Băn khoăn về lỗ hổng trong cơ chế quản lý

Sự khác biệt giữa mô hình tắc-xi truyền thống và dịch vụ gọi xe thông qua ứng dụng Uber hay Grab trước hết có thể nhìn thấy ở khía cạnh ứng dụng công nghệ. Việc sử dụng phần mềm do Uber, Grab cung cấp giúp khách hàng và người cung cấp dịch vụ vận tải loại bỏ được những khâu trung gian, đáp ứng được nhu cầu trong cuộc sống công nghệ. Khách hàng ở bất cứ nơi nào cũng có thể gọi xe, chấm điểm cho tài xế, xếp hạng dịch vụ sau khi sử dụng, biết được số tiền phải trả cho lộ trình dự kiến... Chính những yếu tố tiện lợi này giúp Uber và Grab phát triển nhanh chóng không chỉ ở Việt Nam mà còn nhiều quốc gia trong khu vực, trên thế giới. Từ đầu năm 2016, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã cho phép Công ty TNHH GrabTaxi, đơn vị cung cấp dịch vụ Grab, triển khai thí điểm ứng dụng khoa học công nghệ hỗ trợ quản lý và kết nối hoạt động vận tải hành khách theo hợp đồng. Thực hiện theo kế hoạch này, Grab được phép ký hợp đồng với các hợp tác xã, doanh nghiệp vận tải để cung cấp ứng dụng và nhận được 20% doanh thu, đồng thời cùng với các đơn vị vận tải quản lý lái xe. Xe của Grab được hiểu là xe hợp đồng, giá cước là thỏa thuận giữa người cung cấp dịch vụ và khách hàng nên có thể thay đổi linh hoạt. Do không phải là xe tắc-xi nên xe Grab hay Uber không phải chịu những hình thức quản lý như xe của các hãng tắc-xi truyền thống. Điều này dẫn đến việc các hãng tắc-xi cho rằng họ đang phải chịu sự bất bình đẳng.

Tại Hội thảo “Đổi mới quản lý hoạt động tắc-xi: Bảo đảm công bằng, bình đẳng trong kinh doanh và quyền lợi khách hàng đi xe tắc-xi” do Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam tổ chức vào ngày 23-2, đại diện một số hãng tắc-xi cho rằng, sự xuất hiện của Uber, Grab đã làm “dậy sóng” thị trường vận tải cả nước, tạo ra cuộc cạnh tranh không cân sức, đã và đang lấn lướt, thậm chí có thể "đè bẹp" dẫn đến phá sản các doanh nghiệp tắc-xi. Theo ông Đỗ Quốc Bình, Chủ tịch Hiệp hội tắc-xi Hà Nội, Uber và Grab có lợi thế giá cả linh hoạt do dựa trên thỏa thuận với khách hàng, không phải niêm yết, đăng ký như doanh nghiệp tắc-xi, tuy nhiên, không thể vì thế mà có quyền đưa ra giá cước phi thực tế theo kiểu cạnh tranh, hủy diệt đối phương hoặc giá cước "nhảy múa", thay đổi nhiều lần trong một ngày.

Bên cạnh đó, một vấn đề được doanh nghiệp tắc-xi phản ánh là Uber, Grab đang được hưởng mức thuế suất quá thấp. Ông Tạ Long Hỷ, Chủ tịch Hiệp hội tắc-xi TP Hồ Chí Minh, đánh giá, trong khi doanh nghiệp tắc-xi chịu thuế giá trị gia tăng ở mức 10% và thuế thu nhập doanh nghiệp 20% thì Uber và Grab chỉ phải chịu thuế suất thuế giá trị gia tăng 3% và 1,5% thuế thu nhập doanh nghiệp trên doanh thu được hưởng. Cách tính này không chỉ thiếu công bằng giữa các đơn vị vận tải tắc-xi và Uber, Grab, mà còn thất thu cho Nhà nước. Ông Tạ Long Hỷ kiến nghị, thuế giá trị gia tăng của các doanh nghiệp tắc-xi và Grab, Uber nên ở mức 5%, nếu doanh nghiệp tắc-xi cũng được áp dụng mức thuế suất như hai đơn vị trên thì giá cước sẽ "mềm" hơn, sự cạnh tranh giữa các đơn vị vận tải sẽ thực sự công bằng.

Việc xem Uber, Grab là loại hình dịch vụ theo hình thức xe hợp đồng hay xe tắc-xi được nhìn nhận như vấn đề mấu chốt dẫn đến áp dụng những hình thức quản lý khác nhau của các đơn vị này so với hãng tắc-xi truyền thống. Có thể thấy, Uber, Grab là loại dịch vụ mới, giao thoa giữa xe hợp đồng, xe tắc-xi hay những loại hình hiện có. Do vậy, trong quá trình thực hiện kế hoạch thí điểm cần có những tổng kết, đánh giá để tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý. Đại diện các hãng tắc-xi khẳng định, họ chấp nhận cạnh tranh nhưng phải trong môi trường bình đẳng, với những điều kiện công bằng như nhau.

Cấm cản hay khuyến khích loại hình dịch vụ mới?

Nhận xét về Uber, Grab, ông Phạm Minh Sương, Phó tổng giám đốc Công ty CP Tập đoàn Mai Linh, nhìn nhận, nhờ ứng dụng công nghệ, các đơn vị này đã giảm được chi phí quản lý, đây là vấn đề mà các hãng tắc-xi truyền thống phải xem xét. Hiện nay, nhiều hãng tắc-xi đã đẩy mạnh áp dụng công nghệ để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng, xem xét lại tất cả quy trình quản lý, chất lượng dịch vụ, nâng cao hiệu quả khai thác với mong muốn bắt kịp xu thế thời đại.

So sánh Uber, Grab với các hãng tắc-xi truyền thống dưới góc độ của người tiêu dùng, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) cho rằng, dịch vụ này giúp khách hàng cảm thấy được chăm chút hơn, họ có thể chấm điểm dịch vụ nên lái xe tận tình hơn khi phục vụ. "Khoa học công nghệ đang thay đổi mọi thứ, không chỉ dịch vụ vận tải mà nhiều lĩnh vực kinh doanh phải thay đổi, khó duy trì theo cách truyền thống. Việt Nam không thể từ chối Uber, Grab bởi vì nó mới quá, lạ quá. Vấn đề là phải thay đổi cách quản lý để giảm chi phí, đồng thời đơn giản hóa điều kiện kinh doanh để giảm khác biệt giữa tắc-xi truyền thống và loại hình vận tải mới", ông Đậu Anh Tuấn bày tỏ.

PGS, TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, phân tích: Doanh nghiệp phải chịu cạnh tranh bất bình đẳng là do cơ chế đã lỗi thời, cần phải thay đổi chứ không phải do Uber, Grab. Theo PGS, TS Ngô Trí Long, yếu tố quan trọng nhất là hiện nay, tắc-xi truyền thống đang phải gánh chi phí quá lớn nên giá phải cao thì mới tồn tại được. Mặt hàng nào độc quyền thì Nhà nước phải quy định giá trần, nếu lĩnh vực có cạnh tranh thực sự nên để doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về giá, không ngăn cản, triệt tiêu làm hạn chế sự phát triển cái mới.

Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, đại diện Vụ Vận tải (Bộ GTVT) nhấn mạnh, áp dụng khoa học công nghệ trong lĩnh vực vận tải là tất yếu. Để bảo đảm công khai, minh bạch, cạnh tranh lành mạnh giữa các đơn vị kinh doanh vận tải, cơ quan chuyên môn của Bộ GTVT sẽ đề xuất giải pháp, có kiến nghị về chính sách thuế và các chính sách khác để ít có sự khác biệt giữa các doanh nghiệp vận tải trong điều kiện tương đồng về hoạt động kinh doanh. Một số ý kiến của các nhà quản lý cũng đề xuất, cần xác định rõ loại hình kinh doanh tắc-xi phi truyền thống trong các văn bản quy phạm pháp luật, từ đó mới tạo được sự ổn định trong quản lý Nhà nước, cạnh tranh công bằng giữa các doanh nghiệp, khuyến khích các hãng tắc-xi ứng dụng khoa học công nghệ.

MẠNH HƯNG - PHẠM HƯNG