Là nơi quần tụ, giao thoa, tiếp biến các dòng văn hóa tích tụ từ hàng trăm năm, lễ hội văn hóa truyền thống ở TP Hồ Chí Minh mang sắc thái khẩn hoang, tri ân hiền nhân rất rõ nét. Có thể kể đến những lễ hội đặc sắc trong dịp đón năm mới ở các địa phương như: Lễ hội Nguyên tiêu (Rằm tháng Giêng) ở quận 5, Lễ hội miếu Ông Địa ở quận Gò Vấp, Lễ kỳ yên đình Phú Nhuận ở quận Phú Nhuận, Lễ kỳ yên đình Bình Đông ở quận 8, Lễ kỳ yên đình Trường Thọ ở TP Thủ Đức, Lễ hội chùa Bà Thiên Hậu ở quận 3, Lễ đền thờ Phan Công Hớn ở huyện Hóc Môn, Lễ giỗ tổ nghề kim hoàn ở quận 5...

leftcenterrightdel
Biểu diễn nghệ thuật truyền thống tại lễ hội văn hóa đón năm mới 2023 ở phố đi bộ Nguyễn Huệ. 

Trong số lễ hội văn hóa truyền thống ở TP Hồ Chí Minh, một số lễ hội đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, tiêu biểu là Lễ hội Nguyên tiêu của người Việt gốc Hoa ở quận 5. Ý nghĩa văn hóa, phong tục và sức hút từ hệ thống lễ hội phong phú, đa dạng ở TP Hồ Chí Minh là rất lớn. Tuy nhiên, theo nhà thơ, nhà nghiên cứu văn hóa Lê Minh Quốc, việc khai thác lợi thế đặc trưng của lễ hội văn hóa truyền thống vào phát triển du lịch chưa thực sự được quan tâm đúng mức. Đa phần lễ hội đều thực hiện tốt phần lễ, còn phần hội vẫn có nhiều hạn chế. Trên một số diễn đàn về chủ đề này, nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa cũng có chung quan điểm như vậy. Theo đó, lễ hội văn hóa truyền thống ở TP Hồ Chí Minh mặc dù nhiều về số lượng, đa dạng, phong phú về sắc thái văn hóa truyền thống của các dân tộc nhưng lại mang tính khu biệt khá rõ nét về vị trí địa lý, không gian tổ chức các hoạt động, sản phẩm dịch vụ... Vì vậy, đa phần lễ hội chưa được khai thác để trở thành sản phẩm du lịch thu hút du khách.

Nhằm khơi dậy sức hút của các lễ hội trong dịp vui xuân, đón Tết, ngành văn hóa- du lịch TP Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều chương trình, hoạt động văn hóa-nghệ thuật gắn với không gian, sắc thái lễ hội truyền thống. Theo đó, các lễ hội được tổ chức ở những không gian công cộng, nơi tập trung đông người, thuận tiện cho du khách tham quan, hòa mình vào không khí lễ hội. Phố đi bộ Nguyễn Huệ, công viên bến Bạch Đằng, Thảo Cầm Viên, Nhà văn hóa Thanh Niên, Trung tâm văn hóa TP Thủ Đức và các quận, huyện... là những địa điểm được chọn để tổ chức các lễ hội văn hóa. Ở đó, bên cạnh các hoạt động văn hóa theo phong tục, tín ngưỡng, các nhà tổ chức thường gắn với phát triển những không gian văn hóa ẩm thực, các gian hàng giới thiệu, kinh doanh sản phẩm du lịch, quà lưu niệm...

Đến TP Hồ Chí Minh vào dịp đón năm mới, đi đến đâu du khách cũng dễ dàng bắt gặp, hòa mình vào không gian lễ hội văn hóa. Đó là một lợi thế đặc trưng, mang đến cho du khách nhiều sự lựa chọn, đáp ứng nhu cầu tham quan, khám phá, vui chơi giải trí...

Tuy nhiên, việc phát triển các không gian lễ hội theo bề rộng, nếu công tác tổ chức, định hướng phát triển không tốt sẽ hạn chế về chiều sâu, phai nhạt sắc thái văn hóa, tạo nên sự na ná, giống nhau. Du khách chỉ cần đến một điểm là đã có thể khám phá hết các sản phẩm dịch vụ.

Tạo điểm nhấn văn hóa cho du lịch phải bắt đầu từ bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc văn hóa truyền thống. Hiện đại hóa lễ hội truyền thống chỉ nên thực hiện ở phần hội, còn phần lễ là những giá trị văn hóa được chưng cất qua sự sàng lọc gắt gao của thời gian, cần phải được bảo tồn nguyên vẹn. Đa dạng sản phẩm du lịch không có nghĩa là pha loãng các giá trị mang tính bản sắc. Ngành văn hóa-du lịch thành phố cần khảo sát, lựa chọn một số lễ hội đặc trưng, có tiềm năng khai mở không gian hội hè để phát triển, tránh làm theo phong trào, tổ chức lễ hội tràn lan, kém hiệu quả.

 Bài và ảnh: QUỲNH NGA - THANH SÁNG