Không chỉ ngành báo chí, trí tuệ nhân tạo (AI) đang tái định vị lại nhiều vị trí việc làm. Nhưng công nghệ không đẩy nghề báo đến bờ vực, ngược lại, nó là động lực buộc báo chí phải thay đổi, đặc biệt là trong giáo dục và đào tạo. Cách đào tạo truyền thống “dạy kỹ năng, luyện nghiệp vụ, ra trường đi làm” đã không còn đủ. Khi AI có thể tạo ra bản tin chỉ trong 30 giây, điều giúp nhà báo không bị đào thải chính là những phẩm chất AI không có. Đó là tư duy phản biện, khả năng đặt câu hỏi, hiểu biết xã hội và năng lực thấu cảm.

PGS, TS Đặng Thị Thu Hương, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã từng nói, thách thức lớn nhất của giáo dục báo chí hiện nay không nằm ở công nghệ, mà ở năng lực thích ứng của người học. Nghề báo chưa từng là nơi dành cho sự lặp lại. Trong thời đại số, càng cần những người có tư duy độc lập, phản biện sắc bén và đạo đức nghề nghiệp vững vàng.

Ảnh minh họa: thanhnien.vn 

Vì vậy, sinh viên báo chí hôm nay không chỉ học cách đưa tin, mà phải hiểu cách thông tin vận hành, bị thao túng, dẫn dắt ra sao. Viết đúng, viết hay là chưa đủ, người học còn cần biết tự vệ trước những “chiêu trò” bóp méo dữ liệu, đẩy trend (xu hướng) ảo, thao túng cảm xúc. Nhà báo hiện đại không đơn thuần là người kể chuyện, họ là người kiến tạo niềm tin công chúng, là người kiểm chứng sự thật, khám phá các góc nhìn mới và định hướng dư luận bằng những tác phẩm báo chí có chiều sâu, phụng sự cộng đồng.

Để làm được điều đó, chương trình đào tạo báo chí cần chạm đến cả 3 tầng: Dạy công cụ, rèn tư duy và truyền bản sắc. Việc tích hợp các công nghệ mới như AI, phân tích dữ liệu, thực tế ảo tăng cường là cần thiết, nhưng chưa đủ. Nhà trường cần phải rèn luyện cho họ khả năng tư duy độc lập, phản biện có trách nhiệm và giữ được sự nhân văn trong từng sản phẩm báo chí. Như người đi rừng cần biết dùng dao, đọc bản đồ và biết sử dụng cả định vị GPS, thì nhà báo trẻ hôm nay cần thạo công nghệ, am hiểu địa hình thông tin và có đạo đức nghề nghiệp vững vàng.

Với những thí sinh yêu thích nghề báo chuẩn bị bước vào kỳ thi THPT và xét tuyển đại học, điều quan trọng không phải là nghề báo có còn hay không mà là mình có sẵn sàng thay đổi để bước vào nghề với tâm thế mới hay không. Công nghệ có thể thay thế nhiều thứ, nhưng không thể thay thế được trái tim nhân văn, tư duy phản biện và tinh thần công dân số. Đó là những gì mà một nhà báo chân chính phải có.

Xã hội không cần những “nhà báo robot”, mà cần những người làm báo biết vì sao mình phải viết và viết để làm gì.

THÁI AN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Giáo dục Khoa học xem các tin, bài liên quan.