Qua thảo luận, các đại biểu đánh giá, mặc dù nghị quyết mới chỉ là cơ chế chính sách đặc thù nhưng đã thể hiện quyết tâm đột phá để phát triển của TP Hồ Chí Minh, thể hiện quyết tâm cao, trách nhiệm của TP Hồ Chí Minh là sẵn sàng đi đầu, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Ngoài ra, việc thí điểm chính sách thực hiện trong Nghị quyết này còn có ý nghĩa là cơ sở thực tiễn để Quốc hội tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật về tài chính, ngân sách quốc gia trong thời gian tới.
Đại biểu Mai Hồng Hải (Đoàn Hải Phòng) phát biểu thảo luận.
Quan tâm đến quản lý tài chính, ngân sách (Điều 5 dự thảo), đại biểu Mai Hồng Hải (Đoàn Hải Phòng) cho rằng, Nghị quyết không giao cho TP Hồ Chí Minh quyết định tất cả mà mới chỉ là chủ trương, với các mức trần tăng 25% đối với thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế bảo vệ môi trường; còn quyết định về thuế tài sản vẫn do Quốc hội quyết định. Theo đại biểu, quy định như trên không trái với Hiến pháp và bảo đảm thận trọng. “Vấn đề là tăng đến đâu để không gây choáng ngợp về môi trường kinh doanh của thành phố so với các địa phương khác. Do đó, TP Hồ Chí Minh cần cân nhắc khi xây dựng chính sách cụ thể về thuế”, đại biểu nhấn mạnh.
Nghị quyết cũng đưa ra 3 nguyên tắc bảo đảm kinh tế-xã hội, tuy nhiên, theo đại biểu, các chính sách về thuế, phí cần triển khai theo hướng mở rộng đối tượng thu hơn là tăng tỷ lệ phí thu; cần tận dụng triệt các loại thuế, phí và lệ phí thuộc thẩm quyền Hội đồng nhân dân thành phố quy định.
Cho rằng việc bổ sung thu nhập cho công chức, viên chức như trong dự thảo là thể hiện sự quan tâm của lãnh đạo thành phố, Quốc hội và Chính phủ đối với công chức, viên chức thành phố nhưng đại biểu cũng nhấn mạnh việc này đặt ra trách nhiệm của lãnh đạo, công chức, viên chức thành phố phải làm tốt, vượt thu để có nguồn để chi bổ sung thu nhập. Đại biểu tán thành việc giữ mức lương cơ bản chung như cả nước và cho rằng, nếu làm tốt, tự tạo thêm nguồn thì thành phố có chính sách bổ sung thu nhập gắn với tinh giản biên chế như dự thảo.
Còn đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (Đoàn Kiên Giang) cũng cho rằng, TP Hồ Chí Minh là nơi có nền kinh tế lớn, năng động, là đầu tàu kinh tế của cả nước. Do đó, chọn thành phố để tạo cơ chế đặc thù phát triển chính là tạo động lực để phát triển kinh tế của đất nước. Đại biểu đồng ý với việc tăng một số chính sách thuế như trong dự thảo nghị quyết nhưng cho rằng cần cân nhắc đánh giá tác động, tăng ở mức độ nào, nếu tăng tràn lan sẽ ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh, khuyến khích đầu tư vào TP Hồ Chí Minh.
Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn TP Hà Nội) cũng đồng tình với việc cần có chính sách đặc thù để TP Hồ Chí Minh phát triển hơn nữa, xứng đáng với Thành phố mang tên Bác. Tuy nhiên, việc ban hành luật tài sản để thí điểm ở TP Hồ Chí Minh cần hết sức cân nhắc. Theo đại biểu, đây là loại thuế có lịch sử lâu đời ở nhiều nước, chiếm phần quan trọng tổng thu từ thuế, ví dụ như Nhật Bản là 10%, Canada là 4%. Ở Việt Nam, thuế thu từ đất chỉ chiếm 0,03%GDP. Do đó, đại biểu kiến nghị cần có đạo luật áp dụng trên toàn quốc.
Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn TP Hà Nội) phát biểu ý kiến.
Nhấn mạnh nguyên tắc cơ bản trong quản lý thuế là công bằng, bình đẳng giữa các đối tượng nộp thuế, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho rằng, nếu áp dụng ở TP Hồ Chí Minh thì có sự khác biệt giữa người nộp thuế, ví dụ một người có nhà đất ở địa bàn khác thì không bị nộp thuế nhưng có ở TP Hồ Chí Minh thì phải thực hiện nghĩa vụ này. "Việc thí điểm cơ chế đặc thù cần sự khác biệt nhưng vấn đề nào tác động đến tâm lý, lợi ích người dân thì cần hết sức thận trọng”, đại biểu nêu quan điểm.
Khẳng định mục tiêu quan trọng khi ban hành nghị quyết là tăng cường tính hấp dẫn của TP Hồ Chí Minh, khắc phục việc kém thu hút đầu tư, nhưng theo đại biểu Vũ Thị Lưu Mai, nếu có thuế tài sản sẽ ảnh hưởng đến thị trường bất động sản, chứng khoán và chỉ số cạnh tranh, hấp dẫn thành phố này.
Băn khoăn về điều kiện cần và đủ để áp dụng thu thuế tài sản, đại biểu TP Hà Nội phân tích, kinh nghiệm các nước cho thấy cần có cơ sở dữ liệu hiện đại, chính sách về hiện trạng bất động sản, thường xuyên cập nhật biến động, việc sở hữu và chuyển giao. Cùng với đó là Nhà nước có sơ đồ chính xác; có sự định giá khoa học, hợp lý; có hệ thống chứng minh tài sản để tránh lách luật, trốn thuế.
Ngoài ra, phải có sự chuẩn bị về tâm lý đối với những người phải nộp thuế. Tuy nhiên, theo đại biểu, hiện nay khái niệm nộp thuế tài sản nhiều người còn chưa nắm rõ nên điều kiện cần và đủ chưa đồng bộ. "Sau khi thí điểm mà không áp dụng luật thuế tài sản trên toàn quốc thì người đã nộp thuế ở TP Hồ Chí Minh được tính toán thế nào? Có khi nào dừng đạo luật mà chưa áp dụng trên phạm vi toàn quốc? Thí điểm thì không tránh khỏi có sai sót và cần sửa chữa, cũng không quá cầu toàn nhưng cần thận trọng nhằm hội tụ đầy đủ các yếu tố để chính sách ban hành hợp lòng dân”, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai nhấn mạnh.
Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (Đoàn Đồng Tháp) thì đánh giá, trong suốt thời kỳ đổi mới, TP Hồ Chí Minh đã nhiều lần có cách làm “xé rào”, tạo ra làn sóng đổi mới. Ví dụ như những năm 80, Thành phố đề xuất thí điểm khu chế xuất và khu công nghiệp tập trung trên địa bàn thành phố, sau đó pháp chế hóa thành quy định chung trên cả nước. Thành phố cũng thành lập ngân hàng cổ phần đầu tiên của cả nước là Ngân hàng cổ phần Sài Gòn Công Thương vào tháng 10-1987, sau đó Quốc hội ban hành sắc lệnh ngân hàng vào năm 1990. Thành phố cũng tiên phong trong việc đổi đất lấy hạ tầng sau đó mở rộng ra nhiều tỉnh, thành khác....
Theo đại biểu, với nghị quyết này, TP Hồ Chí Minh sẽ không cần phải loay hoay “xé rào” nữa, mà có đủ căn cứ pháp lý để bứt phá, phát triển, tiên phong cho cả nước.
Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa đồng ý với cơ chế đặc thù về tài chính ngân sách đem lại nguồn thu lớn cho thành phố. Tuy nhiên, nữ đại biểu cho rằng, chính sách này cũng ảnh hưởng đến một bộ phận không nhỏ doanh nghiệp và người dân, nên cần lường trước những phản ứng của những đối tượng này. Theo đại biểu, không chỉ phát triển kinh tế hạ tầng mà mục tiêu còn là phát triển giáo dục, y tế, môi trường, văn hóa, sự ổn định xã hội và bảo vệ môi trường sống, do đó, thành phố cần lựa chọn chính sách tăng giảm thuế một cách hợp lý.
"Cần bổ sung nguyên tắc có sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp. Phải có đánh giá tác động trước khi triển khai nhằm tránh những phản ứng không đáng có. Các dịch vụ công phải tốt hơn, minh bạch trong thông tin và công bằng trong ứng xử", đại biểu nói và nhấn mạnh vấn đề không phải ở chỗ tăng giảm mà là tăng giảm hợp lý, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người dân.
THẢO NGUYỄN