Ngay thời gian đầu kháng chiến chống thực dân Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở nhân dân và các chiến sĩ phải chấp hành nghiêm “kỷ luật chiến tranh”, “kỷ luật cấm giết hại và ngược đãi tù binh” và thực hiện nghiêm “Chính sách đối với lính Pháp, lính lê dương, lính Phi”, gồm các điểm: Ưu đãi hàng binh, tù binh; hồi hương hàng binh; trọng dụng những người giúp việc hoặc chiến đấu cho Việt Nam; bắt tay với tất cả những người và những tổ chức ham muốn hòa bình dân chủ trong hàng ngũ Pháp muốn cùng ta chiến đấu chống thực dân Pháp.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã 3 lần gửi thư chúc mừng Nôen, chúc năm mới các tù binh. Ngày 24-12-1946, Người đã gửi thư đến các tù binh Pháp: “Tôi rất lấy làm phiền lòng vì thấy các người đang ở trong tình thế này. Tôi coi các người như là bạn của tôi... Trong khi chờ đợi, các bạn hãy yên lòng và sống dưới sự che chở của chúng tôi, cho đến khi hết chiến tranh, khi đó các bạn sẽ được tự do. Tôi chúc các bạn một ngày Nôen vui vẻ và một năm tốt đẹp”. Thư gửi tù binh Pháp ngày 24-12-1950, Người viết: “Nhân dân và Quân đội Việt Nam không bao giờ coi các bạn là kẻ thù và cho rằng các bạn không phải chịu trách nhiệm cho cuộc chiến tranh đế quốc này... Chúc các bạn một lễ Nôen và năm mới tốt đẹp”. Thư gửi các tù binh và hàng binh Âu Phi nhân dịp Nôen năm 1951, Người viết: "Tôi gửi lời chúc các bạn một lễ Nôen vui vẻ... Cũng chỉ tại bọn thực dân Pháp và đế quốc Mỹ ngoan cố kéo dài cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, mà một lần nữa ngày Chúa giáng sinh, các bạn phải sống trong cảnh xa gia đình, xa quê hương”.

Người kêu gọi nhân dân ''khoan hồng đại độ'' đối với những ai tham gia ngụy quân, ngụy quyền và căn dặn cán bộ nên ''đối đãi nhân đạo với các tù binh'', để ''cho thế giới biết rằng chúng ta là một dân tộc văn minh, văn minh hơn bọn đi giết người, cướp nước''.

Trong những năm tháng kháng chiến gian khổ, ác liệt, cuối tháng 3-1953, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký quyết định thả 200 tù binh Bắc Phi bị bắt trên các chiến trường ở Việt Nam. Nhân dịp lễ Nôen năm 1953, Người ký quyết định phóng thích gần 300 tù binh Pháp. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị quân đội và các cấp, các ngành: “Khi bắt được tù binh phải đối đãi, cho ăn uống tử tế, chỉ tước khí giới mà không đụng đến đồ vật thường của họ; phải chăm sóc, điều trị tù binh bị thương tận tình, nuôi dưỡng tù binh và hàng binh chu đáo...”.

Tư tưởng nhân đạo, nhân văn, sự cảm hóa sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với tù binh, hàng binh Pháp chính là tư tưởng và sự chỉ đạo sâu sắc để công tác địch vận trong kháng chiến giành nhiều thắng lợi to lớn, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

PHẠM THU HẰNG (tổng hợp)