Văn hóa Việt Nam là văn hóa dựng nước và giữ nước, nên một hình tượng như sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử là hình tượng người lính. Họ đã kết tinh tinh thần yêu nước, thương dân, vì dân, ý chí dũng cảm quật cường để tô thắm những trang lịch sử bằng vàng của dân tộc! 

Sáng tạo huyền thoại là một cách sáng tạo văn hóa. Huyền thoại cũng chính là phương thức tồn tại của văn hóa. Còn người Việt Nam sẽ còn những Thánh Gióng, Sơn Tinh, những Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Trần Quốc Toản... vì đó là những biểu tượng kết tinh giá trị văn hóa!

leftcenterrightdel
Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Ga Ry (Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Nam) giúp nhân dân huyện Tây Giang dựng lại nhà sau bão số 9 năm 2020. Ảnh: Qdnd.vn 

Với đất nước mình, ở bất cứ thời nào thì cái thiêng liêng cao cả nhất vẫn là sự quyết tâm giữ vững chủ quyền quê hương xứ sở, là sự hy sinh của người lính để bảo vệ nhân dân, bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc. Các áng hùng văn từ trước tới nay đã viết rất hay, sâu sắc, thấm thía về đề tài này với “Hịch tướng sĩ”, “Đại cáo bình Ngô”, “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”, “Dáng đứng Việt Nam”... Như những cánh đại bàng, bằng hai cánh sự thật và huyền thoại, những hình tượng người lính luôn dũng mãnh bay hướng về chân trời văn hóa của cái cao cả, cái đẹp.

Dân số ít lại nhiều giặc giã, người Việt Nam có chính sách “ngụ binh ư nông” rất riêng của một nước văn minh nông nghiệp. Thế nên một đặc trưng của con người Việt Nam truyền thống vừa là nông dân, vừa là người lính. Hòa bình là nông dân nhưng khi đất nước có giặc thì họ ra tiền tuyến. Điều này góp phần tạo ra một nét bản sắc của tâm hồn Việt Nam là giàu yêu thương và rất đỗi anh hùng.

Hình tượng Bộ đội Cụ Hồ ở thời đại mới là sự học tập, kế thừa, kết tinh, phát triển và nâng cao giá trị con người Việt Nam truyền thống từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu. Chắc chắn một điều, đối sánh với văn học thế giới, văn học Việt Nam hiện đại giàu có về đề tài/chủ đề “Đất” hơn cả. Vì đất nước ta phải trải qua nhiều năm chiến tranh vệ quốc. Kẻ thù đến chiếm đất buộc mọi người dân chân chất hiền lành đứng lên cầm vũ khí để đòi lại đất và giữ đất. Thời nay, Bộ đội Cụ Hồ phát huy cao nhất lý tưởng “Trung với Đảng, hiếu với dân... Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng” để luôn là tấm khiên và thanh kiếm bảo vệ Tổ quốc.

Đất nước hòa bình, nhưng ở nơi biên giới xa xôi có những cột mốc bằng xi măng cốt thép và có cả những cột mốc sống canh giữ từng phút bình yên cho Đất Mẹ. Những cột mốc sống ấy là anh lính biên phòng quân hàm xanh. Họ hy sinh tuổi trẻ và hy sinh cả máu vì Tổ quốc. Vấn đề chủ quyền biển, đảo đang ngày thêm phức tạp, nóng bỏng, khó lường, cần một sự cảnh giác cao độ. Mẹ Tổ quốc Việt Nam yên tâm có những đứa con yêu ngày đêm giữ trời ta xanh sắc thắm hòa bình, giữ biển ta mãi ngân tiếng hát tự do. Là lực lượng chủ lực trong việc tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, bộ đội lại tiên phong trong xử lý ô nhiễm môi trường. Nơi nào, dù xa xôi, khó khăn nhất, có lũ cuốn, mưa nguồn, núi lở, rừng cháy... nơi đó bộ đội có mặt sớm nhất để bảo vệ tính mạng, tài sản cho nhân dân. Nơi đồng bằng mưa bão ngập đồng, bộ đội dầm mình gặt lúa giúp dân. Bộ đội kéo điện sáng. Bộ đội làm bác sĩ chữa bệnh. Bộ đội làm thầy giáo dạy trẻ cái chữ. Bộ đội tuyên truyền đường lối, chính sách, pháp luật... Ở đâu có bộ đội, ở đó bà con yên tâm. Bộ đội đã đem lại cuộc đời mới cho người dân nơi hẻo lánh nhất! Nhiều doanh nghiệp lớn của quân đội tham gia xây dựng các công trình kinh tế trọng điểm, có đơn vị vươn ra ngoài thế giới, góp phần làm ra của cải, mang thu nhập về cho đất nước! Tham gia đội quân Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc là những bác sĩ quân y, sĩ quan hậu cần, sĩ quan chỉ huy tham mưu... Họ thay mặt đất nước mình tận tụy giúp đỡ, bảo vệ những người dân nghèo khổ nơi châu Phi xa xôi đang cần sự chia sẻ của tình người...

Với khẩu hiệu “Chống dịch như chống giặc”, hôm nay Bộ đội Cụ Hồ lại là người lính đi đầu. Bộ đội nhường chỗ ở. Bộ đội làm bác sĩ, y tá, hộ lý. Bộ đội làm “bà nội trợ” đi chợ thay cho dân. Bộ đội sống cùng dân, chia sẻ, giúp đỡ những công việc bình thường nhất... “Vì nhân dân phục vụ. Vì nhân dân hy sinh!”. Đấy là mệnh lệnh của trái tim người lính, là lẽ sống, lý tưởng. Đó là văn hóa!

Thiêng liêng danh hiệu Bộ đội Cụ Hồ, bộ đội của dân, do dân và vì dân. Không phải không có lý khi đã có nhiều người từng đề nghị công nhận danh xưng Bộ đội Cụ Hồ là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Bởi, đó là danh hiệu, danh xưng mà nhân dân tôn vinh; là giá trị văn hóa độc đáo, sáng tạo, tiêu biểu trong dòng chảy văn hóa Việt Nam ở thời đại Hồ Chí Minh, gắn liền với truyền thống, chiến công của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. 

PGS, TS NGUYỄN THANH TÚ