Tôi biết cả hai đã mấy chục năm.
***
Bây giờ, mặt trận phía Tây vừa đánh xong chiến dịch phản công, giải phóng cả một vùng cao nguyên rộng lớn. Yêu cầu của cấp trên là Trung đoàn Biên giới không dừng lại củng cố mà được bổ sung quân số, vũ khí, cùng đơn vị tăng cường tiếp tục đánh vào hậu cứ địch. Đường phát triển chiến dịch phải qua nhiều lớp đồi núi hiểm trở. Nếu chỉ đánh bằng bộ binh thì việc trèo núi, vượt suối không khó khăn gì vì chớm mùa khô, suối đã bớt hung dữ. Nhưng do hậu cứ địch được bố phòng kiên cố, nhiều lớp ngăn chặn, dùng bộ binh đánh thốc vào có thể chịu nhiều thương vong nên cấp trên quyết định có tiểu đoàn xe tăng phối thuộc cùng tham gia. Nghe có xe tăng cùng đánh, lính hò reo.
Xe tăng phải có đường. Đường cho xe tăng vượt qua cả một vùng núi cao không dễ, đặc biệt phải qua cao điểm 1.300m, quanh năm mây phủ. Tiểu đoàn bộ binh và đại đội công binh được phái đi trinh sát, lập phương án mở đường. Độ một tuần, tiểu đoàn bộ binh và đại đội công binh báo cáo hai phương án khác nhau. Phương án của ông Đệ, Tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn bộ binh là mở đường đi vòng dưới chân núi, xa gấp ba đường chính nhưng an toàn, xe tăng dễ đi. Phương án của ông Hiếu, Đại đội trưởng đại đội công binh là làm đường vượt qua núi. Mỗi phương án có cái hay riêng, chờ trung đoàn, đặc biệt tiểu đoàn trưởng xe tăng bàn bạc quyết định.
Ý kiến bàn bạc còn chưa ngã ngũ thì trung đoàn được tiếp nhận 3 cán bộ kỹ thuật cầu đường bên giao thông vào chiến trường tham gia mở đường chiến đấu. Một trong 3 kỹ sư trẻ có cô Thái. Cô Thái đẹp rực rỡ từ da đến dáng, lính ở chiến trường chỉ thấy cô cười đã ngây ngất. Thật bất ngờ, cô kỹ sư Thái lại là cháu gọi Trung đoàn trưởng Kiệm là cậu. Chỉ một ngày cô Thái thấp thoáng ở sở chỉ huy trung đoàn, lính tráng thi nhau gọi thủ trưởng Kiệm là cậu. Cô Thái nghe thấy chỉ cười.
Phải nói, vừa vì yêu cầu nhiệm vụ vừa có chút tình riêng nên ông Kiệm yêu cầu giữ cô Thái ở lại sở chỉ huy trung đoàn. Nhưng cô Thái không nghe, bảo rằng cô xin mãi mới được ra chiến trường... Ý cháu gái như vậy, ông Kiệm đồng ý đưa cô về đại đội công binh.
Việc chính của cô Thái là đi thực địa, rồi xem xét hai phương án mở đường một cách khách quan. Sau mấy ngày khảo sát, cô Thái đưa ra ý kiến với trung đoàn, chọn phương án của đại đội công binh, mở đường qua cao điểm.
Người phản ứng ý kiến của cô Thái dữ dội nhất là Tiểu đoàn trưởng Đệ. Đệ từng học sĩ quan chính quy, bài bản, được xem là của hiếm của trung đoàn, nơi đa số cán bộ cấp trưởng trưởng thành từ cơ sở, lâu năm thì đôn dần lên, lấy thực tế để chỉ huy chứ ít bằng cấp. Đệ không muốn thua cô kỹ sư mặt còn non choẹt. Không những thế, Đệ còn muốn dạy cho người đẹp bài học về kỹ thuật mở đường gấp trong tác chiến. Dạy được thì việc lấy lòng cháu gái của trung đoàn trưởng không khó, biết đâu, vận đỏ rơi trúng đầu anh chàng Đệ chưa vợ.
Cuộc tranh luận việc chọn hai phương án mở đường diễn ra căng thẳng ở sở chỉ huy. Đệ đến muộn trong cuộc họp quan trọng này vì trong tay có bảo bối. Anh có ý để mọi người nói hết lời, rồi bất ngờ tung bảo bối ra mặt bàn, đối phương, trong đó có Thái chỉ còn giơ tay hàng. Việc cố ý bài binh bố trận của Tiểu đoàn trưởng Đệ quả thực gây hiệu quả ngay khi anh xuất hiện ở cuộc giao ban với cái túi cơm cầm tay.
Trung đoàn trưởng Kiệm khó chịu khi thấy Đệ đặt cái túi cơm lên mặt bàn đã trải bản đồ tác nghiệp:
- Sao anh lại đặt túi cơm lên bản đồ?
Đệ nhấc túi cơm lên, mở nút thắt:
- Báo cáo anh, không phải cơm mà là đất ạ!
- Anh mang đất gì đến đây?
- Báo cáo các đồng chí, đây là đất sườn cao điểm một ngàn ba trăm. Dưới lớp thực bì dày chừng hai mươi phân là đất pha cát.
Đệ dốc một ít đất pha cát lên mảnh giấy, đặt trên mặt bàn:
- Đây! Đất này đây! Đêm qua có cơn mưa trái mùa, không lớn nhưng cũng vừa đủ để bào mòn đất sườn núi, đổ xuống suối làm nước suối ngả màu, không trong xanh như mọi khi. Đất dễ trơn trượt như thế mà lại mở đường ở độ dốc 43 độ, xe tăng làm sao bám đường lên được?
Sau khi chứng minh bằng các dữ liệu thực tế, Đệ đặt ra câu hỏi làm nhiều người đang ngồi quanh bàn giao ban thở phào, chấp nhận ngay đề xuất mở đường dưới chân cao điểm của tiểu đoàn bộ binh là đúng, là khoa học.
Cô kỹ sư Thái cắn môi, im lặng.
Trung đoàn trưởng Kiệm quay sang Hiếu, Đại đội trưởng đại đội công binh:
- Đồng chí Hiếu phát biểu về phương án của anh Đệ!
Hiếu đứng dậy, nhìn kỹ sư Thái rồi mới nói: “Báo cáo các đồng chí, chúng tôi vẫn giữ đề xuất làm đường qua cao điểm, vì rút ngắn thời gian và công sức, bảo đảm tiến độ theo yêu cầu nhiệm vụ. Chúng tôi đã thống nhất, xin chị Thái trình bày!
Đệ nói chen vào:
- Mở đường là xương máu, là thành bại của trung đoàn đánh vào căn cứ địch nên ý kiến phải thận trọng xem xét, phải khoa học, không cảm tính!
Trung đoàn trưởng nhắc:
- Đề nghị anh Đệ bình tĩnh. Mời đồng chí nữ kỹ sư!
Được mời đích danh, Thái nhẹ nhàng đứng dậy, nở nụ cười rồi nói rằng ý kiến của Tiểu đoàn trưởng Đệ rất hay, rất thuyết phục. Nhưng phương án mở đường vượt qua cao điểm vẫn hợp lý và tối ưu về thời gian.
Đệ hỏi:
- Dốc 43 độ, đất lại kết cấu không chặt, liệu xe tăng bò lên có bị trượt? Xin tiểu đoàn trưởng xe tăng có ý kiến!
Đồng chí Tặng, Tiểu đoàn trưởng xe tăng ngồi tại chỗ nêu ý kiến:
- Dốc 43 độ, đất yếu, xe tăng khó vượt!
Trung đoàn trưởng Kiệm gật đầu:
- Vậy chúng ta có thể kết luận được rồi. Chọn phương án của tiểu đoàn bộ binh. Trung đoàn sẽ điều thêm tiểu đoàn tăng cường để mở đường
Đệ đứng dậy vỗ tay hưởng ứng, nhưng cô kỹ sư Thái vẫn chưa ngồi xuống. Cô chờ Đệ vỗ tay xong mới lại nói nhẹ nhàng:
- Thưa các anh, tôi và Đại đội trưởng Hiếu đã có phương án kỹ thuật khắc phục dốc 43 độ, đất mặt yếu. Đó là mở đường ziczac. Dốc 43 độ, nếu mở đường ziczac thì chỉ còn 23 độ. Dốc ấy dễ dàng cho xe tăng bám lên
Đệ nói ngay:
- Xin hỏi, đường ziczac có chịu được mưa không? Mưa, đất mủn ra, xe tăng làm sao bám được?
Câu hỏi khó này Đệ mới nghĩ ra. Đệ nói xong, mọi người im. Đệ tin đó là cú đánh cuối cùng làm tan kế hoạch của cô kỹ sư trẻ và Đại đội trưởng Hiếu. Nhưng ngay cả điều này, không ngờ cô kỹ sư trẻ cũng đã có kế hoạch phòng trước. Cô nói:
- Thưa các anh, chúng tôi cũng đã có phương án dự phòng trời mưa, xe tăng khó bám đường.
Trung đoàn trưởng sốt ruột:
- Có phương án sao không nói nhanh để mọi người xem xét?
- Vâng-cô kỹ sư nói-phương án của chúng tôi là, đường dưới chân núi, đất xốp, ta chuẩn bị cọc gỗ đóng dăm cối cho xích xe tăng bám lên. Chúng tôi đã tính, mỗi chiến sĩ chuẩn bị 30 cọc gỗ, đầu nhọn, dài 25 phân. 100 chiến sĩ sẽ có 3.000 cọc gỗ, đủ để đóng dăm cối trên đoạn đường ziczac dài 300m. Thế là ổn!
Cả cử chỉ và lời nói của kỹ sư Thái thuyết phục đến nỗi không ai có ý kiến thêm. Trung đoàn trưởng quyết định chọn phương án của đại đội công binh.
***
Trong chiến đấu, không ai có thể lường trước hết những khó khăn.
Đêm nổ súng đánh vào hậu cứ địch, một đoạn đường gần đỉnh cao điểm một ngàn ba trăm bị lộ. Địch tưởng ta bố trí trận địa pháo trên đó nên bắn pháo chụp lên. Kỹ sư Thái và Đại đội trưởng Hiếu chia làm hai tốp. Hiếu chỉ huy hai trung đội khắc phục đoạn đường trên đỉnh bị pháo làm sạt lở, còn Thái đón tiếp phân đội xe tăng, hướng dẫn họ đi vào đường ziczac. Tiếng nổ đầu nòng pháo 105mm của ta vừa bắn phá hủy các căn cứ giặc phía trong thì phân đội xe tăng đã tập kết ở chân cao điểm, bò đến đầu con đường ziczac. Nhìn thấy xe ló đầu ra, Thái vẫy cờ ra hiệu dừng lại.
Lính xe tăng nhảy xuống:
- Chuyện gì thế cô em? Đường tắc à?
- Đường thông, nhưng xe phải tắt đèn gầm. Lên dốc, ánh đèn hất lên cao, dễ bị lộ-Thái nói.
- Lộ thì bọn này chịu. Đi đánh nhau chứ đi đâu mà phải mò trong đêm tối?
- Các anh ơi, đoạn đường trên đỉnh bị lộ rồi. Cũng may đường ven núi đi dưới bóng cây nên chúng chưa biết. Xin tắt đèn!
Anh lính xe tăng gắt lên:
- Cô yêu cầu buồn cười. Cô để chúng tôi lăn xuống vực chắc?
- Nếu xe lăn, người đầu tiên xe đè lên là tôi-Thái nói cứng.
- Phí thế! Này, cô em, hay là cho bọn anh hôn một cái, chứ để xe đè thì phí quá. Hôn một cái, xe lên dốc vù vù...
Thái hất mặt:
- Không tán nữa, tắt đèn! Tôi cầm mảnh dù trắng dẫn đường. Lên xe đi!
Anh lính xe tăng đến trước mặt Thái:
- Này, cô em, anh nói thật, em xắn quần lên. Xắn lên bẹn thì càng tốt!
- Lính tăng gì mà "gấu" thế?
Anh lính xe tăng bỗng nắm lấy tay Thái:
- Bọn anh không "gấu". Bọn anh là người. Bọn anh là đàn ông. Không phải anh không nhìn thấy mảnh dù trắng em cầm, nhưng khi thấy cặp đùi của em, bọn anh quả cảm hơn. Một cô gái đẹp lăn vào bom đạn, đứng không gì che chắn, dẫn cho bọn anh lên dốc. Noi theo em, dù đêm tối, bọn anh sẽ đưa xe vượt qua cao điểm.
Giọng anh lính xe tăng chan chứa làm Thái bỗng rùng mình, rồi chỉ còn biết lặng lẽ vén hai ống quần lên tận bẹn, đứng ra trước đầu xe tăng, vẫy chiếc khăn dù: “Lên dốc thôi các anh ơi!”.
Mấy đoạn đường ziczac đóng dăm cối, xe vượt qua dễ như đường bằng. Lên gần tới đỉnh, không còn dăm cối nữa, đường lại vừa bị pháo chụp bắn sạt, xe tăng phải mò mẫm khó khăn một chút.
Sau trận pháo chụp, Đại đội trưởng Hiếu nói như hét vào tai Thái:
- Đưa mảnh dù đây, anh dẫn xe cho. Ở đây có pháo chụp, nguy hiểm lắm. Em xuống núi đi. Chạy nhanh!
Thái nói:
- Anh lo sửa đường, dẫn xe để em. Vài bước nữa là tới đỉnh. Em còn theo xe sang bên kia cao điểm...
Hiếu vừa chạy đi thì một loạt pháo nữa lại bắn chụp lên đỉnh cao điểm. Ba chiếc xe tăng hành tiến không sao, chỉ bị nghiêng do đường sạt lở, rú ga là vượt qua. Vừa lúc pháo chụp lại nổ loang trên đỉnh. Anh pháo thủ trong chiếc xe tăng đi đầu thấy cô gái cầm mảnh dù trắng như bay lên. Anh nhô lên tháp pháo, gọi lớn: “Các đồng chí ơi, cô Thái bị bay rồi!”.
Đại đội trưởng Hiếu ôm Thái lên hai cánh tay, gọi: “Tỉnh lại, em ơi!”.
Lâu sau, Thái mới tỉnh. Lúc đó, đoàn xe tăng đã đánh vào hậu cứ địch.
***
Tiện bữa, ông Hiếu mời tôi uống bia vỉa hè. Tôi chỉ uống được một cốc, bảo ông Hiếu, ông còn khỏe, nhìn tráng kiện thế kia mà sao cũng chỉ một cốc? Ông bảo, nhìn bề ngoài thôi, nhưng bên trong thì mục ruỗng rồi, còn đến dăm mảnh đạn pháo chụp trong người. Tôi bảo, không lập gia đình với bà Thái, sao ông không lấy vợ để về già có người chăm nom? Ông bảo, vừa là đã nhỡ nhàng, vừa là ở mặt trận đã hứa với người ta, cô làm sao thì tôi nuôi cô nên không ở với nhau thì cũng sống gần chăm sóc nhau. Bà ấy có tí tiền phụ cấp thương binh, tôi có lương hưu, lại bám cái quán sửa xe, bán nước cũng kiếm được để hai người cùng sống. Lời hứa trong bom đạn là danh dự của thằng lính, sao quên được. Thôi, ông lên thăm bà Thái, kẻo chút nữa bà ấy lại vắng nhà theo các bà khu phố đi làm từ thiện.
Vượt hai gấp cầu thang, tôi đã thấy bà Thái đang ngồi cạnh cặp nạng gỗ, trang điểm son phấn để đi làm từ thiện. Sắp vào độ tuổi thất thập mà nét thanh xuân thời đẹp như hoa vẫn phảng phất trên gương mặt bà. Hơn 20 năm ăn học, giữ gìn nhan sắc, vừa tốt nghiệp kỹ sư là bà xin vào chiến trường. Một cuộc đời đầy hứa hẹn chỉ dùng vào 15 phút cháy lên trên cao điểm chiến tranh rồi tắt. Vậy mà bà không buồn, vẫn vui sống, không hề hối tiếc. Có lẽ không phải chỉ do ông Hiếu và mọi người xung quanh động viên, giúp đỡ, mà ở căn phòng hẹp này, ngày thường bà vẫn giữ ngọn lửa của 15 phút năm xưa cháy sáng.
Truyện ngắn của HÀ ĐÌNH CẨN