Đặc biệt, trong thời gian gần đây, để chuẩn bị cho một Việt Nam vươn mình đầy kiêu hãnh trên bản đồ các nước phát triển của thế giới, Quốc hội đã có những đổi mới hoạt động quan trọng, với quyết tâm tạo ra sự dẫn dắt bằng thể chế, thổi bùng khát vọng đổi mới sáng tạo, tạo động lực phát triển mạnh mẽ hơn cho kinh tế-xã hội nước nhà, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh. Những sự đổi mới ấy đã và đang phát huy hiệu quả to lớn, được cử tri, nhân dân hồ hởi đón nhận bằng niềm tin tưởng sắt son và sự gửi gắm hy vọng về tương lai hưng thịnh của dân tộc... Đó là những nội dung được khắc họa trong vệt bài phỏng vấn đồng chí Trần Thanh Mẫn, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do phóng viên Báo Quân đội nhân dân thực hiện.
Trong hành trình lịch sử 80 năm của Quốc hội, Quốc hội Việt Nam luôn nỗ lực để phản ánh kịp thời hơi thở của cuộc sống trong từng quyết sách. Đặc biệt, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, nhất là trong khoảng một năm trở lại đây, Quốc hội đã thực sự thể hiện là một Quốc hội hành động, phản ứng mau lẹ trước yêu cầu của thực tiễn.
Phản ứng nhanh tạo ra sức bật mạnh mẽ cho thể chế
Phóng viên (PV): Kính thưa Chủ tịch Quốc hội, trong khoảng một năm qua, cử tri và nhân dân đã và đang chứng kiến Quốc hội chuyển mình rất mạnh mẽ theo nhịp đập của thực tiễn. Cụm từ “Quốc hội phản ứng nhanh” được nhiều người nhắc đến, thể hiện sự ghi nhận và đánh giá rất cao đối với tinh thần đổi mới, hành động quyết liệt của Quốc hội. Chủ tịch Quốc hội có thể chia sẻ cảm nhận của mình trước đánh giá đầy tin tưởng và kỳ vọng đó từ cử tri và nhân dân cả nước?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Tôi rất trân trọng trước tình cảm, sự tin tưởng và kỳ vọng mà cử tri, nhân dân cả nước đã dành cho Quốc hội. Cụm từ “Quốc hội phản ứng nhanh” mà nhân dân nhắc đến không chỉ là sự khích lệ mà còn là tiếng gọi của thực tiễn và của lòng dân, đòi hỏi Quốc hội phải không ngừng đổi mới, nâng cao năng lực nắm bắt tình hình, dự báo xu thế, phản ứng chính sách kịp thời, hiệu quả, đặt lợi ích quốc gia, dân tộc và hạnh phúc của nhân dân lên hàng đầu.
 |
|
|
Trong bối cảnh nước ta bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển nhanh, bền vững và hội nhập sâu rộng, yêu cầu đặt ra đối với Quốc hội là phải đổi mới mạnh mẽ hơn nữa cả về tư duy, tầm nhìn và phương thức hoạt động. Quốc hội không chỉ đảm nhiệm 3 chức năng hiến định là lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước mà còn phải thực sự trở thành biểu tượng của trí tuệ chính trị Việt Nam và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, trung tâm quy tụ ý chí, khát vọng và niềm tin của nhân dân đối với Tổ quốc.
Tôi cho rằng, “phản ứng nhanh” không chỉ là hành động nhanh về thời gian, mà sâu xa hơn là phản ứng bằng tầm nhìn, bằng trí tuệ và bằng trách nhiệm chính trị cao nhất. Bởi nếu chỉ nhanh mà không trúng, không đúng thì sẽ là sự vội vàng; còn “phản ứng nhanh” của Quốc hội phải là kết tinh của trí tuệ tập thể, của dữ liệu thực tiễn, của lắng nghe xã hội và của kỷ cương pháp quyền.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội đang tiếp tục đổi mới toàn diện, nâng cao tính dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại và hiệu quả; tăng cường phối hợp chặt chẽ với Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc và các cơ quan trong hệ thống chính trị; đồng thời phát huy trí tuệ, bản lĩnh và trách nhiệm của từng đại biểu Quốc hội, góp phần hoàn thiện thể chế, xây dựng và phát triển đất nước nhanh, bền vững, vì nhân dân, do nhân dân và dựa vào nhân dân.
Tôi muốn nhấn mạnh rằng, Quốc hội “phản ứng nhanh” không phải để chạy theo sự kiện, mà để dẫn dắt sự phát triển, tạo cơ sở pháp lý, động lực và niềm tin cho sự vận hành ổn định, bền vững của quốc gia. Mỗi đạo luật, mỗi nghị quyết được ban hành đều phải trở thành sức mạnh mềm của thể chế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khơi dậy tiềm năng, khát vọng và sức mạnh của nhân dân.
Tôi tin rằng, chính niềm tin, sự giám sát, góp ý và đồng hành của nhân dân là nguồn sức mạnh lớn nhất để Quốc hội tiếp tục đổi mới, tiếp tục “phản ứng nhanh” nhưng trí tuệ hơn, bản lĩnh hơn và hiệu quả hơn, xứng đáng là trung tâm của quyền lực nhà nước, là biểu tượng của ý chí, nguyện vọng và khát vọng vươn lên của toàn dân tộc.
PV: Chủ tịch Quốc hội có thể chia sẻ thêm về những nội dung ấn tượng nhất cho thấy Quốc hội đã phản ứng rất nhanh và kịp thời trước yêu cầu từ thực tiễn cuộc sống?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của Quốc hội Việt Nam trong thời gian gần đây là năng lực phản ứng nhanh, linh hoạt nhưng vẫn kỷ cương, thể hiện bản lĩnh của một Quốc hội vừa “của dân, do dân, vì dân”, vừa là trung tâm hoạch định thể chế của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Minh chứng điển hình đầu tiên là Nghị quyết số 30/2021/QH15, được thông qua trong thời khắc cam go nhất của đại dịch Covid-19, khi cả đất nước cần một quyết sách vừa táo bạo, vừa đúng đắn, vừa nhân văn. Chỉ trong thời gian ngắn, Quốc hội đã kịp thời ban hành nghị quyết này, trao cơ chế đặc thù, linh hoạt cho Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ xử lý tình huống khẩn cấp, đồng thời vẫn giữ vững nguyên tắc kiểm soát quyền lực, bảo đảm tính hợp hiến và trách nhiệm giải trình. Nghị quyết 30 không chỉ là một văn bản pháp lý, mà là một biểu tượng về bản lĩnh thể chế Việt Nam-dám hành động vì con người, dám lựa chọn giữa muôn vàn thách thức cái đúng, cái cần, cái kịp thời. Chính nhờ quyết sách đó, đất nước ta đã vượt qua giai đoạn khốc liệt nhất của đại dịch, ổn định sản xuất, phục hồi kinh tế nhanh hơn nhiều quốc gia có điều kiện tương đồng.
 |
| Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tiếp xúc cử tri tại xã Vị Thủy (TP Cần Thơ). Ảnh do Văn phòng Quốc hội cung cấp |
Minh chứng thứ hai, chính là việc triển khai chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Ngay sau khi Đảng đề ra chủ trương, các cơ quan trong hệ thống chính trị, đặc biệt là Chính phủ và Quốc hội đã lập tức vào cuộc, với tinh thần khẩn trương, quyết liệt “vừa chạy, vừa xếp hàng”. Kết quả, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với tỷ lệ đồng thuận tuyệt đối của các vị đại biểu Quốc hội. Đồng thời, nhiều luật và nghị quyết liên quan cũng được ban hành một cách đồng bộ, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc đổi mới, sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương hai cấp.
Minh chứng thứ ba, có ý nghĩa thể chế sâu sắc hơn, là Nghị quyết số 206/2025/QH15. Lần đầu tiên, Quốc hội đã giao quyền cho Chính phủ ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật để điều chỉnh một số quy định của luật, nghị quyết do Chính phủ trình trong thời gian luật, nghị quyết của Quốc hội chưa được sửa đổi, bổ sung kịp thời nhằm xử lý nhanh chóng, có trọng tâm, trọng điểm các vấn đề cấp bách của thực tiễn, đưa pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh.
Và quan trọng hơn cả, Quốc hội khóa XV đã thực hiện một bước đột phá về tư duy lập pháp, loại bỏ tư duy "không quản được thì cấm", đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, tăng tính linh hoạt và khả thi trong quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, kịp thời tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực.
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội
PV: Để có những quyết sách “phản ứng nhanh theo nhịp đập thực tiễn” như vậy, Quốc hội đã có cải tiến quan trọng trong công tác lập pháp, đó là đổi mới quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Chủ tịch Quốc hội đánh giá như thế nào về đổi mới này?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Đổi mới quy trình xây dựng pháp luật là một trong những bước đột phá có ý nghĩa chiến lược của Quốc hội trong giai đoạn hiện nay. Tôi cho rằng đổi mới này thể hiện 3 giá trị nổi bật:
Thứ nhất, tư duy lập pháp đã được nâng lên một tầm mới, từ việc chỉ hoàn thiện thể chế sang chủ động kiến tạo sự phát triển, lấy thực tiễn và yêu cầu đổi mới đất nước làm điểm xuất phát.
Thứ hai, chất lượng và tính kịp thời của pháp luật được nâng cao rõ rệt. Nhờ quy trình mở, linh hoạt và tương tác nhiều chiều, Quốc hội có thể phản ứng nhanh hơn trước các vấn đề mới, đồng thời bảo đảm mỗi đạo luật ban hành đều khả thi, đồng bộ và đi thẳng vào cuộc sống.
Thứ ba, đổi mới này góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào pháp luật và vào Quốc hội. Khi người dân thấy ý kiến, nguyện vọng của mình được lắng nghe, phản ánh ngay trong từng điều khoản của luật thì đó chính là biểu hiện sinh động nhất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa “của dân, do dân và vì dân”.
Tôi đánh giá rất cao ý nghĩa của đổi mới này: Nó không chỉ nâng chất lượng lập pháp mà còn khẳng định bước trưởng thành về tư duy quản trị quốc gia của Quốc hội, biến cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất thực sự trở thành trung tâm đổi mới thể chế và động lực phát triển của đất nước.
PV: Một trong những yêu cầu rất quan trọng để bảo đảm Quốc hội “phản ứng nhanh theo nhịp đập thực tiễn” là công tác phối hợp giữa Quốc hội với Chính phủ, giữa các cơ quan của Quốc hội với các bộ, ngành, địa phương... Công tác phối hợp đã và đang có sự đổi mới như thế nào để bảo đảm yêu cầu mới, thưa Chủ tịch Quốc hội?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Công tác phối hợp giữa Quốc hội và Chính phủ thời gian qua đã đổi mới rất căn bản, từ tư duy đến cách làm, được thực hiện từ sớm, từ xa, ngay từ khâu định hướng và chuẩn bị chương trình công tác.
Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội (trước đây là Đảng đoàn Quốc hội) và Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ (trước đây là Ban cán sự đảng Chính phủ) thường xuyên họp, trao đổi, thống nhất định hướng lớn về lập pháp và các nội dung trình Quốc hội, bảo đảm sự đồng bộ ngay từ đầu. Trong quá trình xây dựng luật, các cơ quan của Quốc hội và Chính phủ làm việc song hành, cùng tháo gỡ từ sớm những điểm nghẽn về chính sách, kỹ thuật, bảo đảm dự án luật khi trình Quốc hội vừa đúng định hướng của Đảng, vừa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Sau khi Quốc hội thông qua, hai bên tiếp tục phối hợp tổ chức hội nghị triển khai các luật, nghị quyết của Quốc hội, bảo đảm gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và thi hành pháp luật, nhờ đó chính sách đi vào cuộc sống nhanh hơn, hiệu quả hơn. Đặc biệt, nhờ ứng dụng mạnh mẽ công nghệ và chuyển đổi số, việc phối hợp thực hiện được thường xuyên, minh bạch.
Có thể nói, sự thay đổi lớn nhất là chuyển từ phối hợp bị động sang phối hợp chủ động, linh hoạt và thực chất, thể hiện rõ tinh thần Quốc hội và Chính phủ đồng hành, hành động vì lợi ích của nhân dân và sự phát triển của đất nước.
Quốc hội của thời đại cách mạng 4.0
PV: Trong thời đại bùng nổ của công nghệ số với tâm điểm là dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo, Quốc hội đã ứng dụng khoa học, công nghệ như thế nào để “phản ứng nhanh theo nhịp đập thực tiễn”, thưa Chủ tịch Quốc hội?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Trong bối cảnh cuộc cách mạng khoa học, công nghệ đang diễn ra mạnh mẽ và làm thay đổi căn bản phương thức vận hành trong nhiều lĩnh vực của đời sống, phương thức quản lý nhà nước, phương thức vận hành bộ máy nhà nước không những phải thay đổi mà còn phải thay đổi trước một bước để dẫn dắt, để truyền cảm hứng và lan tỏa tinh thần cải cách trong toàn hệ thống.
 |
| Hội nghị chuyên đề “Quốc hội số và ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo trong chuyển đổi số của Quốc hội”. Ảnh do Văn phòng Quốc hội cung cấp |
Quốc hội đã tiên phong ứng dụng công nghệ số, nhất là ứng dụng trí tuệ nhân tạo làm trợ lý ảo nhằm tăng hiệu quả thực thi nhiệm vụ cho các đại biểu Quốc hội và cho hoạt động điều hành trong các phiên họp. Trí tuệ nhân tạo cũng được ứng dụng trong việc phát hiện những nội dung chồng chéo, trùng lắp, thậm chí mâu thuẫn giữa các quy định của pháp luật. Điều này mang lại ích lợi to lớn trong việc nâng cao năng suất, hiệu quả làm việc của từng cơ quan của Quốc hội, từng cán bộ, công chức, viên chức và từng đại biểu Quốc hội...
PV: Thực tiễn luôn xuất hiện những lĩnh vực mới đòi hỏi phải có quy định của pháp luật để kịp thời điều chỉnh, ví dụ như trí tuệ nhân tạo, kinh tế số, tiền số... Trong thời gian tới, Quốc hội cần làm gì để “đi trước một bước” với những phát sinh từ thực tiễn như vậy, thưa Chủ tịch Quốc hội?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Theo tôi, để Quốc hội đi trước một bước thì Quốc hội phải hoàn thành trọng trách tạo hành lang pháp lý đầy đủ, minh bạch, thông thoáng, tính khả thi cao. Một trong những nguyên tắc cốt lõi của hoạt động lập pháp là phải tạo ra được hệ thống pháp luật không những phản ánh kịp thời thực tiễn cuộc sống mà còn phải tạo được hành lang pháp lý cho những lĩnh vực mới, từ đó mở đường cho sáng tạo. Đồng thời, phải lường trước được những sự thay đổi quan trọng để có những quy định hợp lý giúp định hướng các quan hệ xã hội theo quy tắc, chuẩn mực chung, tránh tạo ra sự hỗn loạn hoặc trì trệ trong xã hội. Nói cách khác là phải bảo đảm được tính dự báo của pháp luật.
Điều quan trọng là Quốc hội cần có cơ sở dữ liệu lớn về lập pháp, giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng; về ý kiến góp ý, kiến nghị của cử tri, nhân dân thuộc mọi tầng lớp trong xã hội; kết nối với cơ sở dữ liệu lớn dùng chung của các cơ quan, tổ chức, đơn vị hữu quan. Làm được như vậy, mọi ý kiến của cử tri, nhân dân đều sẽ được trí tuệ nhân tạo phân tích, đưa ra phương án xử lý tối ưu; mọi chính sách được xây dựng hay sửa đổi đều có thể được trí tuệ nhân tạo phân tích, thống kê, tính toán mức độ tác động, nhận diện xu hướng một cách khoa học hơn, toàn diện hơn, chính xác hơn mà cũng tiết kiệm được thời gian, công sức, chi phí...
Phản ứng nhanh để nâng cao hiệu quả thực hiện dân chủ tại Quốc hội
PV: Quốc hội là thiết chế dân chủ rất điển hình ở nước ta. Theo Chủ tịch Quốc hội, việc Quốc hội “phản ứng nhanh theo nhịp đập thực tiễn” đã tác động như thế nào tới việc nâng cao hiệu quả thực hiện dân chủ tại Quốc hội?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Việc Quốc hội “phản ứng nhanh theo nhịp đập thực tiễn” đã tạo chuyển biến căn bản trong thực hiện dân chủ tại Quốc hội, làm cho dân chủ trở nên thực chất, sâu rộng và hiệu quả hơn.
Trước hết, phản ứng nhanh giúp rút ngắn khoảng cách giữa chính sách và cuộc sống, mọi quyết định của Quốc hội đều xuất phát từ thực tiễn, được nhân dân đồng tình, ủng hộ, qua đó củng cố niềm tin và sự gắn bó giữa Quốc hội với cử tri.
Thứ hai, quá trình thảo luận, lập pháp, giám sát được tiến hành dân chủ hơn, công khai, minh bạch hơn, đại biểu Quốc hội được phát huy tối đa vai trò, chính kiến và trách nhiệm, từ đó nâng cao chất lượng phản biện, quyết sách và giám sát.
Thứ ba, phản ứng nhanh đồng nghĩa với việc Quốc hội chủ động nắm bắt, dự báo và xử lý kịp thời các vấn đề lớn, mới, khó, làm cho dân chủ không dừng ở hình thức phát biểu hay thảo luận mà trở thành phương thức lãnh đạo, phương thức hành động của cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất.
Nhờ đó, hiệu quả thực hiện dân chủ tại Quốc hội được nâng lên rõ rệt, dân chủ gắn với kỷ cương, trách nhiệm, minh bạch và hiệu quả; vừa bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, vừa nâng cao năng lực điều hành, quyết sách của Quốc hội.
PV: Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân. Vậy Chủ tịch Quốc hội có thông điệp gì muốn gửi gắm tới cử tri và nhân dân cả nước?
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, do cử tri cả nước trực tiếp bầu ra bằng lá phiếu. Vì vậy, Quốc hội luôn lấy lợi ích chính đáng của nhân dân, luôn đặt người dân và doanh nghiệp ở vị trí trung tâm của mọi quyết sách, mọi đổi mới.
Quốc hội không ngừng lắng nghe từng nhịp đập của cuộc sống thông qua ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân gửi đến Quốc hội, cũng như qua nhiều kênh thông tin khác. Mỗi quyết sách của Quốc hội đều là kết tinh của trí tuệ tập thể, thấm đẫm hơi thở cuộc sống, phản ánh đúng tâm tư, nguyện vọng và lợi ích chính đáng của nhân dân.
Tinh thần “Quốc hội hành động, Quốc hội phản ứng nhanh theo nhịp đập thực tiễn” không chỉ thể hiện sự nhạy bén, bám sát thực tế, mà quan trọng hơn, là khả năng dẫn dắt, bảo vệ và khơi dậy khát vọng phát triển hùng cường của dân tộc. Đó chính là bản lĩnh, là tinh thần cốt lõi của một Quốc hội đổi mới, hành động và kiến tạo vì tương lai đất nước.
Thay mặt Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tôi xin trân trọng gửi tới toàn thể cử tri và nhân dân cả nước lời cảm ơn chân thành, sâu sắc về tình cảm, niềm tin, sự đồng thuận và ủng hộ to lớn dành cho Quốc hội trong suốt 80 năm qua.
Tôi cũng mong muốn cử tri và nhân dân cả nước sẽ tiếp tục đồng hành, ủng hộ và góp ý xây dựng để Quốc hội ngày càng đổi mới, gần dân, sát dân hơn nữa; để mỗi quyết sách, mỗi bước tiến của Quốc hội luôn là sự kết tinh của "ý Đảng, lòng dân" và khát vọng phát triển của dân tộc Việt Nam.
PV: Trân trọng cảm ơn Chủ tịch Quốc hội!
(còn nữa)