Bảo tồn voi nhà ở Đắc Lắc

Từ cứu hộ voi nhà...

Cũng như nhiều địa phương trên cả nước, tỉnh Đắc Lắc vừa trải qua một kỳ nghỉ lễ 2-9 đặc biệt vì dịch Covid-19. Người dân tuân thủ quy định giãn cách xã hội, mọi hoạt động không cần thiết đều phải tạm dừng, trong đó có du lịch. Vì thế, những chú voi nhà ở nơi đây cũng có một "kỳ nghỉ" an nhàn trong rừng thay vì phải oằn mình chở khách du lịch như trước kia. Ông Y Khu Êban ở buôn Ea Mar, xã Krông Na, huyện Buôn Đôn (Đắc Lắc)-chủ voi cái Ta Nuôn cho biết, kỳ nghỉ lễ 2-9 năm trước, ông còn kiếm được chút tiền từ việc cho voi chở khách du lịch. Năm nay, do dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, ông rơi vào cảnh thất nghiệp, đành thả voi vào rừng. Anh Y Jư Uông ở buôn Cuôr, xã Yang Tao, huyện Lăk (Đắc Lắc) là chủ sở hữu voi cái Băc On cũng trong tình trạng tương tự. Từ năm 2020, khi dịch Covid-19 xuất hiện, nguồn thu từ việc cho voi phục vụ du lịch giảm mạnh vì thưa vắng khách. Thu nhập giảm khiến việc chăm sóc voi cũng không được đầy đủ, chu đáo như trước.

Thầy cúng thực hiện nghi lễ trong Lễ cúng sức khỏe cho voi (ảnh chụp trước tháng 4-2021).

Thấu hiểu những khó khăn của các chủ voi cũng như thực tế đàn voi nhà bị chết dần vì già yếu, Trung tâm Bảo tồn voi Đắc Lắc-nơi có số lượng voi nhà lớn nhất Việt Nam, đã báo cáo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để tham mưu UBND tỉnh Đắc Lắc thông qua chính sách cứu hộ voi nhà. Trao đổi với chúng tôi, ông Huỳnh Trung Luân, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn voi Đắc Lắc cho biết: “Chính sách cứu hộ voi nhà đã được các quốc gia như Indonesia, Malaysia... triển khai từ lâu, nhằm hỗ trợ những chủ voi không đủ điều kiện chăm sóc voi. Theo đó, chủ voi sẽ được hỗ trợ kinh phí để chuyển quyền sở hữu voi cho Nhà nước. Đồng thời, người chủ còn được trả công hằng tháng để tiếp tục quản lý, chăm sóc chính chú voi mình từng sở hữu”. Ông Nguyễn Công Chung, Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn voi Đắc Lắc nhấn mạnh: “Việc ban hành chính sách này rất cấp thiết bởi đàn voi nhà ở Đắc Lắc hiện chỉ còn 37 cá thể, hầu hết đã quá tuổi sinh sản nhưng chưa một lần sinh voi con thành công. Sau khi được cứu hộ, voi được chăm sóc, thả vào môi trường bán hoang dã để tái đàn tự nhiên, có thể sinh sản. Từ đó địa phương sẽ phát triển mô hình du lịch voi thân thiện-ngắm voi từ xa chứ không cưỡi voi".

... Đến du lịch ngắm voi

Giải pháp cứu hộ voi nhà và triển khai mô hình du lịch voi thân thiện được nhiều chuyên gia trong lĩnh vực bảo tồn văn hóa, bảo tồn động vật ủng hộ. Theo ông Vũ Minh Thoại, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Buôn Đôn, voi có ý nghĩa đặc biệt, là niềm tự hào của cư dân Buôn Đôn với nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng. Voi được coi như thành viên trong gia đình, được đặt tên, cúng sức khỏe. Nhắc đến voi là nhắc đến Buôn Đôn, do đó, voi có sức hút, đóng góp rất lớn cho ngành du lịch. Tuy nhiên, để việc bảo tồn voi thành công, ông Vũ Minh Thoại nhấn mạnh đến 3 mục tiêu: Làm sao để đàn voi khỏe mạnh, sống lâu dài; thỏa mãn được nhu cầu tham quan của du khách; bảo đảm mức sống ổn định cho chủ voi. Bởi, nhiều cá thể voi thuộc sở hữu của cá nhân, dòng tộc, là nguồn thu chính hoặc duy nhất để nuôi sống gia đình chủ voi. Để cộng hưởng với giải pháp cứu hộ voi nhà, ông Thoại cho rằng, các bộ, ngành, cơ quan chức năng cần quan tâm đến việc quy hoạch, đầu tư đồng bộ cho du lịch, tránh đầu tư dàn trải, không hiệu quả. UBND huyện Buôn Đôn cần quy hoạch, xây dựng trung tâm du lịch voi gồm các tổ hợp vui chơi, lưu trú, ăn uống, đặc biệt là khu vực ngắm voi... 

Về vấn đề này, TS Cao Thị Lý, giảng viên Khoa Nông-lâm nghiệp, Trường Đại học Tây Nguyên-người đã có nhiều năm nghiên cứu về voi Tây Nguyên, cho biết: “Nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công với mô hình du lịch có sử dụng voi mà không dùng hình thức cưỡi voi. Tuy nhiên, việc cưỡi voi đã ăn sâu vào nếp nghĩ của du khách cũng như cả người làm du lịch. Do đó, truyền thông là một trong những vấn đề cần quan tâm, góp phần thay đổi cách nghĩ, cách làm để phát triển du lịch gắn với voi mà không cưỡi voi".

Bài và ảnh: PHƯƠNG KHÁNH - DUY THƯƠNG