Luật pháp Mỹ quy định, trong mọi trường hợp, lực lượng chức năng phải dựa vào dữ liệu của Cục Điều tra Liên bang (FBI) để kiểm tra lý lịch người mua súng và theo dõi các vụ mua, bán súng. Trách nhiệm của Lầu Năm Góc là phải báo cáo các trường hợp tội phạm đã bị tòa án binh xử từ một năm tù trở lên vì những tội ác nghiêm trọng cho dữ liệu của FBI. Những vụ bị buộc xuất ngũ vì gây ra bạo lực gia đình hoặc các tội tương đương cũng sẽ được cập nhật trên hệ thống này để ngăn chặn tình trạng súng rơi vào tay kẻ xấu. Tuy nhiên, theo Ken Taber, một luật sư chính trong vụ kiện này cho hay, ông tin rằng quân đội đã không báo cáo "hàng trăm, nếu không phải hàng nghìn" trường hợp như vậy cho cơ sở dữ liệu FBI trong những năm gần đây.

leftcenterrightdel
Lực lượng thực thi pháp luật Mỹ điều tra hiện trường vụ xả súng tại Nhà thờ First Baptist ở Sutherland Springs, Texas. Ảnh: Reuters

Điển hình trong số những trường hợp không được báo cáo chính là hung thủ của vụ thảm sát ngày 5-11 tại một nhà thờ ở Sutherland Springs, bang Texas-Devin Patrick Kelley-26 tuổi, một cựu quân nhân từng phục vụ trong lực lượng Không quân Mỹ. Y đã từng bị kết án 12 tháng tù giam tại tòa án binh năm 2012, sau đó bị trục xuất khỏi quân đội vì hành hung vợ và con. Theo lý, y có đầy đủ những tội danh xứng đáng bị nêu tên trong dữ liệu kiểm soát súng của FBI. Tuy nhiên, y vẫn có thể mua súng trường và bắn chết 26 người, trong đó có một đứa trẻ còn chưa chào đời.

Theo đơn kiện trình tòa án ở bang Virginia ngày 26-12 của 3 thành phố: New York, San Francisco và Philadelphia, chính hệ thống kiểm soát lỏng lẻo của Lầu Năm Góc đối với việc quân nhân sở hữu và sử dụng vũ khí nguy hiểm đã gián tiếp dẫn đến vụ thảm sát nói trên. Trong một tuyên bố, Thị trưởng New York Bill de Blasio nêu rõ: “Sự thất bại này của Bộ Quốc phòng dẫn đến cái chết của những người dân vô tội, khi để tội phạm cũng như những người muốn gây nguy hiểm khôn lường được sở hữu súng. Thành phố New York, Philadelphia và San Francisco cùng lên tiếng với Bộ Quốc phòng, yêu cầu họ phải tuân thủ luật pháp và điều chỉnh ngay hệ thống thông tin yếu kém này”.

Sau vụ việc, đại diện Không quân Mỹ đã thừa nhận sự sai sót của cơ quan này và cho biết, Devin Patrick Kelley không phải trường hợp cá biệt. Theo Tổng Thanh tra Quốc phòng Mỹ, lực lượng Không quân đã không đệ trình hồ sơ của khoảng 14% vụ án cần báo cáo trong năm nay. Trong khi đó con số này là 36% đối với lực lượng Hải quân cũng như lực lượng Lính thủy đánh bộ và 41% đối với lực lượng Lục quân.

Nguy hiểm hơn, sự tắc trách của Lầu Năm Góc đã diễn ra trong nhiều năm qua mà không hề có bất kỳ một biện pháp cải thiện nào. Văn phòng Tổng Thanh tra Quốc phòng cho biết, việc không tuân thủ báo cáo đã diễn ra từ năm 1997. Theo tờ Independent, trong lời chứng thực trước Thượng viện Mỹ hồi đầu tháng này, quyền Tổng Thanh tra Glenn Fine đã thừa nhận rằng không có lý do nào để các lực lượng quân đội không tuân thủ nghiêm túc quy định này.

Đây không phải lần đầu tiên nước Mỹ-nơi người dân có thể mua súng ở bất cứ đâu, từ các cửa hàng bán vũ khí, hiệu cầm đồ, hội chợ hay thậm chí thông qua các giao dịch trên internet-xôn xao vì việc kiểm soát súng lỏng lẻo. Tuy nhiên, sự thiếu trách nhiệm nói trên của Bộ Quốc phòng Mỹ đã cho thấy mức độ nghiêm trọng khi chính những cơ quan đáng lẽ phải coi trọng vấn đề an ninh lại thờ ơ, bàng quan với các quy định về kiểm soát vũ khí.

Hiện chưa có thống kê chính xác những cái tên lọt lưới do sự thiếu sót của Lầu Năm Góc. Song, có thể chắc chắn rằng, luật lệ kiểm soát súng đạn lỏng lẻo cộng thêm sự thiếu trách nhiệm của các cơ quan như Bộ Quốc phòng chính là mầm mống tiếp tay cho các phần tử cực đoan tại Mỹ tiến hành các cuộc tấn công khủng bố. Bằng chứng là mới đây, trong một đoạn video do tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng công bố, tay súng tên “Abu Salih al-Amriki” đã kêu gọi các thành viên của tổ chức này thực hiện nhiều vụ tấn công bằng cách lợi dụng kẽ hở trong việc dễ dàng cấp giấy phép mua bán, sử dụng các loại súng tại Mỹ.

Có lẽ đã đến lúc Bộ Quốc phòng Mỹ cùng các cơ quan liên quan cần nghiêm túc xem xét lại trách nhiệm đối với việc thực hiện các quy định kiểm soát vũ khí và trên hết là trách nhiệm trong hơn 300 vụ xả súng vào đám đông diễn ra ở Mỹ chỉ trong vòng một năm qua.

HÀ LAN