Trí tuệ nhân tạo (AI) và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam

Ứng dụng AI còn tự phát và thiếu chiến lược tổng thể

Phát biểu khai mạc và đề dẫn phiên thảo luận, ông Đào Trung Thành, Phó viện trưởng Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII) khẳng định: “Hiện nay, chuyển đổi số là vấn đề then chốt, là yêu cầu sống còn của ngành báo chí”.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển truyền thông (IPS) có một thực tế đáng suy ngẫm đó là: “Các cơ quan báo chí Việt Nam dường như đang đặt trọng tâm sai vào việc ứng dụng AI”. Phần lớn các tòa soạn đang đầu tư “vốn liếng nhỏ lẻ” vào các ứng dụng phục vụ tác vụ tức thời mà thiếu đi một chiến lược mang tính tổng thể và dài hạn.

Dẫn kết quả khảo sát, ông Nguyễn Quang Đồng cho biết, có chưa đến 10 tòa soạn chính thức ban hành chính sách nội bộ nhất quán về việc sử dụng AI. Điều này cho thấy một xu hướng chung là “tự phát”, thiếu sự đầu tư bài bản và tinh thần tập thể. Từ thực trạng đó, ông Nguyễn Quang Đồng đã đề xuất các giải pháp mang tính vĩ mô, đặc biệt là yêu cầu về một bộ quy tắc ứng xử chung do Hội Nhà báo Việt Nam ban hành và sự cần thiết phải có một chiến lược tiếp cận AI một cách tổng thể từ từng cơ quan báo chí.

Các diễn giả trao đổi tại phiên thảo luận.

Chia sẻ về việc phát triển mô hình AI chuyên biệt, ông Đào Quang Bính, Tổng giám đốc, Tổng thư ký Tòa soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam (VnEconomy) cho biết, thay vì phụ thuộc vào các mô hình AI tạo sinh lớn, có chi phí vận hành cao và dữ liệu chung chung, VnEconomy đã lựa chọn hướng đi khác biệt.

Tạp chí đã hợp tác với chuyên gia AI để tự phát triển một mô hình ngôn ngữ riêng, được đào tạo hoàn toàn bằng kho dữ liệu độc quyền, chất lượng cao của chính VnEconomy trong nhiều năm.

“Một nhân sự có thể xử lý khoảng 30 tin/ngày cho ấn phẩm tiếng Anh. Biên tập viên gần như không phải sửa về ngữ pháp mà chỉ cần đối tượng hóa nội dung cho phù hợp. Quan trọng nhất, các bài viết tạo ra luôn tuân thủ đúng giọng văn và quan điểm của tòa soạn, vì chỉ dựa trên nguồn tài liệu đã được kiểm chứng, không tự ý tạo sinh thông tin”, ông Bính cho hay. Ông cũng khẳng định, chi phí để xây dựng một hệ thống tương tự hoàn toàn nằm trong khả năng của các tòa soạn và sẵn sàng chuyển giao công nghệ cho các đơn vị có nhu cầu.

Đối mặt với hệ lụy và bài toán an ninh thông tin

Đưa phiên thảo luận trở lại với góc nhìn cẩn trọng, ông Đinh Toàn Thắng, Chủ tịch Công ty DIBIZ, đã tập trung phân tích những mặt trái và rủi ro đi kèm với sự phát triển bùng nổ của AI như nguy cơ tin giả (fake news), thông tin sai lệch (disinformation) được tạo ra và lan truyền với tốc độ chóng mặt qua các công nghệ deepfake.

“Khi một tòa soạn tích hợp AI vào hệ thống lõi, họ cũng đồng thời mở ra những cánh cửa mới cho các nguy cơ tấn công mạng nếu không có biện pháp bảo vệ tương xứng”, ông Đinh Toàn Thắng cảnh báo. Ông đề xuất các tòa soạn cần có giải pháp công nghệ như mã hóa, ẩn dấu vân tay số (watermarking) và một chiến lược triển khai AI tổng thể, có đánh giá mức độ sẵn sàng bài bản.

Ngoài rủi ro về an ninh và pháp lý, những thách thức trong chính chiến lược ứng dụng cũng được mổ xẻ. Chia sẻ về kinh nghiệm triển khai, ông Nguyễn Anh Tuấn, nhà sáng lập Báo Mới, cho rằng việc cá nhân hóa bằng AI trong lĩnh vực tin tức không thành công như kỳ vọng. Lý do là tin tức thời sự có vòng đời rất ngắn. “Chúng tôi nhận ra vấn đề không phải là AI không tốt, mà là chúng tôi đã hiểu sai về bài toán cá nhân hóa”, ông Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ. Theo ông, cá nhân hóa trong báo chí nên tập trung vào “trải nghiệm”, như việc để các bạn trẻ làm nội dung cho người trẻ, nói đúng ngôn ngữ của họ.

Phiên thảo luận thu hút sự tham dự của đông đảo khách mời.

 “Phải bắt tay vào làm, nhưng có kiểm soát”

Phát biểu chia sẻ ở phần cuối phiên thảo luận, ông Tô Đình Tuân, Tổng biên tập Báo Người Lao động đã mang đến một góc nhìn tổng kết từ người làm báo thực tiễn. Ông khẳng định, ứng dụng AI không còn là lựa chọn mà là con đường bắt buộc. “Vấn đề quan trọng nhất mà chúng ta rút ra được là được gì từ việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số”, ông nói.

Theo ông Tô Đình Tuân, báo chí phải trả lời được câu hỏi về hiệu quả kinh tế. Lấy ví dụ thực tế, Báo Người Lao động đã phối hợp với nền tảng Momo để tiếp cận hơn 30 triệu người dùng, phần lớn là giới trẻ, một cách làm chiến lược để mở rộng đối tượng độc giả và tìm kiếm mô hình kinh doanh mới.

“Chúng ta không nên ngần ngại nữa mà phải bắt tay vào làm, nhưng làm có bước đi, có chuẩn bị và có kiểm soát”, ông Tuân nhấn mạnh. Đó cũng chính là thông điệp xuyên suốt của phiên thảo luận: Mạnh dạn đổi mới nhưng phải đi cùng với một chiến lược bài bản và có trách nhiệm.

Tin, ảnh: YẾN NHI - QUỲNH TRANG

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.