Tiktok “gây nghiện” cho người dùng như thế nào?

TikTok dùng AI phân tích dữ liệu người dùng

Vậy tại sao, làm cách nào mà Tiktok lại "gây nghiện" nhanh cho giới trẻ, theo phân tích của ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc kỹ thuật Công ty Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam (NCS), thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) của Tiktok phân tích dữ liệu người dùng, đoán được người dùng muốn xem gì và gợi ý nội dung, khiến người xem thấy thỏa mãn, dần dần “bị nghiện”.

Ông Vũ Ngọc Sơn cho rằng, Tiktok lựa chọn video dành cho người dùng dựa vào nhiều yếu tố. Đầu tiên là tương tác của người dùng, ví dụ người dùng bấm thích hoặc chia sẻ, các tài khoản bạn theo dõi, nhận xét bạn đăng và nội dung bạn tạo; tiếp theo là thông tin video, bao gồm cả các chi tiết như chú thích, âm thanh và các hashtags; ngôn ngữ bạn đang sử dụng, quốc gia, loại thiết bị...

Cần sớm dẹp video Tiktok nhảm nhí, độc hại.

“Ẩn sau đó là thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) phân tích các dữ liệu này để đoán người dùng muốn xem gì tiếp theo, từ đó gợi ý nội dung phù hợp. Để làm được điều này, Tiktok đưa ra những bộ video thử để xem phản ứng của người dùng, thể hiện ở cách người dùng tương tác với video đó, thời gian, số lần người dùng xem lại… Từ những dữ liệu này, AI sẽ tổng hợp và phân loại người dùng thành các nhóm người dùng có sở thích khác nhau”, ông Vũ Ngọc Sơn phân tích thêm.

Theo ông Vũ Ngọc Sơn các nền tảng khác như Youtube, Facebook cũng đã áp dụng. Tuy nhiên lợi thế của Tiktok chính là thời gian của mỗi clip rất ngắn, cùng một khoảng thời gian, người dùng xem được nhiều clip trên TikTok hơn trên Youtube, Facebook.

Sau khi phân tích xong, Tiktok sẽ thu được nhiều phản ứng của người dùng hơn với cùng một khoảng thời gian để làm đầu vào cho máy học AI. Nói cách khác là AI của Tiktok vừa học nhanh vừa chính xác hơn vì dữ liệu đầu vào nhiều hơn. Bên cạnh đó, Tiktok có thuật toán triển khai nội dung mới theo cách, mỗi khi một nội dung mới xuất hiện, thuật toán sẽ phân bổ đến một số lượng người nhất định để đo tương tác.

Nếu tỷ lệ người xem thích video cao thì tiếp tục phân phối tới số lượng người đông hơn theo cấp số nhân. Vì vậy, nếu một nội dung càng độc, lạ, câu view thì tốc độ lan truyền càng nhanh. Điều này cũng sẽ tạo điều kiện những video có nội dung bẩn, độc hại được lan truyền mà không có kiểm soát. Với sự phát triển của công nghệ BigData và AI, các nền tảng trực tuyến rất dễ để biết người dùng muốn gì, thích gì, từ đó cung cấp những những nội dung họ thích, họ cảm thấy phù hợp, thấy thoả mãn mà gần như người dùng không phải làm gì.

Theo Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, trên TikTok xuất hiện nhiều video có nội dung xuyên tạc lịch sử văn hóa Việt Nam, các clip nhảm nhí, độc hại, có nội dung sử dụng hình ảnh khêu gợi, đi kèm nội dung hạ thấp con người Việt Nam, bên cạnh đó là những nội dung gây nguy hiểm với trẻ em. Ảnh chụp màn hình/ nguồn: Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử.

“Tiktok bị lo ngại hơn cả bởi thời gian 1 clip của Tiktok rất ngắn, điều này dấy lên lo lắng nếu nghiện Tiktok thì sẽ giảm khả năng tập trung trong cuộc sống vì bộ não đã quen với việc thoả mãn chỉ trong vài chục giây, thời gian này là quá ít so với 1 hoạt động bình thường của cuộc sống”, ông Vũ Ngọc Sơn thông tin thêm.

Làm thế nào để không nghiện Tiktok?

Bên cạnh những ảnh hưởng tiêu cực, chuyên gia an ninh mạng Vũ Ngọc Sơn cho rằng, một công cụ tốt hay xấu là do người dùng, tuy nhiên nếu nó tạo điều kiện thuận lợi cho cái xấu dễ hơn thì sẽ phải cần kiểm soát, điều chỉnh để tồn tại. Đặc biệt với đối tượng trẻ em, cần có giải pháp để ngăn chặn ảnh hưởng xấu của nền tảng này với trẻ em. Trên thực tế, bên cạnh những thông tin tiêu cực, các nền tảng xuyên biên giới, mạng xã hội nói chung đều có thông tin tích cực. Tuy nhiên, do "tâm lý đám đông", thông tin tiêu cực luôn được phát tán nhanh hơn và để lại hậu quả nặng nề. Thậm chí, thông tin càng xấu độc thì nhiều người lại cho rằng càng gần với đời sống và chân thực, nên càng hưởng ứng.

Một trào lưu thách đấu trực tuyến trên Tiktok/Tiktok sử dụng thuật toán phân phối nội dung tự động tạo ra xu hướng (trend) độc hại, ảnh hưởng xấu đến giới trẻ, người dùng/ Ảnh chụp màn hình/ nguồn: Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử.

Liên quan đến một số vi phạm của Tiktok với nội dung xấu độc, phản cảm, thông tin sai sự thật trên nền tảng này, ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (PTTH &TTĐT) cho biết, trong 3 năm vừa qua, Tiktok đã phát triển rất mạnh với số lượng người dùng tăng nhanh tại thị trường Việt Nam, tuy nhiên sự phát triển này lại không đi đôi với trách nhiệm quản lý giữ gìn nền tảng an toàn, lành mạnh với người dùng. Từ năm 2022 đến nay, nền tảng Tiktok có nhiều nội dung chống Đảng, Nhà nước, vi phạm pháp luật. Nghiêm trọng hơn, Tiktok còn sử dụng thuật toán phân phối nội dung tự động tạo ra xu hướng (trend) độc hại, ảnh hưởng xấu đến giới trẻ, người dùng. Không có biện pháp kiểm  soát hiệu quả dẫn đến tình trạng nhiều hàng nhái, hàng giả, kém chất lượng không rõ nguồn gốc bán tràn lan trên Tiktok shop. Không quản lý chặt chẽ để một số idol (thần tượng) sử dụng nền tảng của mình truyền bá nội dung lệch lạc, lệch chuẩn, nhảm nhí, thiếu văn hóa. Không có biện pháp kiểm soát hiệu quả nội dung vi phạm bản quyền, đặc biệt là phim ảnh; Không có biện pháp quản lý việc người dùng Tiktok tự ý sử dụng hình ảnh riêng tư của người khác, vi phạm nghiêm trọng quyền bảo vệ cá nhân riêng tư của con người. 

Về giải pháp đối với những vấn đề này, ông Lê Quang Tự Do cho biết, sắp tới Bộ sẽ triển khai đồng bộ các giải pháp về pháp lý, kinh tế, kỹ thuật, ngoại giao, truyền thông… để yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới phải tuân thủ pháp luật Việt Nam; tổ chức đoàn kiểm tra liên ngành kiểm tra toàn diện hoạt động của Tiktok tại Việt Nam; phối hợp với các bộ ngành liên quan để đánh giá toàn diện về tác động, ảnh hưởng của Tiktok đối với cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ; nâng cao hiệu quả của công cụ rà quét; xây dựng kế hoạch truyền thông để thúc đẩy, hình thành các xu hướng ứng xử văn hóa mạng lành mạnh; phối hợp với Bộ Công thương quản lý hoạt động cung cấp dịch vụ thương mại điện tử của Tiktok Shop tại Việt Nam.  

Tại buổi họp báo cung cấp thông tin hoạt động 3 tháng đầu năm 2023 và kế hoạch triển khai thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm của Bộ Thông tin và Truyền thông, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm nhấn mạnh: Để ngăn chặn các nền tảng xuyên biên giới, các kênh xấu độc vi phạm pháp luật Việt Nam, chúng ta sẽ đi theo phương án chặn dòng tiền trên không gian mạng để không chảy về nội dung xấu độc. Các doanh nghiệp không đưa dòng tiền của mình vào các nội dung xấu độc. Các nền tảng xuyên biên giới và các kênh xấu độc đang để người xem có thể cho tặng vào các kênh có nội dung phản cảm, lệch chuẩn, nên sẽ phải xem xét lại việc hợp tác từ các kênh thanh toán của Việt Nam đến các nền tảng này.

Bài, ảnh: VĂN PHONG - NGỌC HOÀN