Việc quân cơ - Nhìn từ bài học giữ nước
Danh tướng Trần Hưng Đạo, bằng kinh nghiệm xương máu lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh viết trong “Binh thư yếu lược” đã đúc kết: “Biến động là nguồn gốc của kỳ chính, gặp việc chẳng hé môi, dùng binh chẳng nói năng. Cho nên khi có việc, không gì hơn được trước, khi động không gì hơn kín lặng, khi dùng không gì hơn bất ngờ, khi lập mưu không gì bằng đừng cho ai biết”. Thực tiễn nhà Trần khi xã tắc bao phen “chồn ngựa đá” đã dựa vào dân mở hội nghị Diên Hồng nhưng khi dùng binh, với bao cuộc lui quân vườn không nhà trống, bao trận tập kích bất ngờ hẳn phải “kín lặng”, đâu thể công khai mọi chỗ, mọi nơi?
Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập ra Nhà nước và Quân đội ta đã căn dặn từ năm 1947: “Giữ bí mật, tức là đã nắm chắc một phần thắng lợi trong tay ta”; “Giữ bí mật của Nhà nước là một bộ phận trong cuộc đấu tranh với địch”. “Chúng ta phải tuyên truyền, giải thích cho nhân dân hiểu thấu, để nhân dân giúp sức vào công việc này”. Người yêu cầu mỗi người dân phải coi việc giữ bí mật là một nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc, đối với Chính phủ.
Chúng ta có hàng nghìn, hàng vạn dẫn chứng về bảo vệ bí mật quân sự, bí mật quốc gia ở tầm cao chiến lược để đi đến chiến thắng. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, kéo pháo vào đã khó, kéo pháo ra còn khó gấp vạn lần, nhiều người không hiểu, ban đầu bất bình, phản đối nhưng đã nghiêm chỉnh thực hiện quân lệnh, dù không hiểu tại sao. Cách đây ít ngày, chúng ta vừa kỷ niệm 55 năm Ngày mở đường Hồ Chí Minh trên biển. Có một câu chuyện được ghi lại rằng, các thủy thủ tàu không số sau khi chở vũ khí vào Nam ra Hải Phòng, để tàu bớt chông chênh, họ đã chất lên tàu những cây dừa nước mang về bến Bính, gần căn cứ Đoàn 125 thì quẳng đi. Ít lâu sau, cây dừa sinh sôi, thành một vùng dừa nước bạt ngàn. Có anh công nhân đóng tàu là người miền Nam tập kết bữa nọ tình cờ nhìn thấy những trái dừa nước bập bềnh trên sông bỗng da diết nhớ nhà, đi dọc bờ, tìm ra bãi dừa nước. Anh xúc động lân la gặp thủy thủ dò hỏi: Có phải các anh đã vào tận quê tôi mang ra giống dừa nước này không? Chuyện nhỏ thế nhưng được báo cáo lên tận Bộ Quốc phòng, lên Trung ương. Đoàn 125 bị kiểm điểm nghiêm khắc, bãi dừa nước bị phá sạch và anh công nhân có tình yêu quê hương sâu nặng kia bị theo dõi từng bước đi... Không có những sự bảo vệ bí mật nghiêm ngặt từ những điều nhỏ nhất như vậy, sẽ lộ ra một tuyến vận tải quân sự chiến lược.
Nhìn từ kinh nghiệm nước ngoài
Nhưng thực tiễn lịch sử cũng chứng minh, hoạt động quân sự dù là việc cơ mật, quốc gia đại sự nhưng không tách rời hoạt động kinh tế-xã hội của đất nước. Quản lý Nhà nước không tách rời quản lý hoạt động quân sự song nội dung, phương thức quản lý có tính đặc thù. Nếu không nắm vững được nguyên tắc đặc thù ấy, có thể dẫn đến những tác hại khôn lường.
Câu chuyện xung quanh các sự cố tai nạn máy bay gần đây và những luồng ý kiến trên mạng xã hội cùng những kiến nghị quân đội phải cung cấp bí mật quân sự, phải công khai các thông tin về quốc phòng… cho thấy những suy nghĩ đơn giản, chưa phù hợp các nguyên tắc quản lý xã hội. Xin được dẫn chứng một ví dụ về cách giải quyết sự việc của nước Mỹ. Vào năm 1996, chuyến bay mang số hiệu 800 của hãng Trans World Airlines (TWA) phát nổ ngoài khơi bờ biển New York, lấy đi sinh mạng của 230 người. Các nhân chứng ở hiện trường đều cho rằng, có một vệt sáng bay tới phía chiếc máy bay trước khi nó bị nổ, nghi vấn máy bay bị trúng tên lửa làm nóng dư luận. Một cuộc điều tra kỹ lưỡng đến mức các cơ quan chức năng đã thu gom gần như toàn bộ các mảnh vỡ của chiếc máy bay và phục dựng lại 97% nguyên bản với sự hỗ trợ của hàng trăm kỹ sư, chuyên gia đầu ngành về hàng không vũ trụ. Sau 4 năm, các chuyên gia kết luận không có sự tấn công quân sự nào mà chỉ do thùng dầu ở cánh máy bay đã phát nổ. Nhưng với các tai nạn máy bay quân sự, nước Mỹ cũng như nhiều quốc gia khác, đều không công khai, công bố thông tin tỉ mỉ vì nó chứa đựng bí mật quốc gia. Cách đây vài tháng, một máy bay chiến đấu thuộc đội bay biểu diễn Thunderbird của Không lực Mỹ đang biểu diễn nhân lễ tốt nghiệp của Học viện Không quân Mỹ khi bay qua đám đông đang tập trung để nghe Tổng thống Ô-ba-ma phát biểu đã bất ngờ gặp sự cố lao thẳng xuống đất. Ông Ô-ba-ma đã chia sẻ trước tai nạn này, đề cao sự rèn luyện, cống hiến của những phi công và dư luận cũng không có gì quá ồn ào hay phê phán, đòi “công khai”.
Theo tài liệu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nước ta, khi xây dựng Luật Tiếp cận thông tin thì các quốc gia trên thế giới đều có những chính sách chặt chẽ để bảo vệ bí mật quân sự. Năm 2013, Nhật Bản thông qua Luật Bí mật và năm 2014 nước này tiếp tục thông qua Luật Bảo vệ bí mật đặc biệt trong đó xác định loại tài liệu bí mật để bảo đảm an ninh quốc gia. Theo quy định của luật này thì 382 loại thông tin được xác định là mật và do đó ước tính có khoảng 460.000 tài liệu mật mà công chúng không thể tiếp cận. Thái Lan tuy chưa có Luật Bí mật nhà nước nhưng có Quy tắc về giữ bí mật nhà nước được ban hành năm 2001. Luật An toàn 2015 của nước này cùng với Luật Hình sự có quy định rằng: Cán bộ gìn giữ hòa bình có thể ngăn chặn sự tuyên truyền bất kỳ tin tức, phân phát sách báo, ấn phẩm hoặc bất kỳ tài liệu nào khác có chứa các thông tin sai lệch có thể gây ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự công cộng và gây hoang mang trong dư luận xã hội. Ở Hàn Quốc, Luật An ninh quốc gia năm 1948 quy định hình phạt tử hình cho hành vi tiếp cận, thu thập, tuyên truyền, rò rỉ thông tin làm ảnh hưởng đến an ninh quốc gia.
Bảo vệ bí mật quân sự - phải tuân thủ đúng pháp luật
Hiện nay, đã có nhiều chỉ thị, quy định của Đảng, Nhà nước, Quân đội về quản lý, giữ bí mật Nhà nước, bí mật quân sự như: Chỉ thị 48-CT/TW, ngày 14-2-2005 của Bộ Chính trị về “Bảo vệ bí mật của Đảng trong phát ngôn và sử dụng, bảo quản thông tin, tài liệu trong tình hình mới”; Pháp lệnh số 30/2000/PL-UBTVQH10 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (khóa X) về “Bảo vệ bí mật Nhà nước”; Chỉ thị 13/2008/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về “Tăng cường bảo vệ bí mật Nhà nước trong tình hình mới”; Chỉ thị 197-CT/ĐUQSTW ngày 22-10-1998 của Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) về “Tăng cường công tác bảo vệ bí mật quân sự, bí mật quốc gia, chống điều tra thu thập tình báo, bảo vệ chính trị nội bộ Quân đội”…
Pháp lệnh số 30/2000/PL-UBTVQH10 quy định phạm vi bí mật nhà nước được chia làm ba mức độ: Tuyệt mật, tối mật và mật. Trong đó, liên quan tới quân đội, phạm vi tuyệt mật bao gồm: Chiến lược an ninh quốc gia; kế hoạch phòng thủ đất nước; kế hoạch động viên đối phó với chiến tranh; các loại vũ khí, phương tiện có ý nghĩa quyết định khả năng phòng thủ đất nước. Các chủ trương, chính sách về đối nội, đối ngoại của Đảng và Nhà nước không công bố hoặc chưa công bố. Số liệu dự toán, quyết toán ngân sách nhà nước về những lĩnh vực chưa công bố; tin, tài liệu khác... Trong phạm vi tối mật có tổ chức hoạt động, trang bị, phương án tác chiến của các đơn vị vũ trang nhân dân, công trình quan trọng phòng thủ biên giới, vùng trời, vùng biển, hải đảo...
Căn cứ vào những nội dung quy định trên thì có rất nhiều vấn đề thuộc phạm vi tuyệt mật, tối mật… không thể công khai như những suy nghĩ, kiến nghị chủ quan, đơn giản. Về lâu dài, trong thời gian tới, Quốc hội sẽ xây dựng Luật Bảo vệ Bí mật Nhà nước để “luật hóa” những vấn đề này.
Niềm tin và trách nhiệm
Trên thực tế, để đáp ứng yêu cầu quản lý Nhà nước về quốc phòng, Quân đội ta luôn chấp hành và thực hiện nghiêm túc các quy định về công tác công khai, công bố thông tin, công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, phòng, chống tham nhũng, lãng phí... Từ năm 1998 đến nay, Nhà nước ta đã nhiều lần công bố “Sách Trắng về Quốc phòng Việt Nam”. Đây là tài liệu quan trọng để nâng cao hiểu biết về quốc phòng của đất nước cho công dân Việt Nam, góp phần làm cho mọi công dân, cơ quan, đơn vị và tổ chức xã hội hiểu rõ hơn quyền lợi và trách nhiệm của mình trong tham gia công cuộc củng cố quốc phòng vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Các kế hoạch thanh tra, kiểm toán hằng năm của Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước đều có phần thanh tra, kiểm toán các đơn vị, dự án của quân đội.
Từ thực tiễn quản lý nguồn ngân sách hàng nghìn tỷ đồng làm đường tuần tra biên giới, Thiếu tướng, Anh hùng LLVT nhân dân Hoàng Kiền cho biết: “Ngân sách quốc phòng mang tính đặc thù nhưng không vì thế mà buông lỏng quản lý hay sử dụng tùy tiện. Các đơn vị quân đội đều nêu cao tinh thần trách nhiệm trong sử dụng ngân sách. Tất nhiên cũng có chỗ này chỗ kia có sai phạm nhưng chỉ là cá biệt. Khi tôi làm giám đốc Ban quản lý dự án đường tuần tra biên giới, Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cho Bộ Quốc phòng căn dặn con đường phải “tốt, bền, đẹp” và không có tiêu cực. Còn Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thì dặn đi dặn lại: “Làm cho thật chắc, đừng để điều tiếng gì ảnh hưởng tới uy tín Quân đội nhân dân Việt Nam”. Chúng tôi đã triển khai rất nghiêm túc, chặt chẽ. Kết thúc giai đoạn 1, giá thành giảm hơn so với suất đầu tư của Bộ Xây dựng 15%”.
Quân đội ta luôn sử dụng nghiêm túc, hiệu quả nguồn vốn ngân sách, phối hợp với các cơ quan khác thực hiện nghiêm công tác kiểm tra, giám sát, kiểm toán... Qua đó, các cơ quan chức năng hiểu “đồng tiền bát gạo” của quốc gia đã được sử dụng hiệu quả và cũng thêm hiểu, thêm tin yêu, sẻ chia với sự khó khăn, vất vả của người lính. Niềm tin ở các đại biểu Quốc hội dành cho quân đội nói chung, các dự án quốc phòng nói riêng luôn được khẳng định ở mỗi kỳ họp Quốc hội, nhất là việc đầu tư cho các công trình trọng yếu nơi biên cương, biển đảo. Còn nhớ cách đây ít lâu, khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp bàn về việc xử lý bổ sung nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội nêu phương án cắt kinh phí đầu tư cho dự án luồng sông Hậu hay cắt đầu tư của dự án đường tuần tra biên giới và đường Trường Sơn Đông thì 100% các đại biểu dự họp đã nhanh chóng đề nghị ưu tiên đường tuần tra biên giới và nhất trí chuyển 500 tỷ đồng cho Bộ Quốc phòng hoàn thiện dự án.
TS Trần Văn, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội tâm sự: “Cùng đoàn công tác gồm 5 đại biểu Quốc hội, thành viên của Ủy ban đi giám sát thực tế làm đường tuần tra biên giới khu vực Tây Nguyên, những gì chứng kiến nơi tuyến đường mang dáng hình đất nước đã gây cho tôi ấn tượng đẹp về Bộ đội Cụ Hồ thời bình. Đoàn công tác đều có chung quan điểm, Chính phủ cần sớm xây dựng thành một đề án tổng thể để báo cáo với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội để có chủ trương và cơ chế, chính sách lâu dài và bố trí nguồn vốn thích hợp thực hiện”.
Niềm tin ấy thêm một lần minh chứng bài học trong công tác quản lý Nhà nước về quốc phòng. Quân đội luôn quản lý tốt, công khai, minh bạch thông tin, chấp hành nghiêm túc mọi hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán nhưng cũng phải giữ gìn thật tốt bí mật quân sự, bí mật quốc gia, tạo nên sức mạnh tổng hợp của nền quốc phòng toàn dân, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi khi có tình huống xảy ra.
NGUYÊN MINH