Bài 3: Những con số còn nằm trên giấy (tiếp theo và hết)

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho ngành giáo dục, các cấp chính quyền phải đề ra chiến lược phát triển, lộ trình đầu tư đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (GD&ĐT).

Không thể một sớm, một chiều

Việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) được thực hiện theo lộ trình từng năm, vì vậy việc mua sắm thiết bị, đầu tư CSVC cũng thực hiện cuốn chiếu theo kế hoạch của đổi mới chương trình và sách giáo khoa. Tuy nhiên, để thực hiện một cách khoa học, hợp lý, ngay từ lúc này, công tác rà soát, lên phương án phân bổ kinh phí phải được thực hiện, nhằm bảo đảm hiệu quả đầu tư kịp thời, lâu dài.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Hầu Thào (xã Mường Hoa, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai) cho biết dễ tiếp thu bài học hơn khi được học trong những phòng chức năng.

Đến thời điểm này, UBND huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu đã phân bổ hơn 7 tỷ đồng kinh phí đầu tư sửa chữa, cải tạo CSVC trường, lớp học; kinh phí để mua sắm thiết bị dạy học lớp 3 và lớp 7 là hơn 5 tỷ đồng. Với đặc điểm 94,5% học sinh là người dân tộc thiểu số, bên cạnh khó khăn trong việc chuyển đổi phương pháp dạy học từ truyền thống sang dạy học theo hướng phát triển phẩm chất năng lực học sinh, việc thiếu hơn 100 giáo viên, 160 phòng học bộ môn, chỗ ở cho học sinh bán trú khiến phần lớn trường của huyện Sìn Hồ về cơ bản chưa đáp ứng được khi triển khai Chương trình GDPT 2018. Năm học này, huyện mới chuyển được 2/3 học sinh lớp 3, lớp 4, 5 ở điểm lẻ về điểm trường trung tâm để bảo đảm điều kiện học tập tốt hơn. Như vậy, 700 học sinh lớp 3 năm nay chưa về điểm trường chính vẫn buộc phải “học chay” môn Tin học và Tiếng Anh.

Để khắc phục tình trạng này, ông Phạm Văn Phôi, Trưởng phòng GD&ĐT huyện Sìn Hồ cho hay: “Chúng tôi sẽ luân phiên đưa các cháu ở điểm lẻ gần về để các cháu chủ yếu làm quen, tiếp cận thiết bị. Nếu đưa về thường xuyên sẽ gặp khó khăn, bởi vậy, các tổ dạy lưu động sẽ được thành lập. Cùng với đó là tổ chức những phòng học trực tuyến cho nhiều lớp một lúc để giải quyết khâu thiếu thiết bị, thiếu giáo viên. Theo danh mục được phê duyệt, dự kiến từ nay đến năm 2025, ngành giáo dục huyện Sìn Hồ sẽ được đầu tư khoảng hơn 80 tỷ đồng, giải quyết cơ bản những khó khăn hiện nay”.

Năm học vừa qua, ngành giáo dục tỉnh Lào Cai đã chi 70 tỷ đồng mua sắm trang thiết bị, CSVC cho 612 trường và hơn 1.300 điểm trường. 76% phòng học đã được kiên cố, các công trình phụ trợ như nhà bán trú, nhà công vụ cho giáo viên, phòng học bộ môn cơ bản được đáp ứng. Tuy nhiên, chiểu theo các Thông tư 37, 38, 39/2021/TT-BGDĐT về việc ban hành danh mục thiết bị dạy học tối thiểu cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông của Bộ GD&ĐT, thì các trường của Lào Cai còn thiếu nhiều thiết bị. Chia sẻ khó khăn này, ông Đỗ Minh Tâm, Phó giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Lào Cai cho biết: “Năm học 2022-2023, chúng tôi thực hiện rà soát lại tổng thể thiết bị giáo dục. Thiết bị nào còn sử dụng được sẽ tiếp tục dùng. Khuyến khích thầy cô và học sinh tự làm thiết bị, đồ dùng dạy học tối thiểu để thực hiện nhiệm vụ này. Ngành giáo dục tham mưu với tỉnh để mua sắm những thiết bị tối thiểu, cần thiết nhất. Theo dự toán kinh phí cả giai đoạn là hơn 1.000 tỷ đồng, nhưng đến năm 2024 mới có thể cơ bản hoàn thành”.

Trước những khó khăn của các trường học trên địa bàn thị xã Sa Pa (Lào Cai), ông Phạm Văn Lợi, Phó trưởng phòng GD&ĐT thị xã Sa Pa cho biết: “UBND thị xã đã trình Thường trực Thị ủy xem xét giao danh mục đầu tư xây dựng CSVC, mua sắm thiết bị đối với các trường duy trì đạt chuẩn và công nhận đạt chuẩn quốc gia năm học 2022-2023. Tuy nhiên, việc triển khai đầu tư xây dựng CSVC còn phụ thuộc vào nguồn lực và thời gian thực hiện không thể một sớm một chiều. Hiện UBND thị xã đã phê duyệt ngân sách hơn 28 tỷ đồng để thực hiện sửa chữa, xây mới và mua sắm bổ sung CSVC cho các nhà trường. Danh mục xây dựng cơ bản đầu tư công trung hạn đã được tỉnh phê duyệt với 31 danh mục đơn vị trường học được đầu tư CSVC bài bản, hiện đại theo Thông tư số 13/2022/TT-BGDĐT, có đầy đủ phòng chức năng theo số lượng, diện tích quy định, thực hiện từ nay đến năm 2025”.

Trước câu hỏi, lộ trình triển khai các lớp học đã rõ ràng, tại sao thời điểm năm học đã tới gần nhưng danh mục thiết bị cho học sinh lớp 3 và lớp 7 mới đề xuất, như vậy liệu có kịp cho năm học, ông Phạm Văn Lợi phân trần: “Năm nay tiến hành rà soát tổng thể nên thời gian chậm hơn. Dự kiến đến tháng 10 mới có ngân sách cấp mua sắm. Khắc phục tình trạng trước mắt, giáo viên vẫn phải tận dụng tối đa thiết bị hiện có, sử dụng thí nghiệm ảo trong phần mềm để bảo đảm tối thiểu nhiệm vụ dạy học”.

Nỗi lo “quả bóng” nguồn lực

Mỗi địa phương căn cứ vào nguồn lực, vào thực tiễn đưa ra những kế hoạch riêng, nhưng sử dụng hiệu quả các nguồn lực được xem là một trong những giải pháp tối ưu, nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư cũng như sử dụng CSVC tại các địa phương. Ông Lưu Hồng Phương, Phó giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Lai Châu cho biết: “Qua chương trình “sóng và máy tính cho em”, hơn 100 phòng học trực tuyến đã được tài trợ. Chúng tôi kết hợp dạy trực tiếp với trực tuyến để khắc phục tại những nơi còn khó khăn về giáo viên và CSVC”.

Lãnh đạo ngành giáo dục tỉnh Lai Châu cũng lý giải, mỗi chương trình sẽ được đầu tư ở những thời điểm và đều có những kế hoạch, lộ trình khác nhau. Những trường thấy còn đang khó khăn nhưng chưa được đầu tư, có thể kế hoạch chưa đến thời điểm để đầu tư, đang làm các thủ tục. Có những trường nhìn thấy bảo đảm rồi nhưng vẫn phải đầu tư thêm để đạt những chuẩn ở mức độ cao hơn. “Trong 5 năm gần đây, 23 trường trực thuộc sở đã được đầu tư 7,6 tỷ đồng mua sắm thiết bị dạy học; sửa chữa CSVC cho 3 trường với kinh phí 2,4 tỷ đồng và dành hơn 4,7 tỷ đồng mua sắm thiết bị phòng học ngoại ngữ theo đề án ngoại ngữ cho 11 trường học. Hiện CSVC về phòng học đáp ứng đủ nhu cầu số lớp học, thiết bị cho việc dạy và học”, ông Lưu Hồng Phương khẳng định.

Điều lạ là một huyện có điều kiện thuận lợi như Tam Đường (Lai Châu) nhưng năm học vừa qua chỉ xây dựng thêm một trường chuẩn quốc gia, thậm chí còn hạ chỉ tiêu trường chuẩn quốc gia trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện nhiệm kỳ này. Bà Nguyễn Thị Thủy, Phó trưởng phòng GD&ĐT huyện Tam Đường giải thích, đó là do cách đặt thứ tự ưu tiên nguồn kinh phí vào việc gì trước.

 “Trước kia, trường nào trong lộ trình xây dựng trường chuẩn quốc gia thì tập trung nguồn kinh phí cho trường đó. Bây giờ khi thực hiện Chương trình GDPT 2018 mới, chúng tôi đặt mục tiêu chương trình này lên hàng đầu. Nhiệm kỳ trước chúng tôi có kế hoạch xây dựng 10 trường chuẩn quốc gia nhưng nhiệm kỳ này chỉ xây dựng hai trường, bởi kinh phí phải dành cho những nội dung mới. Chương trình GDPT 2018 là chương trình chung cho học sinh cả nước, cả nước phải đầu tư, tập trung cho chương trình đó. Huyện không có nhiều trường chuẩn quốc gia nhưng tất cả các trường đều có phòng học kiên cố, 100% trường học ở huyện Tam Đường đều đã có phòng Tin học để phục vụ Chương trình GDPT 2018. Vì  thế, khoảng cách được hưởng đầu tư giữa các trường không xa nhau. Phương án này được lãnh đạo huyện hết sức ủng hộ”, bà Thủy nêu quan điểm.

Với mức kinh phí thực hiện Chương trình GDPT 2018 giai đoạn 2020-2024 của huyện Tam Đường là 66 tỷ đồng, theo lộ trình từng năm, các lớp 3 và 7 sẽ được đầu tư trang thiết bị. Hiện hai đơn vị trường đã được đầu tư xây dựng, tháng 10 sẽ hoàn thành đưa vào sử dụng. 9 công trình sửa chữa tại các trường học đến ngày 31-8 hoàn thành. Ngành cũng đã cử giáo viên văn hóa đi học đủ 28 tín chỉ, bảo đảm điều kiện dạy môn Tin học cấp tiểu học.

Chia sẻ giải pháp với các địa phương, ông Mai Văn Trinh, Cục trưởng Cục CSVC (Bộ GD&ĐT) cho rằng các nhà trường cần rà soát lại thiết bị hiện có, chỉ mua sắm bổ sung các thiết bị dạy học còn thiếu và sắp xếp lại cho phù hợp với các môn học chứ không phải mua sắm lại toàn bộ. Song song với đó là khuyến khích các nhà trường tổ chức cho giáo viên và học sinh tự làm thiết bị dạy học, vừa đáp ứng nhu cầu dạy và học, vừa nâng cao kỹ năng thực hành cho học sinh. “Việc đầu tư, mua sắm thiết bị do các địa phương thực hiện theo quy chuẩn, hướng dẫn mà Bộ GD&ĐT ban hành. Chúng tôi với chức năng của mình có trách nhiệm kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện và lắng nghe những khó khăn của địa phương để làm công tác tham mưu, đề xuất”, ông Mai Văn Trinh chia sẻ.

Rõ ràng, để triển khai được chương trình mới vẫn còn nhiều việc phải làm để cải thiện CSVC. Ở đây vai trò của mỗi địa phương là rất quan trọng. Cùng với nỗ lực của các nhà trường, giải pháp tối ưu cho vấn đề này là sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư cũng như sử dụng CSVC trong các nhà trường. Ngoài việc các địa phương tự cân đối ngân sách để đầu tư cho giáo dục, việc lồng ghép có hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia với đầu tư CSVC cho các nhà trường; xã hội hóa giáo dục sẽ góp phần khai thác và phát huy tối đa tiềm năng của toàn xã hội cho quá trình phát triển sự nghiệp GD&ĐT trong giai đoạn tới. Đừng chuyền “quả bóng” trách nhiệm, phân bổ nguồn lực từ cơ quan này sang cơ quan khác, bởi người thiệt thòi nhất là học sinh và giáo viên vùng miền núi, vùng biên giới vốn vẫn còn nhiều khó khăn.

Phóng sự của THU HÀ - ĐỖ TRANG