Không ít gia đình ở đây, các thành viên của ba thế hệ (ông bà, bố mẹ, con cháu) cùng tham gia chiến đấu, giáng trả không lực tối tân của Hoa Kỳ. Tiêu biểu là gia đình cụ Phạm Thị Quỳ (năm 2014, cụ được truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng) ở xóm Đảo, thôn Đình Tràng, phường Lam Hạ, TP Phủ Lý.
Ông Nguyễn Văn Kiên kể lại chuyện chiến đấu của các thành viên trong gia đình.
Theo ông Nguyễn Văn Kiên, sinh năm 1955, hiện ở xóm Đảo, là cháu nội cụ Phạm Thị Quỳ: Sáng 1-10-1966, khi từng tốp máy bay Mỹ ồ ạt đánh vào Lam Hạ, nhanh như cắt, cả 6 thành viên trong gia đình đều có mặt ngoài trận địa. Các cô ruột của ông Kiên khi ấy là Nguyễn Thị Thu (sinh năm 1948), Nguyễn Thị Thi (sinh năm 1950) vững vàng ở vị trí pháo thủ Khẩu đội 1 và 2 (pháo 37mm). Chú ruột Nguyễn Văn Thái (nguyên bộ đội tham gia chống Pháp) giữ khẩu đại liên trên trận địa. Cùng thời điểm đó, bố đẻ của ông Kiên là cụ Nguyễn Văn Thăng (sinh năm 1911) tham gia cứu thương; cô ruột Nguyễn Thị Quy (sinh năm 1952) và chị ruột Nguyễn Thị Thuộc (sinh năm 1953) là những thiếu niên tham gia lau đạn, phục vụ chiến đấu trên trận địa. Trong trận đánh ác liệt, bi tráng đó, khi những quả bom rơi trúng trận địa của các khẩu pháo 1 và 2, hai nữ dân quân Nguyễn Thị Thu, Nguyễn Thị Thi đều bị thương rất nặng và hy sinh. Đêm hôm đó, giữa tang thương của đất trời Lam Hạ, trong gia đình cụ Quỳ, ai nấy đều nấc nghẹn, đau đớn tột cùng.
Kể đến đây, ông Nguyễn Văn Kiên đưa tay lau nước mắt rồi tiếp lời:
- Khi ấy tôi mới 11 tuổi, chưa thể mường tượng hết sức hủy diệt và sự tàn khốc của chiến tranh. Thế nhưng, đúng ngày ấy-ngày mà gia đình tôi cùng lúc mất đi hai người thân, tôi thấy lòng đớn đau vô hạn, càng căm thù giặc sâu sắc và thề sẽ xung phong đi chiến đấu để trả thù cho người thân.
Đến tuổi trưởng thành, chàng thanh niên Nguyễn Văn Kiên xung phong vào bộ đội (năm 1974), tiếp đó trong đội hình Tiểu đoàn 21, Trung đoàn 75, Quân khu 7 tiến vào giải phóng Sài Gòn, rồi tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc... Đến năm 1982, chàng pháo thủ số 3 (pháo 130mm)-Trung sĩ Nguyễn Văn Kiên xin phục viên, trở về với xóm Đảo nghèo khó, sớm hôm chăm chỉ làm ăn và nhang khói cho những người thân.
Cũng theo ông Kiên, một niềm vui lớn đến với gia đình: Tháng 7-2016, Thành đoàn Phủ Lý (Hà Nam) tổ chức vận động ủng hộ được 70 triệu đồng cùng với sự trợ giúp của anh em dòng họ và bà con xóm giềng, giúp gia đình xây dựng ngôi nhà tình nghĩa khang trang, kiên cố (trị giá gần 200 triệu đồng) trên chính nền đất của mái nhà xưa cũ. Đây chính là nơi thờ phụng, hương khói cho hai chị em nữ liệt sĩ dân quân Nguyễn Thị Thu, Nguyễn Thị Thi và Bà mẹ Việt Nam anh hùng Phạm Thị Quỳ. Cậu bé 11 tuổi Nguyễn Văn Kiên từng chứng kiến trận chiến đấu bi hùng ngày 1-10-1966 trên đất Lam Hạ, giờ là người cựu chiến binh già vẹn trung với nước, vẹn nghĩa với quê hương.
Bài và ảnh: NGUYỄN TẤN TUÂN