Những năm gần đây, cuộc sống của người Sán Chỉ trên địa bàn tỉnh nói chung, ở thôn Khâu Đấng, xã Bộc Bố, huyện Pác Nặm nói riêng đã no ấm, đủ đầy hơn. Vào dịp Tết, nhà nào cũng chuẩn bị lương thực, thực phẩm... đón mùa xuân mới. Ngay từ sáng sớm ngày Ba mươi Tết, chị em phụ nữ đã chuẩn bị ngâm gạo nếp, rửa lá, chuẩn bị thịt, đỗ để gói bánh chưng. Bàn thờ tổ tiên được lau dọn sạch sẽ, giấy đỏ được dán lên cổng, các cửa ra vào, bàn thờ tổ tiên, cối xay, cối giã gạo...

Một gia đình người Sán Chỉ gói bánh chưng. 

Theo quan niệm của người Sán Chỉ, giấy đỏ tượng trưng cho một năm mới tốt lành, niềm vui trong cuộc sống, mùa màng bội thu, đồng thời còn mang ý nghĩa tâm linh xua đuổi ma quỷ... Buổi chiều, các thành viên trong gia đình tất bật chuẩn bị cho mâm cơm cúng tổ tiên. Mâm cơm dâng lên tổ tiên của người Sán Chỉ có thịt lợn, xôi 7 màu, bánh chưng còn nguyên chưa bóc lá, đặc biệt, thịt gà dâng lên tổ tiên phải là gà trống không quá già, không quá non, khỏe mạnh, lông óng mượt thì mới thiêng. Các thành viên trong gia đình quây quần bên bếp lửa chính giữa ngôi nhà sàn cùng nhau ôn lại năm cũ và ngân nga bài hát “Slạn nin cọ” (bài hát chúc mừng năm mới của người Sán Chỉ) chờ đến giây phút Giao thừa. Giao thừa cũng là lúc gia chủ chọn hướng xuất hành thuận lợi cho gia đình mình trong năm mới...

Người Sán Chỉ tổ chức lễ cầu mùa trong ngày cuối cùng của năm âm lịch với ý nghĩa tiễn đưa năm cũ, cầu cho mọi sự tốt đẹp trong năm mới. Ông Hoàng Văn Thành, Trưởng thôn Khâu Đấng cho biết: “Lễ cầu mùa đã có từ khi tổ tiên sinh ra dân tộc Sán Chỉ. Ngày cuối cùng của năm, người Sán Chỉ sẽ làm lễ cầu mùa, cả bản làng cầu cho mùa màng bội thu, cầu cho năm mới mưa thuận gió hòa, làm ăn phát đạt, mọi người an vui, khỏe mạnh, gia đình êm ấm, hạnh phúc”. 

Địa điểm tổ chức lễ cầu mùa thường là mảnh đất rộng hoặc cánh đồng trong thôn; mâm cúng trong buổi lễ có thịt gà, thịt lợn, bánh chưng, xôi... Thầy cúng sẽ đọc một đoạn mo khấn để tiễn năm cũ, cầu năm mới. Sau khi khấn xong, thầy cúng thực hiện nghi lễ tung lần lượt 4 loại hạt tượng trưng cho các loại cây trái ra khắp mặt đất. Những người phụ nữ Sán Chỉ nâng tà áo đứng chờ sẵn phía đối diện để hứng lấy những hạt giống đó. Người nào hứng được càng nhiều hạt giống thì càng có nhiều lộc... Kết thúc nghi lễ, mọi người ở lại cùng nhau hát giao duyên và chơi trò ném còn... Năm nay, lễ cầu mùa của đồng bào Sán Chỉ thôn Khâu Đấng được tổ chức với quy mô nhỏ hơn, chấp hành nghiêm các quy định về phòng, chống dịch Covid-19.

Mỗi mùa xuân đến là thêm một mùa vui với người Sán Chỉ ở Khâu Đấng, thêm một dịp để đồng bào cùng nhau hội ngộ trong những buổi sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Năm mới, người Sán Chỉ cùng bày tỏ niềm tin với Đảng, Nhà nước, đồng lòng gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, phấn đấu xây dựng bản làng, quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Bài và ảnh: ĐỖ KIM TẬP