CCB Tiểu đoàn 64 và các nữ dân quân Yên Nghĩa năm xưa thăm lại trận địa thời chống Mỹ.
Nằm ở cửa ngõ phía tây Hà Nội, gần quận Hà Đông (trước đây là thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây), Yên Nghĩa có vị trí rất quan trọng về chống tập kích đường không, nhất là việc ngăn chặn hướng oanh tạc của không quân địch từ một sân bay ở nước ngoài vào Hà Nội. Từ đầu năm 1965, Tiểu đoàn 64 đã xây dựng trận địa ở vùng bãi Yên Nghĩa, chốt điểm phía tây nam Thủ đô. Ngày đó, nhiều cánh đồng lúa, bãi dâu, mía, ngô, đậu... đang xanh tốt sắp đến kỳ thu hoạch, nhưng nhân dân tự nguyện phá bỏ, dành 40 mẫu đất ở thôn Nghĩa Lộ, xã Yên Nghĩa để bộ đội làm trận địa. Bà con thường xuyên thăm hỏi, động viên và giúp bộ đội tổ chức ngụy trang trận địa, quyên góp quần áo cũ để lau chùi vũ khí, khí tài... Nhớ lại những ngày tháng ấy, CCB, Thiếu tướng Nguyễn Văn Ninh, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 64, nguyên Phó cục trưởng Cục Tác chiến, Bộ Tổng tham mưu, kể:
- Mỗi lần vừa dứt tiếng bom, khói chưa tan, các cụ, các mẹ, các em đã mang nước, hoa quả, quà bánh lên trận địa động viên bộ đội... Quân-dân đoàn kết, sống chết có nhau như người nhà. Chúng tôi về với Yên Nghĩa là về với người thân, với gia đình, như về quê hương mình.
Đã gần nửa thế kỷ, nhưng ngày gặp lại, các nữ dân quân: Đỗ Thị Diêm, Trịnh Thị Nhinh, Nguyễn Thị Nghĩa, Nguyễn Thị Hòa… vẫn sôi nổi kể chuyện xưa. Bà Nguyễn Thị Bội, nguyên Đội phó dân quân xã (giai đoạn 1964-1969), nhớ lại:
- Ngày đó, nhiều chị em trong xã tham gia đội dân quân và được huấn luyện cứu chữa thương binh, cứu sập, chữa cháy; được trang bị vật chất cứu thương. Khi bộ đội tên lửa báo động, các nữ dân quân bỏ lại mọi công việc đồng áng, gia đình, cơ động về vị trí tham gia phục vụ chiến đấu.
Đại tá, Anh hùng LLVT nhân dân Phạm Trương Uy, nguyên sĩ quan điều khiển của Tiểu đoàn 64, minh chứng cho khẳng định đó của bà Bội bằng câu chuyện rất cảm động. Đó là ngày 17-11-1967, đoàn viên Nguyễn Thị Ngân (19 tuổi), đang gặt lúa ngoài đồng, nghe tiếng kẻng báo động đã nhanh chóng chạy về nhà lấy đồ cứu thương cơ động ra khu vực trận địa vào vị trí đã phân công. Thế nhưng, trên đường cơ động chị bị trúng bom và hy sinh. Sự ra đi của nữ dân quân càng thôi thúc quân-dân quyết tâm tiêu diệt nhiều máy bay Mỹ. Ngày 23-8-1967, máy bay địch đánh vào trận địa Tiểu đoàn 64 làm 3 đồng chí: Bùi Văn Toản, Trưởng xe máy nổ; Vũ Văn Biên, Trắc thủ điều khiển tên lửa và Lưu Văn Oánh, Trắc thủ xe bệ phóng hy sinh. Các mẹ, các chị trong đội nữ dân quân cùng đơn vị tổ chức an táng chu đáo, chăm sóc phần mộ các anh cho đến ngày các gia đình đến cất bốc hài cốt đưa về cải táng tại nghĩa trang quê nhà…
Sống, chiến đấu giữa những ngày gian khổ ác liệt và hào hùng ấy, nhiều cặp đôi bộ đội tên lửa và các cô dân quân địa phương đã nên duyên chồng vợ, như: Nguyễn Quang Nhâm-Nguyễn Thị Thẫm; Nguyễn Sĩ Quảng-Nguyễn Thị Sảng… Nay gặp lại, họ đã lên chức ông, bà và đều có đại gia đình hạnh phúc.
Bài và ảnh: NGUYỄN CHÍ HÒA