô hình du lịch thân thiện môi trường

Vai trò của doanh nghiệp trong việc góp phần giảm thiểu rác thải đại dương nói chung, RTN đại dương nói riêng cũng rất quan trọng. Như ở vùng biển Hải Tiến, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, để dọn sạch rác thải bờ biển, các khách sạn tại đây đã cùng đóng góp chi phí để thuê nhân công làm vệ sinh môi trường. Ông Lê Xuân Thảo, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Đầu tư và Du lịch Hải Tiến, Trưởng ban quản lý Khu du lịch biển Tiến Thanh cho biết: Trước đây, bãi biển này tràn ngập rác thải, trước thực trạng đó, từ năm 2012, các khách sạn tại đây đã tự bỏ chi phí để dọn vệ sinh môi trường. Đến năm 2015, 30 khách sạn đã thành lập Ban quản lý Khu du lịch biển Tiến Thanh để triển khai các công tác, trong đó có công tác vệ sinh môi trường 1,2km bờ biển. Ban quản lý đã chi 60 triệu đồng/tháng để thuê đội ngũ 12 nhân viên vệ sinh môi trường dọn rác trên bãi biển và trên bờ. Cộng với 30 triệu đồng/tháng thuê các đơn vị thu gom, vận chuyển rác đến nhà máy xử lý rác thải. Đặc biệt, sau những đợt bão lũ, các khách sạn điều động toàn bộ nhân viên ra bờ biển dọn sạch rác thải để biển sạch hơn, thu hút khách du lịch đông hơn.

Các chủ tàu, thuyền tại TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh cũng mới thực hiện cam kết không sử dụng sản phẩm từ nhựa dùng một lần trong các hoạt động dịch vụ du lịch trên vịnh Hạ Long. Ông Đào Mạnh Lượng, Chi hội trưởng Chi hội Tàu du lịch Hạ Long cho biết: "Chúng tôi tham gia hướng tới nền du lịch bền vững, vừa mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, cho người dân địa phương, vừa bảo vệ môi trường. Cùng với việc cam kết không sử dụng sản phẩm từ nhựa dùng một lần trong các hoạt động dịch vụ du lịch trên vịnh Hạ Long, chi hội cũng tiên phong tham gia chương trình gắn nhãn sinh thái "Cánh buồm xanh" do UBND tỉnh Quảng Ninh phát động. Theo đó, các tàu đều phải đạt được những tiêu chí du lịch bền vững, trong đó có việc thu gom, phân loại rác thải trên tàu. Hiện tại, chi hội đang có hơn 60 đơn vị tham gia chương trình này". Ông Đào Mạnh Lượng cũng thể hiện mong muốn việc phân loại rác cần phải thực hiện đồng bộ để tránh việc các tàu đã phân loại rác nhưng khi đem lên bờ lại đổ chung rác với nhau thì công sức phân loại rác bằng không. 

Thay thế túi nilon trong sản xuất, kinh doanh

Hiện nay, nhiều siêu thị lớn của Việt Nam đã có những hành động cụ thể, thiết thực để giảm thiểu túi nilon cũng như khuyến khích khách hàng dùng túi sử dụng nhiều lần, chương trình tích điểm khi không sử dụng túi nilon. Theo đó, các doanh nghiệp như: Co.op mart Việt Nam, siêu thị Big C Đà Nẵng, Big C Hà Nội... đã sử dụng phương pháp bọc hàng hóa, sản phẩm bằng lá chuối thay thế dần túi nilon. Nhiều siêu thị có dịch vụ “cho thuê túi môi trường”, khách hàng sẽ được hoàn tiền khi mang trả túi cho lần mua hàng tiếp theo.

Nhiều doanh nghiệp cũng lựa chọn sản xuất các sản phẩm thân thiện với môi trường nhằm giảm thiểu sử dụng đồ nhựa dùng một lần, ví dụ như: Công ty TNHH Green Joy chuyên sản xuất các ống hút cỏ để thay thế ống hút nhựa; Công ty Cổ phần Galaxy Biotech sản xuất túi làm từ tinh bột sắn mì công nghiệp Việt Nam, sử dụng công nghệ nano và công nghệ vật liệu sinh học dễ phân hủy để thay thế túi nilon...

Tuy nhiên, bên cạnh những doanh nghiệp có ý thức bảo vệ môi trường vẫn còn không ít doanh nghiệp vì lợi nhuận mà xả thải thẳng ra môi trường biển. Do đó, chính quyền các địa phương cần hành động quyết liệt hơn nữa để từ đó điều chỉnh hành vi của doanh nghiệp cho đến người dân, thể hiện trách nhiệm cao hơn trong việc bảo vệ môi trường biển.

 (còn nữa)

Bài và ảnh: LA DUY - HÀ ANH