Nhìn từ cấp độ xã hội và quản lý nhà nước, chính sách này mang lại công bằng cơ hội, tạo điều kiện cho mọi nhóm dân cư, kể cả ở vùng khó khăn, có thêm khả năng vào đại học. Đồng thời, nó giúp giảm tâm lý bỏ lỡ cơ hội và khuyến khích học sinh mạnh dạn thử sức ở các ngành, trường mà trước đây e dè. Dù vậy, việc đăng ký quá nhiều nguyện vọng cũng tạo ra “cạnh tranh ảo”, khiến tỷ lệ chọi trên giấy bị đẩy cao, làm tăng khối lượng và chi phí quản lý tuyển sinh, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ thí sinh trúng tuyển ngành không thật sự mong muốn, dẫn đến bỏ học giữa chừng. Với hệ thống giáo dục và các trường đại học, chính sách này giúp các trường dễ tuyển đủ chỉ tiêu, kể cả ở các ngành ít thu hút thí sinh, đồng thời giảm áp lực phải tuyển bổ sung. Mặt khác, nó cũng khiến chất lượng đầu vào không đồng đều, gây khó khăn trong khâu xét tuyển khi số lượng nguyện vọng tăng mạnh và làm tăng gánh nặng cho công tác hướng nghiệp ở bậc phổ thông.

 Ảnh minh họa: thanhnien.vn

Ở cấp độ cá nhân và chất lượng nhân sự, cơ hội trúng tuyển ngành phù hợp năng lực và sở thích được nâng cao, lo lắng bị trượt đại học giảm xuống và học sinh có thể khám phá những ngành tiềm năng trước đây ít biết tới. Nhưng bên cạnh đó là nguy cơ đăng ký bừa, học sai ngành, làm trái nghề và gây mất cân đối nhân lực, tiếp tục tạo ra tình trạng dư thừa ở các ngành “hot” nhưng đã bão hòa trong khi nhiều lĩnh vực quan trọng vẫn thiếu hụt nhân sự.

Giờ hãy hình dung trường hợp thí sinh đăng ký rất nhiều nguyện vọng. Nếu thí sinh này không đạt được những nguyện vọng đầu tiên là những ngành, nghề yêu thích hoặc có sở trường, năng khiếu, nhiều khả năng sẽ chọn học một ngành, nghề khác không phù hợp với mình. Nếu không bỏ học giữa chừng và may mắn 4-5 năm sau ra trường, xã hội sẽ được bổ sung một lao động có bằng cấp theo yêu cầu nhưng chắc chắn về chất lượng nhân lực là một băn khoăn... Từ đây có thể thấy việc được đăng ký nhiều nguyện vọng giống như có cơ hội đứng trước rất nhiều con đường, nhưng không phải con đường nào cũng dẫn đến thành công đối với mỗi cá nhân cũng như toàn xã hội.

Mỗi người chỉ có một số ít năng lực nổi trội bẩm sinh được quyết định bởi di truyền, cấu trúc não, khả năng cảm giác-vận động và khí chất. Vì vậy, để tối đa hóa lợi ích của chính sách này, cần song hành với các giải pháp hỗ trợ như hướng nghiệp bắt buộc từ sớm ở bậc THPT, công bố dữ liệu dự báo nhân lực hằng năm để học sinh và phụ huynh có cơ sở lựa chọn ngành, truyền thông tuyển sinh có trách nhiệm từ các trường và giám sát tỷ lệ bỏ học-chuyển ngành để điều chỉnh kịp thời là những yếu tố then chốt.

Quan trọng hơn, mỗi thí sinh và gia đình, phụ huynh, thầy cô giáo cần xem xét, đánh giá sớm xu hướng nghề nghiệp của các em, từ đó xây dựng kế hoạch, xác định mục tiêu học tập, đào tạo mang tính “cá nhân hóa”, từ đó chủ động chỉ lựa chọn một vài nguyện vọng không phải là “hot” nhất mà là phù hợp nhất, tránh việc bị động rơi vào các nguyện vọng cuối cùng-những con đường khó dẫn đến thành công.

HOÀNG HUY

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Giáo dục Khoa học xem các tin, bài liên quan.