Các ca bệnh được phát hiện đều không có tiền sử đi về từ vùng có dịch và các quốc gia ghi nhận ca bệnh chưa từng lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ trước đây. Các trường hợp mắc bệnh được xác định là bị nhiễm virus đậu mùa khỉ nhánh Tây Phi và có đặc điểm giống virus đậu mùa khỉ lây truyền từ Nigeria sang một số quốc gia năm 2018, 2019. WHO dự báo dịch bệnh đậu mùa khỉ sẽ tiếp tục gia tăng số trường hợp mắc trong thời gian tới. Tuy nhiên, các nhà khoa học không cho rằng bệnh có thể bùng phát thành đại dịch như Covid-19 vì virus này không lây lan nhanh như virus SARS-CoV-2.

leftcenterrightdel
Bệnh đậu mùa khỉ vốn chỉ xuất hiện ở Tây Phi, nay đã xuất hiện tại 19 quốc gia. Ảnh: TTXVN 

Theo PGS, TS Trần Đắc Phu, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp các sự kiện y tế công cộng (Bộ Y tế), việc xuất hiện bệnh đậu mùa khỉ ở các quốc gia chưa từng lưu hành dịch bệnh này là điều bất thường. Bởi bệnh đậu mùa khỉ vốn chỉ xuất hiện ở Tây Phi, nhưng những ca mắc tại 19 quốc gia lại chưa từng đi từ châu Phi về. Bệnh dịch đang lưu hành ở một khu vực, một địa phương, giờ lan ra các châu lục khác là điều phải chú ý.

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây từ người sang người khi tiếp xúc gần gũi, lây qua vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng, bị nhiễm mầm bệnh. Mặc dù chưa phát hiện bệnh lây qua quan hệ tình dục (mới phát hiện lây qua sinh hoạt tình dục đồng giới) nhưng cũng phải chú ý. “Để phòng bệnh, người dân cần giữ vệ sinh sạch sẽ, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, khử khuẩn, không ngủ chung chăn, gối với người nhiễm bệnh, cách ly y tế người nhiễm”, PGS, TS Trần Đắc Phu nhấn mạnh.

WHO đã định nghĩa các ca bệnh đậu mùa khỉ như sau: Trường hợp nghi ngờ: Là người ở mọi lứa tuổi, đang sinh sống tại quốc gia không lưu hành bệnh đậu mùa khỉ, bị phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân và có một hoặc nhiều dấu hiệu, triệu chứng sau: Đau đầu, sốt (> 38,5oC), nổi hạch (sưng hạch bạch huyết), đau cơ, đau lưng, suy nhược.

Trường hợp có thể: Là trường hợp nghi ngờ và có một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ: Tiếp xúc trực tiếp với người mắc; tiếp xúc vật lý trực tiếp với da hoặc tổn thương da, bao gồm cả quan hệ tình dục; hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị ô nhiễm như quần áo, giường hoặc đồ dùng của ca bệnh có thể hoặc xác định mắc bệnh đậu mùa khỉ trong 21 ngày trước khi bắt đầu có triệu chứng; có tiền sử đi du lịch đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng; có nhiều bạn tình trong 21 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng; có kết quả xét nghiệm huyết thanh dương tính với virusorthopoxvirus (trong trường hợp chưa tiêm phòng bệnh đậu mùa hoặc chưa tiếp xúc với các chủng virusorthopoxvirus đã biết khác); có các triệu chứng nêu trên đến mức phải nhập viện.

Trường hợp xác định: Là trường hợp nghi ngờ hoặc có thế và có kết quả xét nghiệm Realtime PCR dương tính với virus đậu mùa khỉ. Trường hợp loại trừ: Là trường hợp nghi ngờ hoặc có thế nhưng có kết quả xét nghiệm Realtime PCR âm tính với virus đậu mùa khỉ. Theo khuyến cáo của WHO, các trường hợp bị nghi ngờ mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phải được điều tra và nếu được chẩn đoán xác định phải cách ly cho đến khi các tổn thương trên da của người mắc khô, bong vảy và lành hẳn.

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh này. Người mắc thường tự khỏi. Theo PGS, TS Trần Đắc Phu, chưa có vaccine phòng bệnh đậu mùa khỉ. Tiêm vaccine đậu mùa có thể phòng tránh được đậu mùa khỉ, khi mắc bệnh sẽ nhẹ hơn. Tuy nhiên, bệnh đậu mùa đã được xóa sổ trên toàn thế giới từ những năm 70, 80 của thế kỷ trước bằng vaccine và trên thế giới không tiêm rộng rãi vaccine này trong nhiều năm. “Vaccine đậu mùa  được hình thành 1 tuần sau tiêm. Tuy nhiên, WHO khuyến cáo không nên tiêm tràn lan mà chỉ tiêm ở vùng có nguy cơ, người tiếp xúc gần”, ông Phu nhấn mạnh.

Việt Nam hiện chưa phát hiện ca mắc đậu mùa khỉ, nhưng theo chuyên gia có thể một thời điểm nào đó sẽ có ca bệnh xâm nhập. Do vậy, Việt Nam phải làm tốt biện pháp kiểm soát dịch ở các cửa khẩu biên giới, đặc biệt để ý tới những người đi từ vùng dịch về.  “Nếu bệnh xuất hiện tại nước ta thì chỉ là những ca xâm nhập, do vậy không được để lây lan, có can thiệp sớm, cách ly người mắc kịp thời. Y tế của chúng ta hoàn toàn đáp ứng được nếu có dịch, vì bệnh triệu chứng nhẹ, Châu Âu chưa ghi nhận ca tử vong. Người dân không nên lo lắng quá, nhưng cũng không được chủ quan, lơ là. Tuy đậu mùa đã được thanh toán từ nhiều thập kỷ trước, , chưa phát hiện thấy có bệnh nhân  đậu mùa khỉ, song nước ta vẫn lưu hành bệnh thủy đậu, Zona virus, bệnh phát ban có mọng nước… Vì vậy, người dân khi có các triệu chứng trên cần đến cơ sở y tế để thăm khám và loại trừ”, PGS, TS Trần Đắc Phu nói.

Để phòng bệnh đậu mùa khỉ đang gây lo ngại trên thế giới, Việt Nam cần chủ động phối hợp với WHO, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (US CDC), và các tổ chức quốc tế khác để cập nhật thông tin về giám sát, điều tra ca bệnh, kỹ thuật chẩn đoán. Các địa phương và người dân cần thực hiện theo khuyến cáo của Bộ Y tế, kiểm soát chặt chẽ không để dịch xâm nhập, giám sát các ca bệnh nghi ngờ trong cộng đồng để kịp thời có biện pháp phòng chống không để dịch lây lan.

THÁI SƠN