Tại diễn đàn, sau khi nghe các báo cáo, Tổng Bí thư Tô Lâm có bài phát biểu chỉ đạo.

Đây là bài phát biểu chỉ đạo nhìn thẳng vào thực tế, đúng bản chất vấn đề. Nhân dân dù bất ngờ với các con số được nêu ra trong bài phát biểu, nhưng vẫn rất hân hoan, là bởi lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước đã phát biểu phân tích sâu và trúng, nhìn thẳng vào sự thật, như một sự thức tỉnh, để chúng ta cùng nhìn lại để bước tới, có những quyết sách hợp lý trong thời gian tới, để nước ta bước vào kỷ nguyên mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ ra một “điểm yếu lớn” là năng lực nghiên cứu và phát triển vẫn còn phụ thuộc khá nhiều vào nguồn lực từ nước ngoài. Khả năng thu hút nhân tài công nghệ cao cũng chưa đủ mạnh, ảnh hưởng đến khả năng đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp.

PGS, TS Bùi Thị An, nguyên Viện trưởng Viện Kỹ thuật nhiệt đới, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội.

Tiếp đến, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật thực trạng trình độ công nghệ của các doanh nghiệp Việt “nhìn chung còn thấp, chỉ tham gia ở mức rất khiêm tốn trong chuỗi cung ứng toàn cầu”.

Nêu ra thông tin là Việt Nam đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu điện thoại di động thông minh, đứng thứ 5 về xuất khẩu linh kiện máy tính, thứ 6 về xuất khẩu thiết bị máy tính; thứ 7 về gia công phần mềm, thứ 8 về thiết bị linh kiện điện tử", Tổng Bí thư đã đặt ra các câu hỏi: “Chúng ta đã bao giờ nhìn sâu vào bản chất những số liệu này chưa? Chúng ta đóng góp được bao nhiêu % giá trị trong đó? Hay là mình đang ở phân khúc thấp nhất của chuỗi giá trị, chủ yếu là gia công cho nước ngoài?".

Sau khi nghe bài phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm, những thành viên Hội Nữ trí thức Hà Nội đã có những cuộc thảo luận sôi nổi. Có phải chăng từ trước đến nay, chúng ta vẫn đang thực sự “mơ màng”, “ru ngủ” nhau bằng bảng thành tích. Bảng thành tích đẹp, những báo cáo được “tô hồng”, nhận định quá đà... dẫn tới căn bệnh thành tích rất nặng lâu nay chính là những rào cản trên con đường chúng ta đi tới. 

Muốn vươn mình, trước hết chúng ta hãy thôi nhìn vào các con số đẹp, phần trăm đẹp, các danh hiệu khi đọc lên nghe du dương, vì ngỡ đang ở đỉnh cao, để che lấp, quên đi mất thực tế. Cần phải đi sâu vào thực trạng, bản chất, đề cao tính hiệu quả. Ví dụ như cuộc thi nghiên cứu khoa học dành cho học sinh phổ thông được tổ chức hằng năm với hàng nghìn danh hiệu, giải thưởng, đến nay đã có bao nhiêu dự án được áp dụng trong thực tế?

Chúng ta cũng chưa chú trọng vào nhân lực chất lượng cao. Số liệu từ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho thấy, chỉ khoảng 10% lực lượng lao động Việt Nam được đào tạo chuyên sâu, trong khi các ngành công nghiệp yêu cầu kỹ thuật cao đang thiếu trầm trọng nguồn nhân lực.

Đã đến lúc cần phải có các cơ chế, chính sách trọng dụng, đãi ngộ nhân tài tốt hơn. Cần có cơ chế, chính sách hấp dẫn về tín dụng, học bổng và học phí, để thu hút học sinh, sinh viên giỏi theo học các lĩnh vực Toán học, Vật lý, Sinh học, Hóa học, Kỹ thuật và Công nghệ. Đồng thời, cần phải tôn vinh, biểu dương, khen thưởng kịp thời, xứng đáng các nhà khoa học, nhà sáng chế; trân trọng từng phát minh, sáng chế, cải tiến kỹ thuật, sáng kiến nâng cao hiệu quả công tác, hiệu suất công việc, dù là nhỏ nhất.

Trong bài phát biểu, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh sự tham gia của doanh nghiệp nội địa vào chuỗi cung ứng của FDI vẫn rất hạn chế. Không thể phủ nhận FDI đã góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 70% giá trị xuất khẩu và tạo việc làm cho nhiều lao động.

Theo tôi, để tận dụng tốt hơn nguồn lực FDI, các địa phương cần tạo điều kiện, thủ tục thông thoáng, nhiều chính sách tốt và từ đó khuyến khích doanh nghiệp FDI hợp tác, chuyển giao công nghệ và chia sẻ dữ liệu với doanh nghiệp trong nước. Điều này không chỉ tạo ra một môi trường đầu tư kinh doanh an toàn, hấp dẫn, mà còn là động lực để các doanh nghiệp Việt Nam thay đổi, phát triển và hội nhập.

Với những gì được Tổng Bí thư chỉ ra, sẽ giúp chúng ta nhìn thẳng vào thực tại, đúng bản chất vấn đề. Khi chúng đã nhìn đúng bản chất vấn đề, sẽ tìm ra được giải pháp, hy vọng về một sự thay đổi lớn, thậm chí có thể xem là khởi đầu cho “một cuộc cách mạng” dù phải vượt qua những thách thức lớn.

PGS, TS BÙI THỊ AN, nguyên Viện trưởng Viện Kỹ thuật nhiệt đới, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Giáo dục Khoa học xem các tin, bài liên quan.