Tám giờ sáng ngày 27-7-1973, tại Ban Chính trị Trung đoàn 3 thuộc Quân khu II (cũ), cơ quan đóng quân tại ngã tư kênh Năm Ngàn-Bằng Lăng của Vùng 4-Kiến Tường (cũ). Trợ lí chính sách Hoàng Mạnh Mua vừa đi công tác về, quá giang bằng xuồng của Đơn vị C22, gặp Chủ nhiệm Chính trị Nguyễn Thanh Giang, anh vội báo cáo tình hình:

- Đêm qua, 26-7, Tiểu đoàn 2 sau một giờ nổ súng tiến công đã tiêu diệt gọn bọn địch và làm chủ bốt Nhà Thờ Lá trên kênh Dương Văn Dương. Các đồng chí hi sinh của C25 được tìm thấy và đang chở về bằng xuồng.

Tôi là trợ lí tuyên huấn, đang ngồi làm việc với đồng chí Chủ nhiệm Chính trị, nghe thấy vậy mừng lắm. Vì trước đó, Đơn vị C25 đánh bốt Nhà Thờ Lá nhưng quá trình tiền nhập bị lộ, phải chuyển sang cách đánh cường tập, không dứt điểm được. Sáng ra, bọn địch sống sót đã gọi pháo bắn thẳng vào bốt, gây thương vong lớn cho toàn đơn vị. C25 đành tổ chức rút lui, để lại số anh em hi sinh. Ban chỉ huy Trung đoàn 3 đã lệnh cho Tiểu đoàn 2 tổ chức đánh “bồi” và bốt, để diệt nốt số địch còn lại và tìm bằng được số anh em hi sinh của C25 đưa về mai táng.

Tranh của họa sĩ Bùi Đức Liễn phác thảo trận đánh 9 ngày đêm vây lấn của Trung đoàn 3 diệt bốt kênh Bùi 2-Vùng 4 ngụy. 

Sau khi uống xong chén nước trà nóng, như lấy lại sức sau một đêm chiến đấu ác liệt, căng thẳng và thức trắng, đồng chí Mua tiếp tục đề nghị:

- Theo đúng kế hoạch hiệp đồng chiến đấu giữa trung đoàn ta và các địa phương ở Vùng 4: Đơn vị đóng quân ở đâu, thì địa phương đó có nhiệm vụ giải quyết công tác thương binh, liệt sĩ. Nhưng trong trường hợp các đồng chí của C25 hi sinh đã 3 ngày nay, tất cả anh em lúc xuất kích đều ở trần, trên người chỉ mặc có chiếc quần bó và ngụy trang bôi than kín người. Giờ thi thể anh em đều đã biến dạng, đề nghị Chủ nhiệm nhanh chóng cho ý kiến giải quyết.

Anh Giang suy nghĩ giây lát rồi gật đầu và nhìn tôi nói:

- Tôi cho đồng chí Mua nghỉ sáng nay, giao nhiệm vụ này cho đồng chí Quế thực hiện và xuống ngay C22 để truyền đạt chỉ thị của tôi là: Không bàn giao số anh em hi sinh của C25 cho địa phương mà C22 tổ chức mai táng. Nếu có gì thay đổi đột xuất, đồng chí bàn bạc kĩ với cán bộ C22 rồi quyết định.

Tôi chấp hành ngay, vội khoác khẩu súng AK lên vai, không quên mang theo chiếc khăn rằn và lọ dầu gió để dùng khi cần. Vào mùa nước nổi, cả vùng Đồng Tháp Mười đều ngập nước, việc cơ động của bộ đội ta hoàn toàn bằng xuồng. Ban ngày, để phòng máy bay, các xuồng đều dìm dưới nước và ngụy trang bằng lá cây phủ kín bên trên. Ban đêm mới để xuồng nổi trên mặt nước. Giữa lúc tôi còn đang loay hoay ngó nghiêng tìm kiếm xuồng, thì thấy một chiếc xuồng máy cỡ lớn chở 10 người, toàn phụ nữ, rẽ từ kênh Bằng Lăng vào cơ quan, tắt máy cặp bờ. Tất cả chị em đều đi vào gặp Chủ nhiệm Chính trị Trung đoàn. Lát sau, tôi nghe đồng chí Giang gọi tôi vào và giới thiệu:

- Đây là đoàn đại biểu Hội Phụ nữ giải phóng tỉnh Mỹ Tho, đến đơn vị tặng quà các đồng chí thương binh, nhân dịp kỉ niệm ngày 27-7 năm nay. Tôi giao thêm cho đồng chí một nhiệm vụ nữa là dẫn các má, các chị xuống C23, để tổ chức tặng quà cho anh em thương binh. Xong việc, đồng chí sang C22 giải quyết công tác liệt sĩ.

Tôi được đi nhờ xuồng máy, đỡ phải chèo mỏi tay và lại được ngồi trò chuyện với chị em. Qua thăm hỏi, tôi biết người ngồi trước mình là má Tư, 65 tuổi, nhân dân địa phương gọi là bà Tư Bún, vì má có nghề làm bún. Má là Hội trưởng Hội mẹ chiến sĩ giải phóng, nổi tiếng trong đơn vị và vùng Đồng Tháp Mười. Nhà má ở bờ kênh Cái, xã Mỹ Trung, huyện Cái Bè, tỉnh Mỹ Tho (cũ). Má vào Đảng từ năm 18 tuổi, hai lần bị địch bắt vào tù và tra tấn dã man, chết đi, sống lại nhiều lần, nhưng vẫn một mực trung kiên với Đảng, Bác Hồ và cách mạng. Từ mấy năm nay, má nhận đỡ đầu cán bộ và chiến sĩ Trung đoàn 3, có người được má nhận làm con nuôi và đặt tên mới. Má tự nguyện nhận làm đầu mối chuyên chở và cung cấp lương thực, thực phẩm, thuốc men cho đơn vị chúng tôi. Đó là những nhiệm vụ cực kì quan trọng và nguy hiểm đến tính mạng. Má có chồng và hai con trai đều đã hi sinh, giờ còn lại chị Tư Dung-người con gái út đang ngồi phía sau lái xuồng. Sau khi nghe tôi nói về tình hình khó khăn trong công tác giải quyết chính sách thương binh, liệt sĩ của đơn vị lúc này, má Tư ứa nước mắt, khuôn mặt vốn phúc hậu, dịu dàng bỗng trở nên đanh lại. Má nói với chị Chủ tịch Hội:

- Nè Hai! Giờ má tính lại rồi heng: Đi đốt nhang và dự lễ truy điệu an táng cho mấy đồng chí hi sinh của C25 trước, rồi tổ chức tặng quà cho các anh bị thương điều trị ở C23 sau. Coi được hông con?

Chiếc xuồng máy chở chúng tôi cập bờ kênh Ba, xã Mỹ Diền, huyện Kiến Văn, tỉnh Kiến Phong (cũ). Tôi thấy đoàn xuồng vận tải của C22 chở anh em hi sinh vẫn để nguyên, đang nấp kín vào các con rạch nhỏ. Cán bộ, chiến sĩ C22 tập trung đông đủ trên bờ, đang cố gắng giải thích trước hơn 50 chị em phụ nữ, trong đó già có, trẻ có, nét mặt ai nấy đều căng thẳng. Đại đội trưởng Nguyễn Văn Phái chạy đến gặp tôi và hấp tấp nói:

- Khổ quá anh ạ! Đây là hai đoàn phụ nữ của hai tỉnh Kiến Tường và Kiến Phong, cùng đề nghị được đón nhận anh em hi sinh về nghĩa trang địa phương an táng. Bên nào cũng đưa ra được những lý do chính đáng. Chị em Kiến Phong cho là C25 đang ở đất Kiến Phong, theo đúng hợp đồng bảo đảm công tác chính sách thì anh em C25 hi sinh phải để cho Hội phụ nữ Kiến Phong mai táng. Còn chị em tỉnh Kiến Tường lại cho là anh em C25 đã chiến đấu và hi sinh trên đất Kiến Tường, nhân dân Kiến Tường phải lo cho anh em yên nghỉ. Hai bên tranh cãi, tôi giải thích không nổi, nên xin ý kiến đồng chí.

Tôi kéo anh Phái ra một góc, rồi truyền đạt đúng tinh thần chỉ thị của đồng chí Chủ nhiệm Chính trị. Đồng chí Phái hiểu ra, liền ra lệnh cho cán bộ, chiến sĩ C22 xuống xuồng thực hiện nhiệm vụ.

Bỗng má Tư chạy ra bờ kênh, mặt biến sắc và quát lớn:

- Các con hãy dừng xuồng lại ngay. Tất cả hãy nghe má nói đây: Các con là Quân giải phóng, Bộ đội Cụ Hồ, chiến đấu giải phóng cho nhân dân, nên đều là con em của nhân dân miền Nam ruột thịt. Các con sống, chiến đấu được nhân dân nuôi dưỡng, che chở và đùm bọc. Khi các con hi sinh thì phải được các má, các chị em phụ nữ cùng lo tổ chức truy điệu và an táng. Má quyết định vầy heng: Tất cả chị em phụ nữ Kiến Phong, Kiến Tường, Mỹ Tho và các con của Trung đoàn 3 đang có mặt ở đây, cùng má xuống đón anh em lên bờ, lo tắm rửa, thay quần áo mới, vải liệm và làm lễ an táng theo đúng quy định của chính quyền cách mạng. Tất cả rõ chưa?

Má Tư vừa dứt lời, chúng tôi tất cả đồng thanh đáp: Rõ!

Má khóc nức nở một hồi rồi chỉ vào tôi nhắc nhở:

- Con bảo mấy đứa, lo đốt nhang lên, đốt thiệt nhiều nhang nghe con.

Phút chốc, một đoạn kênh Ba-Mỹ Điền tỏa ngát hương thơm, ầm ào tiếng khóc than: Con ơi! Anh ơi! Em ơi!... Những dòng nước mắt tuôn rơi lã chã khiến bờ kênh chao nghiêng, làm sóng nước trào lên phủ trắng đôi bờ. Tất cả như tấu lên bản hùng ca vĩnh biệt các hương hồn liệt sĩ đi vào lòng đất Mẹ-Nam Bộ Thành đồng Tổ quốc.

Năm 2000, nhân ngày Giỗ tổ Hùng Vương (10-3 âm lịch), Thiếu tướng Trần Ngọc Thổ, nguyên Tham mưu trưởng Quân khu 7 đến thăm tôi. Anh thông báo:

- Má Tư giờ đã 91 tuổi rồi, đang ở nhà cũ cùng với cháu ngoại. Má đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Má còn minh mẫn lắm, nhớ tên anh em mình và hỏi thăm từng người. Má nhắc, còn mấy ngôi mộ liệt sĩ của đơn vị vẫn an táng trong vườn nhà má, anh em mình phải tìm gia đình, người thân để đưa đến viếng, đốt nhang. Chú giúp anh việc này nhé!

Việc má dặn, tôi vẫn nung nấu trong lòng. Bao năm qua, tôi cứ khắc khoải một giấc mơ: Được gặp lại má Tư trong ngày “đoàn viên” của các liệt sĩ đang an nghỉ tại khu vườn nhà má cùng thân nhân của họ.

BÙI NGỌC QUẾ