Dự án gồm 3 giai đoạn đầu tư với mục tiêu khi hoàn thành sẽ đạt công suất 100 triệu hành khách/năm và 5 triệu tấn hàng hóa/năm. Giai đoạn 1 đầu tư xây dựng 1 đường cất, hạ cánh và 1 nhà ga hành khách cùng các hạng mục phụ trợ đồng bộ với công suất 25 triệu hành khách/năm, 1,2 triệu tấn hàng hóa/năm với tiến độ chậm nhất đưa vào khai thác vào năm 2025.

Hiện giai đoạn 1 được phân thành 4 nhóm hạng mục đầu tư. Trong đó, có các công trình trụ sở cơ quan quản lý nhà nước (hạng mục 1); các công trình phục vụ quản lý bay (hạng mục 2); các công trình thiết yếu của cảng hàng không (hạng mục 3); và các công trình dịch vụ (hạng mục 4).

Hạng mục 1 và 3 được giao cho Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) đầu tư; hạng mục thứ 2 giao Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam (VATM) trực tiếp đầu tư. Các hạng mục này đều đầu tư trực tiếp bằng vốn của doanh nghiệp được giao thực hiện, riêng hạng mục 4 do Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) hợp tác đầu tư, nhượng quyền đầu tư, khai thác hoặc xã hội hóa đầu tư theo quy định hiện hành. 

Tổng mức đầu tư dự án giai đoạn 1 là 4,779 tỷ USD, tương đương 111.689 tỷ đồng (chưa bao gồm hạng mục 4b là hạng mục xã hội hóa).

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP Hồ Chí Minh) phát biểu ý kiến. Ảnh: TTXVN.

Phát biểu ý kiến, đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP Hồ Chí Minh) nhấn mạnh thực tế, giao thông hàng không nước ta đang tăng trưởng nhanh, lượng khách du lịch quốc tế tăng 15-20%/năm; trong khi đó, một số cảng hàng không đang bị quá tải, nhất là Cảng hàng không Tân Sơn Nhất. Do đó, cần triển khai nhanh dự án này để bảo đảm nhu cầu đi lại của người dân, khách du lịch và nhất là để bảo đảm an ninh, an toàn bay.

Nhấn mạnh đây là dự án người dân rất mong đợi, đại biểu đề nghị Chính phủ cần tập trung nguồn lực để bảo đảm xây dựng công trình đạt chất lượng cao, hiệu quả, tránh tiêu cực xảy ra trong quá trình thi công.

Tuy nhiên, đại biểu TP Hồ Chí Minh cũng lưu ý đến việc lựa chọn nhà đầu tư cho dự án là cần bảo đảm an ninh-quốc phòng là trên hết; cùng với đó, bảo đảm tính công nghệ hiện đại, tiên tiến và bảo đảm hiệu quả.  

Đại biểu Mai Sỹ Diến (Thanh Hóa) cũng cho rằng, hiện nay, cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất đã quá tải, do vậy, dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành phải bảo đảm tiến độ để giảm tải cho sân bay Tân Sơn Nhất, để nước ta sớm có một sân bay đạt chuẩn cao nhất theo phân cấp của Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế, đáp ứng được cả trước mắt và lâu dài theo chủ trương của Đảng và Nghị quyết của Quốc hội.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị, cần thực hiện giám sát chặt chẽ đối với hoạt động vay, sử dụng vốn vay của ACV, bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả của dự án. Đồng thời, cần giám sát các cơ chế đặc thù đối với dự án đặc biệt quan trọng của quốc gia này, không để mất vốn, mất uy tín như một số dự án trong thời gian vừa qua. Đại biểu cũng cho rằng, cần giám sát việc lựa chọn nhà thầu theo phương thức chỉ định, không để tình trạng như một số dự án chậm tiến độ, chất lượng không bảo đảm, gây lãng phí trong thời gian vừa qua, gây bức xúc cho nhân dân.

Tán thành với việc sử dụng vốn đầu tư doanh nghiệp trong nước, kết hợp nguồn xã hội hóa dưới hình thức công tư về nguồn vốn và khả năng huy động vốn, hiệu quả tính toán, song đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) đề nghị Chính phủ phân tích rõ hơn về khả năng huy động vốn đối với các tổ chức đã cam kết hoặc thỏa thuận; tác động của việc huy động vốn này đến các hoạt động cho vay khác trong phát triển kinh tế cũng như tác động đến trần nợ công đối với các khoản vay yêu cầu Chính phủ bảo lãnh.

Đại biểu nhắc lại, theo tờ trình, ACV có năng lực tài chính lành mạnh, có nguồn thu sẵn sàng của 21 cảng hàng không để bù đắp thiếu hụt dòng tiền. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, chỉ có 8/21 cảng hàng không nội địa có thu đủ chi và có lãi. Điều này đồng nghĩa với việc 13/21 cảng hàng không còn lại vẫn phải bù lỗ và chưa thể đóng góp nguồn vốn cho ACV trong tương lai gần.

Trong khi đó, vốn đầu tư Cảng hàng không quốc tế Long Thành xác định trong báo cáo tiền khả thi là 16 tỷ USD; trong giai đoạn 1 xác định là 4,779 tỷ USD. Hiện  chưa có con số khái toán tổng đầu tư cho cả 3 giai đoạn là bao nhiêu.

Từ đó, đại biểu băn khoăn: Với số vốn dự kiến gần 5 tỷ USD có thể huy động được từ các nguồn vốn khác, nhưng với 11 tỷ USD tiếp theo, khả năng huy động sẽ như thế nào? Đề nghị làm rõ hơn vấn đề này. Nếu không thu xếp được vốn, đồng nghĩa với việc triển khai hoàn thành cả công trình sẽ chậm tiến độ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của công trình.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (TP Hà Nội) phát biểu ý kiến. Ảnh: TTXVN.

Cũng đánh giá cao chủ trương của Chính phủ không mời thầu quốc tế đối với dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, đại biểu Hoàng Văn Cường (TP Hà Nội) cho rằng, điều này đã bảo đảm vấn đề an ninh-quốc phòng và tạo cơ hội cho các nhà đầu tư trong nước.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, nếu như giao trực tiếp cho ACV không qua đấu thầu có thể tiết kiệm được khoảng 1,5 năm triển khai dự án. Tuy nhiên, nếu đứng trên góc nhìn tổng thể toàn bộ quá trình triển khai dự án thì thời gian chưa chắc được rút gọn.

Đại biểu phân tích, bản thân ACV là một doanh nghiệp cổ phần nhưng Nhà nước nắm cổ phần chi phối. Như vậy, về nguyên tắc, bất kể một hạng mục công trình nào khi triển khai đều phải thông qua đấu thầu. Với tổng mức đầu tư cả dự án là 330.000 tỷ đồng, giai đoạn 1 là 110.000 tỷ đồng, sẽ có rất nhiều gói thầu phải triển khai đấu thầu trong giai đoạn thực hiện. Trong khi đó, nếu giai đoạn thực hiện này là nhà đầu tư tư nhân, sẽ không mất thời gian đấu thầu nữa.

Đại biểu dẫn chứng việc mới đây, tư nhân có thể xây dựng sân bay Vân Đồn chỉ mất 2 năm. Đó là nhờ không phải thực hiện các thủ tục về đấu thầu như đầu tư công. Từ đó, đại biểu đề nghị cần phải rút kinh nghiệm từ 12 đại dự án thua lỗ khi giao cho các doanh nghiệp nhà nước đầu tư dự án có tính chất kinh doanh.

Từ những phân tích trên, đại biểu TP Hà Nội đề xuất cần thuê đơn vị tư vấn để thiết kế và thẩm định dự án này thật sự chi tiết từ phương án thiết kế đến tổng mức đầu tư cho cả dự án, từ hạng mục dự án, cơ chế vận hành dự án... để từ đó kêu gọi những nhà đầu tư quan tâm đầu tư vào, đồng thời cũng là cơ sở để sau này chúng ta sẽ giám sát xem những nhà đầu tư có thực hiện theo đúng chủ trương cũng như mục tiêu xây dựng lên sân bay hiện đại hay không.

Đại biểu đề nghị, Chính phủ nên kêu gọi các tập đoàn tư nhân có năng lực, có mong muốn, nguyện vọng quan tâm đầu tư các hạng mục cùng ngồi lại với nhau; trong đó, ACV là "hạt nhân" để liên kết những nhà đầu tư này, hình thành một tập đoàn đầu tư theo dạng một tổ hợp đầu tư như mô hình công suất chung, mà trên thế giới hiện nay đang phát triển khá phổ biến. "Với mô hình tổ hợp như thế sẽ khai thác được sức mạnh của các tập đoàn tư nhân, đồng thời phát huy được vị thế của ACV là trụ cột trong việc quản lý điều hành hệ thống này", đại biểu nêu quan điểm. 

PHƯƠNG HẰNG