Đây là loại thuốc có nguồn gốc dược liệu, có tác dụng ức chế phát triển virus SARS-CoV-2 khi thử nghiệm trên động vật. Trước đó, ngày 7-8, Hội đồng Đạo Đức - Bộ Y tế đã thống nhất phê duyệt đề cương nghiên cứu lâm sàng trên bệnh nhân Covid-19 đang điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Bước đầu nghiên cứu thành công thuốc ức chế virus

Ngay khi dịch Covid-19 bùng phát ở nước ta, PGS. TS Lê Quang Huấn và cộng sự tại Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã bắt tay nghiên cứu thuốc ức chế virus SARS-CoV-2 từ thảo dược có tác dụng liên kết mạnh với các phân tử liên quan quá trình xâm nhập và tăng sinh của virus SARS-CoV-2. Đến nay, nhóm đã tạo ra một chế phẩm thuốc y học cổ truyền thực sự có triển vọng trong điều trị bệnh Covid-19.

Kết quả nghiên cứu tiền lâm sàng cho thấy, sản phẩm Vipdervir an toàn và có tác dụng ức chế sự phát triển của virus SARS-CoV-2, tăng cường miễn dịch trên các mô hình nghiên cứu thực nghiệm.

Các nhà khoa học Viện Công nghệ Sinh học nghiên cứu thuốc điều trị Covid-19 từ thảo dược Việt Nam. Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cung cấp.

PGS.TS Lê Quang Huấn cho biết, nhóm đã sử dụng công nghệ hiện đại tin sinh học (Docking với phần mềm AutoDock) để sàng lọc các hoạt chất chính có trong các thảo dược Việt Nam có ái lực liên kết mạnh với các đích phân tử, là các phân tử liên quan tới quá trình xâm nhập và tăng sinh của virus SARS-CoV-2, phối hợp các tài liệu Y văn xưa và nay, các công bố quốc tế gần đây để tạo được tổ hợp các loại thảo dược chứa các hoạt chất đã sàng lọc nhằm tạo ra sản phẩm có hiệu quả điều trị cao nhất trên cơ sở có được sự tương tác cộng hưởng của các hoạt chất theo các cơ chế khác nhau: Ngăn cản sự bám dính của virus với tế bào chủ, làm mất khả năng xâm nhập của virus vào trong tế bào chủ; ức chế khả năng nhân lên của virus trong tế bào (đối với những hạt virus đã xâm nhập vào bên trong tế bào chủ); kích hoạt các tế bào miễn dịch để chúng nhận biết, phong tỏa và loại trừ các hạt virus.

Thuốc Vipdervir do nhóm nghiên cứu tạo ra đã được đánh giá độc tính cấp, độc tính bán trường diễn tại Bộ môn Dược lý tại Đại học Y Hà Nội, Viện Kiểm nghiệm Thuốc Trung ương, đánh giá khả năng ức chế virus H5N1 tại Viện Công nghệ sinh học, ức chế virus SARS-CoV-2 tại Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương.

Theo PGS.TS Chu Hoàng Hà, Phó chủ tịch Việt Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đây là thuốc điều trị Covid-19 từ dược liệu Việt Nam đầu tiên được cấp phép thử nghiệm lâm sàng tại Việt Nam. Vipdervir cần tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng để có thể đánh giá hiệu quả điều trị Covid-19 trước khi sử dụng đại trà. “Chúng tôi rất mong muốn làm thế nào rút ngắn thời gian thử nghiệm lâm sàng để có thể thuốc sớm được đưa vào sử dụng trong điều kiện đặc biệt của dịch hiện nay”, PGS.TS Chu Hoàng Hà nói.

Họp báo trực tuyến công bố kết quả nghiên cứu. Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cung cấp.  

Thành công ngoài mong đợi

Thuốc Vipdervir được nghiên cứu một cách nghiêm túc từ nghiên cứu cơ bản một cách bài bản, thận trọng đánh giá về tính an toàn, độ ổn định tới khả năng ức chế tăng sinh của virus cúm A/H5N1 và virus SARS-CoV-2.

Nghiên cứu chỉ ra rằng, thuốc được bào chế từ nhiều loại thảo dược Việt Nam chứa các hoạt chất có hoạt tính sinh dược quý, tác dụng theo các cơ chế khác nhau:  Phong tỏa Protein Spike-S của virus SARS-CoV-2 và thụ thể ACE2 trên tế bào chủ để ngăn chặn sự tiếp xúc và xâm nhập của virus vào tế bào; ức chế các enzyme liên quan tới quá trình nhân lên của virus SARS-CoV-2; kích hoạt các tế bào của hệ miễn dịch của người bệnh. Các cơ chế này sẽ cộng hưởng tác động để giúp phòng và điều trị Covid-19.

Kết quả nghiên cứu tiền lâm sàng đã chứng minh tính an toàn và khả năng ức chế phát triển của virus SARS-CoV-2 cũng như tác dụng tăng cường miễn dịch. Đây là cơ sở khoa học quan trọng để tiếp tục nghiên cứu hiệu quả điều trị Covid-19 trên người bệnh ở giai đoạn lâm sàng.

Tại lễ công bố kết, ông Nguyễn Ngô Quang, Phó cục trưởng Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế cho biết thêm, Việt Nam hiện nay đang rất cần thuốc điều trị Covid-19 có nguồn gốc từ dược liệu trong nước như Vipdervir để phục vụ điều trị cho bệnh nhân Covid-19 có triệu chứng nhẹ và vừa. Nếu kết quả thử nghiệm lâm sàng an toàn, hiệu quả, có thể sẽ giúp thay đổi chiến lược trong điều trị bệnh nhân Covid-19  ở Việt Nam. Vì vậy, Bộ Y tế sẽ tạo điều kiện tốt nhất cho quá trình thử nghiệm lâm sàng trên nguyên tắc khoa học nhất, khách quan nhất và nhanh nhất.

Thuốc Vipdervir có tác dựng ức chế sự tăng sinh của virus SARS-CoV-2. Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cung cấp.   

Thuốc Vipdervir sẽ trải qua 3 giai đoạn thử nghiệm lâm sàng. Trong đó, giai đoạn 1 đánh giá tính an toàn sẽ được rút ngắn do thuốc có nguồn gốc hoàn toàn từ dược liệu y học cổ truyền. Giai đoạn 2 sẽ thử nghiệm lâm sàng trên 60 bệnh nhân Covid-19 để đánh giá khả năng giảm tải lượng virus của thuốc cũng như số liều tối ưu. Giai đoạn thử nghiệm lâm sàng 3 sẽ trên 200 bệnh nhân của các Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang và Bệnh viện Đa khoa Đống Đa.

Sau khi thử nghiệm lâm sàng, Hội đồng đạo đức trong nghiên cứu y sinh của Bộ Y tế sẽ đánh giá về tính an toàn, hiệu quả, đạo đức. Trên cơ sở đó, Bộ Y tế sẽ cấp phép để đưa thuốc vào sử dụng điều trị. “Chúng tôi hy vọng, toàn bộ quá trình lâm sáng sẽ diễn ra trong khoảng thời gian 2 tháng. Dự kiến đến cuối năm nay, chúng ta có thể cấp phép lưu hành sản phẩm này”, ông Nguyễn Ngô Quang chia sẻ và nhấn mạnh thêm, nếu sản phẩm đáp ứng các tiêu chí an toàn, hiệu quả, đạo đức thì sẽ chỉ định sử dụng ngay trong điều trị bệnh nhân F0 thể nhẹ và vừa. Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền của Bộ Y tế đang rất mong có một sản phẩm thuốc như này.

Hy vọng rằng, thuốc sẽ có đáp ứng tốt trong quá trình thử nghiệm và được cấp phép lưu hành, kịp thời góp phần phòng và điều trị bệnh Covid-19 hiệu quả tại Việt Nam.

VĂN PHONG - NGUYỄN HOÀI