Đâu đó trong những đám lá dong cao ngang đầu xuất hiện những bóng người lúc ẩn lúc hiện, thoăn thoắt cắt những tàu lá xanh tươi…

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 30km có một ngôi làng hơn 400 năm trồng lá dong nếp. Nơi đây được xem là vựa lá dong lớn nhất nhì miền Bắc và được mệnh danh là nơi trồng “ngọc xanh” của đất trời.

Những ngày này, làng trồng lá dong ở Tràng Cát (Thanh Oai, Hà Nội) đang phủ một màu xanh ngút ngàn. Hằng năm, từ 15-12 âm lịch, người dân thôn Tràng Cát, xã Kim An (Thanh Oai, Hà Nội) lại tất bật thu hoạch lá dong phục vụ Tết Nguyên đán. 

Ở mảnh đất ven đô này, không khí Tết hiện hữu sớm hơn hẳn những nơi khác. Theo người dân trong làng kể lại, lịch sử ngôi làng đến nay đã được gần 600 năm, người dân bắt đầu trồng lá dong để phục vụ bà con gói bánh chưng Tết hơn 400 năm nay và có gia đình làm nghề này qua những 5 đời.

 “Thủ phủ” lá dong làng Tràng Cát (Thanh Oai, Hà Nội) phủ một màu xanh ngút ngàn. 

Ông Phan Thanh Nhàn (Kim An, Thanh Oai, Hà Nội) cho biết mỗi ngày bình quân ông cắt khoảng 3.000 tàu lá, lúc cao điểm thì nhiều hơn nữa. Tất cả đều phải thu hái bằng tay và cắt từng tàu lá một.

“Lá dong không giống như chè hay lúa có thể dùng máy cắt, giống như từ xa xưa đối với loại lá này, người trồng phải thu hái thủ công, vừa cắt vừa phân loại tàu lá to, nhỏ khác nhau. Do hợp thổ nhưỡng nên lá dong tại đây xanh hơn, đát lá dày. Nếu dùng để gói bánh chưng sẽ cho bánh màu xanh tự nhiên đẹp mắt và có hương thơm thoang thoảng đặc trưng sau khi luộc chín”, ông Nhàn nói thêm.

Tràng Cát nằm trong vùng bãi bồi của sông Đáy, nơi đây có mạch nước ngầm tinh khiết chảy qua nên lá dong Tràng Cát vừa to, vừa đẹp, cây lại xanh mướt. Loại lá này khi gói bánh luộc lên cho màu xanh cốm đẹp mắt lại thơm ngon. Chính vì thế, lá dong của những hộ dân Tràng Cát trồng ra được thị trường ưa chuộng; không chỉ xuất bán cho các tỉnh thành trong cả nước mà dong Tràng Cát còn xuất ngoại bán cho các kiều bào ở Mỹ, Nga và các nước Đông Âu,...

Lá dong Tràng Cát khổ đều, dài 50cm - 60cm, rộng 25cm - 35cm, lá mỏng dai, màu xanh non. Lá dong Tràng Cát được trồng san sát khắp nơi trong làng. Đến mùa, từ người già đến trẻ nhỏ được huy động hết để thu hoạch lá dong.

 Nông dân tất bật thu hoạch “ngọc xanh” phục vụ Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022.

Cứ vào dịp Tết Nguyên đán, cô Nguyễn Thị Đông (Tràng Cát, Hà Nội) phải huy động cả nhà đi cắt lá từ đầu tháng Chạp để kịp trả hàng cho khách. Nhà cô trồng 3 sào nên cứ tới Tết là mọi người lại tất bật với những lá “ngọc xanh” của đất trời.

“Lá dong làng tôi bán quanh năm nhưng nhộn nhịp nhất có lẽ vào vụ Tết. Nhà nào trong làng không ít thì nhiều cũng có 1 - 2 sào lá dong. Nếu chăm bón tốt, mỗi sào sẽ cho thu nhập từ 35 - 50 triệu đồng/năm”, cô Đông chia sẻ.

Bà Phan Thị Hà (62 tuổi) - một người trồng lá dong lâu năm cho biết: Trồng lá dong không mất quá nhiều công sức, tuy nhiên đòi hỏi người trồng phải thường xuyên dọn sạch lá gốc cho cây ra nhiều mầm, lá xanh, to, đẹp và đều. Cây dong cho thu hoạch lá quanh năm, từ lúc trồng sau 3 tháng cây đã cho lá.

 Sau khi thu hoạch lá dong về, người dân bó thành từng bó, tưới nước để lá dong không bị héo úa.

Ngày bình thường, một hộ dân thu hoạch khoảng 1000 lá/ngày, vào dịp cao điểm phục vụ Tết Nguyên đán có hộ thu hoạch tới 5-6 vạn lá/ngày. Lá dong loại đẹp nhất đang được bán tại vườn với giá 100.000 đồng/100 lá, loại trung bình 70.000 đồng/100 lá, loại nhỏ nhất 30.000 đồng/100 lá. Nhiều nơi các tỉnh miền Bắc cũng tìm về Tràng Cát mua giống trồng lá dong để gói bánh ngày Tết.

Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, trên những mâm cỗ cúng gia tiên ở mỗi gia đình Việt không thể thiếu những chiếc bánh chưng xanh. Lá dong được xem là phần hồn không thể thiếu của những chiếc bánh chưng xanh ngày Tết.

Những năm gần đây, diện tích trồng lá dong ở Tràng Cát có xu hướng giảm do người dân chuyển sang trồng các loại cây khác có hiệu quả kinh tế cao hơn. Tuy nhiên, về Tràng Cát vẫn thấy một màu xanh mướt của lá dong, sự tấp nập mua bán. Dong Tràng Cát vẫn là “linh hồn” của làng, vẫn còn đó những mảnh vườn lá dong được chăm bón kỹ lưỡng, góp phần gìn giữ hương vị độc đáo của bánh chưng xanh ngày Tết cổ truyền của dân tộc Việt Nam.

Bài và ảnh: THANH TÚ