Chợ Đồng Xuân nằm trong khu phố cổ thuộc quận Hoàn Kiếm. Phía tây của chợ là phố Đồng Xuân, phía bắc là phố Hàng Khoai, phía nam là phố Cầu Đông, phía đông là ngõ chợ Đồng Xuân.
Xác định chợ Đồng Xuân là một mục tiêu trọng điểm, hiểm yếu của Liên khu 1, nên khi bị kìm chân ở phố Hàng Thiếc, trong các ngày từ 11 đến 13-2, quân Pháp chuyển sang tiến công chợ Đồng Xuân và lần lượt chiếm được một số địa bàn giáp chợ.
Để dọn đường cho cuộc “tổng công kích” chợ Đồng Xuân, Pháp đã sử dụng máy bay, pháo lớn oanh kích trận địa phòng thủ của ta.
Chợ Đồng Xuân, nơi diễn ra trận đánh lớn nhất của Liên khu 1 trong những ngày đầu Toàn quốc kháng chiến.
Do phán đoán trước âm mưu của địch, ta đã điều chỉnh lực lượng, tăng cường tổ chức phòng thủ khu Đồng Xuân, củng cố công sự chiến đấu.
Sáng sớm ngày 14-2, Pháp cho 1 tiểu đoàn với hơn 400 quân với 5 xe tăng yểm trợ, tiến công vào trận địa của Tiểu đoàn 101 ở khu vực chợ Đồng Xuân. Máy bay, pháo của địch oanh kích dữ dội khu vực phố Hàng Mã, Hàng Chiếu, Hàng Lược, Hàng Đường…, đốt cháy, phá hủy nhiều nhà cửa. Tiếp đó, bộ binh và xe tăng địch từ cầu Long Biên, Cửa Bắc, Cửa Đông ồ ạt tiến công vào chợ Đồng Xuân.
Đợi địch vào tầm bắn hiệu quả, hỏa lực của ta bố trí trên các tầng gác nhả đạn, đồng thời ta khai hỏa hệ thống mìn bố trí trên các đường phố, khiến hàng chục tên địch bị tiêu diệt. Nhiều đợt tiến công liên tiếp của địch bị ta bẻ gãy. Lực lượng của ta ở trong chợ sau khi dùng hỏa lực tiêu diệt địch đã xông ra đánh giáp lá cà bằng báng súng, lưỡi lê, dao găm, dao thái thịt với bọn lính lê dương. Do lực lượng chênh lệch bất lợi cho ta nên địch đã chiếm được chợ Đồng Xuân.
Có thể nói, trận đánh ngày 14-2-1947 ở chợ Đồng Xuân là trận đánh lớn nhất của Liên khu 1, thể hiện khí phách anh hùng và sự kết hợp giữa lòng quả cảm với trí thông minh, sáng tạo của các chiến sĩ cảm tử Thủ đô và của nhân dân ta trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Tuy chiếm được chợ Đồng Xuân, song hơn 200 tên địch đã bị loại khỏi vòng chiến đấu.
Bài, ảnh: HOÀNG HÀ