Đó là những góc cận cảnh của bức tranh nông thôn mới (NTM) ở rất nhiều địa phương miền Trung. Nắng nóng gay gắt kéo dài. Hạn hán trên diện rộng. Những dòng sông trơ đáy. Nguồn nước dùng cho sinh hoạt, sản xuất cạn kiệt. Hàng chục triệu con người đã và đang phải gồng mình sống chung với hạn hán, nắng nóng, nguy cơ hỏa hoạn, cháy rừng hiển hiện khắp nơi…

Mặc dù vậy, phong trào xây dựng NTM ở các địa phương đang phấn đấu về đích vẫn diễn ra rất sôi nổi, đầy quyết tâm. Ở nhiều nơi, để tránh nắng nóng, cán bộ, người dân và lực lượng tình nguyện cùng nhau tham gia lao động từ lúc 4-5 giờ sáng. Điệp khúc công việc ở các thôn, xóm là hoàn thiện các công trình giao thông, xóa vườn tạp, xây dựng các thiết chế văn hóa-thể thao... Một trong những hạng mục được chú ý là hệ thống bồn hoa, tiểu cảnh. Hoa được quy hoạch trồng dọc các tuyến đường giao thông nông thôn, lối vào trụ sở, nhà văn hóa, trường học… Ngay cả các lối ngõ vào nhà dân cũng được vận động xây bồn trồng hoa. Bồn hoa hiện diện khắp nơi. Ở đâu có dấu ấn NTM, ở đó có bồn hoa…

leftcenterrightdel
Phong trào xây dựng NTM ở các địa phương đang phấn đấu về đích vẫn diễn ra rất sôi nổi, đầy quyết tâm. Ảnh minh họa: tuyengiao.vn. 

Nhưng hoa thì không thấy. Ngoài sắc phượng vĩ dọc các tuyến đường, hoa dẻ, hoa sim trên triền núi, còn những loài hoa được mua giống về trồng, nhiều nhất là hoa cúc, hoa hồng… thì khô hết. Nắng nóng hầm hập, nguồn nước cạn kiệt, cây trồng không được tưới nước, chăm sóc, chết sạch. Kinh phí để trồng hoa không hề nhỏ. Cây chết, hoa khô, nhìn hệ thống bồn hoa, tiểu cảnh dưới trời nắng nóng, thêm ngột ngạt và phản cảm…

Hàng loạt bờ tre lâu năm che gió, chắn bão; hàng loạt vườn cọ xòe ô che bóng có tuổi đời hàng chục, thậm chí hàng trăm năm ở các vùng quê, đã và đang bị đốn hạ trong vòng xoáy phong trào xóa vườn tạp. Mất các mảng xanh, mất luôn cả tiếng kẽo kẹt từ bờ tre, mái cọ, khiến vầng trăng nông thôn vành vạnh ngàn năm trên cao giờ bỗng trở nên cô đơn, trống vắng, hoang hoải…

Nhịp sống văn minh theo chiều dài, bề rộng, tầm cao của các công trình bê tông phủ khắp thôn xóm. Cái được, cái tiện lợi, tiện ích, ai cũng thấy. Nhưng ở chiều ngược lại, hàng loạt giá trị văn hóa làng quê tồn tại hàng trăm năm, bỗng chốc theo đó mà biến mất. Cứ thấy chặt là chặt. Cứ thấy trồng là trồng. Thế rồi, ngoài các con số trên sổ sách, bản báo cáo cho đủ tiêu chí để đưa xóm thôn về đích NTM, mấy ai nghĩ đến những thứ mất đi, vĩnh viễn không bao giờ lấy lại được. Nắng nóng gay gắt thì rừng cháy, đồi nương cũng cháy. Thiếu những “lá phổi xanh”, làng quê đã nắng nóng càng thêm oi nồng, ngột ngạt. Rồi đây đến mùa mưa bão, làng quê, nhà cửa phơi mình trên mặt bê tông chịu trận, không sạt bờ đê, không lở bờ sông, không sụp đổ, tốc mái nhà cửa mới là lạ.

Chỉ nhìn cận cảnh mấy cái bồn hoa đã thấy bộn bề bao nỗi niềm. Tại sao môi trường nông thôn lại cứ đua nhau xây bồn trồng hoa như thành phố, mà không thay thế nó bằng những hàng cây cho bóng mát, các loại cây che chắn bão giông nơi bờ đê, triền sông, dọc đường giao thông nông thôn? Đâu chứ như nông thôn miền Trung, quy hoạch trồng hoa ồ ạt thì chỉ thêm lãng phí. Mà chả riêng hoa, ngay như sân bóng đá, nhiều địa phương đã kêu gọi đầu tư mua loại cỏ dành cho sân bóng đá chuyên nghiệp về trồng. Mục đích là làm cho đẹp để được cộng thêm điểm, để nhanh chóng về đích NTM. Còn việc chăm sóc loại cỏ ấy kỳ công ra sao, kỹ thuật thế nào, ai chăm sóc… thì chả bàn đến.

Rõ là các tiêu chí xây dựng NTM, khi triển khai thực hiện ở nhiều nơi đang có những cách vận dụng máy móc, rập khuôn, mắc “bệnh” thành tích từ cơ sở.

Mục đích cao nhất của xây dựng NTM là cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, văn hóa, văn minh cho nông dân, nông thôn. Cái gì chặt, cái gì bỏ, cái gì cần phải bảo tồn, gìn giữ, làm cái gì thật thiết thực cho dân… là những bài toán đặt ra trong phương pháp thực hiện các tiêu chí. Sản phẩm văn minh nhìn là thấy ngay, nắm là được ngay, nhưng môi trường văn hóa, bản sắc làng quê thì phải ngẫm nghĩ, suy tư thấu đáo mới cảm được, mới làm cho có hiệu quả được.

THANH KIM TÙNG