Khai thác thương mại đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông: Khởi đầu cho loại hình vận tải công cộng mới

Những kinh nghiệm đúc rút từ quá trình thực hiện dự án này cũng góp phần quan trọng để hoàn thiện cơ chế, chính sách, quy trình, tiêu chuẩn, giúp việc triển khai các dự án tương tự thuận lợi hơn.

Chính sách giá vé khuyến khích người dân sử dụng

Ngày 4-11, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) và UBND TP Hà Nội đã tổ chức họp báo cung cấp thông tin, kế hoạch bàn giao, khai thác, vận hành giai đoạn đầu tuyến đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông.

Theo kế hoạch, khi đi vào khai thác thương mại, vào khung giờ cao điểm, các đoàn tàu chạy giãn cách với tần suất 6 phút có một đoàn tàu cập ga với sức chở tối đa 960 người/đoàn. Trong giờ bình thường, các đoàn tàu được khai thác tần suất 10 phút/chuyến. Lưu lượng vận chuyển tối đa đạt 1,02 triệu người/ngày.

Theo ông Vũ Hồng Trường, Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội (Hà Nội Metro), giai đoạn đầu khai thác vận hành trong vòng một năm từ khi được bàn giao.

Thời gian hoạt động và tần suất sẽ được nâng dần, cụ thể, 6 tháng đầu tiên hoạt động từ 5 giờ 30 phút đến 20 giờ hằng ngày, 6 tháng tiếp theo khung giờ từ 5 giờ 30 phút đến 22 giờ 30 phút, tần suất những ngày đầu là 15 phút/chuyến, sau đó nâng lên 10 phút/chuyến.

"Nếu lượng khách đông chúng tôi sẽ ngay lập tức điều chỉnh biểu đồ chạy tàu, vận hành linh hoạt, đáp ứng nhu cầu của người dân, đồng thời, tránh tình trạng ít khách, khai thác không hiệu quả", ông Vũ Hồng Trường chia sẻ.

Trong 15 ngày đầu tiên vận hành thương mại, hành khách sẽ được đi tàu miễn phí, sau khoảng thời gian này mới bắt đầu thu tiền.

Đại diện Hà Nội Metro cho biết, chính sách giá vé được xây dựng để khuyến khích người dân sử dụng vận tải hành khách công cộng, được thành phố trợ giá và có một số điểm mới so với giá vé xe buýt. Giá vé được tính theo chặng, giá mở cửa là 7.000 đồng, mỗi ki-lô-mét thêm 600 đồng, đi cả tuyến là 15.000 đồng.

Việc tính giá vé theo cự ly nhằm thu hút những người đi cự ly trung bình và ngắn, vốn chiếm tỷ lệ lớn. Mức giá vé theo ngày là 30.000 đồng/người, vé tháng 200.000 đồng/người, giảm giá khi mua vé tập thể.

Đối tượng ưu tiên được ưu đãi với mức 100.000 đồng/người. Những đối tượng được miễn phí vé xe buýt cũng được miễn phí vé tàu Cát Linh-Hà Đông.

Đoàn tàu đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông sẵn sàng vận hành, khai thác thương mại. Ảnh: TRỌNG HẢI

Trên hành lang của tuyến đường sắt đô thị này đã bố trí kết nối với 55 tuyến xe buýt. Trong đó, ga đầu và ga cuối có 16 tuyến xe buýt để tiếp chuyển, giải tỏa hành khách, các nhà ga dọc tuyến đều có tuyến xe buýt kết nối.

Ngoài ra, đơn vị vận hành khai thác cũng bố trí điểm gửi xe đạp, xe máy cho hành khách tại các nhà ga trên tuyến.

Đúc rút nhiều bài học từ triển khai dự án

Từ khi khởi công vào năm 2011 đến nay, dự án đường sắt Cát Linh-Hà Đông đã gặp không ít khó khăn, vướng mắc khiến thời gian triển khai kéo dài, chậm 6 năm so với mốc tiến độ hoàn thành dự kiến ban đầu.

Tại buổi họp báo, lãnh đạo Bộ GTVT thẳng thắn nhìn nhận những bài học kinh nghiệm rút ra tại dự án này, trước hết là cần cập nhật, đồng bộ các tiêu chuẩn, quy chuẩn của đường sắt đô thị.

"Tiêu chuẩn của Việt Nam về đường sắt đô thị về cơ bản chúng ta chưa có, Bộ GTVT mới ban hành một số tiêu chuẩn về quản lý khai thác, còn thiếu tiêu chuẩn về thiết kế, đặc biệt liên quan đến thiết bị", Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông chia sẻ.

Vấn đề đồng bộ cũng đặt ra đối với quy định của pháp luật, ví như quy định về hợp đồng tổng thầu EPC (tổng thầu thiết kế, mua sắm, xây dựng, vận hành) cần chi tiết hơn và luật hóa trách nhiệm của các bên tham gia. Bên cạnh đó, công tác chuẩn bị đầu tư của dự án chưa tốt.

Đây là dự án thí điểm, chưa có nhiều kinh nghiệm, do chưa chuẩn bị tốt nên khi thực hiện phải bổ sung dự án, trình cấp có thẩm quyền, làm kéo dài thời gian. Đây là một trong những lý do làm dự án bị đội vốn so với thời điểm ban đầu.

Tổng mức đầu tư được điều chỉnh của dự án theo phê duyệt của Bộ GTVT là hơn 18.000 tỷ đồng, tăng hơn 9.231 tỷ đồng so với tổng mức đầu tư được phê duyệt ban đầu.

Một trong những vướng mắc ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ của dự án Cát Linh-Hà Đông là công tác giải phóng mặt bằng.

Ông Dương Đức Tuấn, Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội nhìn nhận, đường sắt Cát Linh-Hà Đông là công trình giao thông đi xuyên tâm, từ trung tâm nội đô ra khu vực ngoại thành, đặt tuyến đường sắt đô thị trên nền hiện trạng đã hình thành nên gặp vướng mắc trong giải phóng mặt bằng.

Mặc dù tuyến đường sắt cơ bản đi theo dải phân cách của đường bộ nhưng tại các nhà ga, khu depot (khu điều hành trung tâm, bảo dưỡng, sửa chữa...), diện tích giải phóng mặt bằng rất lớn, trong đó, khu depot diện tích khoảng 40ha.

Thành phố và các quận đã nỗ lực để hoàn thành giải phóng mặt bằng cho dự án dù thời gian kéo dài hơn so với dự kiến.

Để khắc phục những hạn chế trong công tác giải phóng mặt bằng, Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông cho rằng, với những dự án phức tạp, nhất là thực hiện tại khu vực đô thị cần phải tách giải phóng mặt bằng thành dự án riêng.

Đây là vấn đề đang được Quốc hội, Chính phủ xem xét. Khi tách riêng, công tác giải phóng mặt bằng thực hiện xong, sau đó mới đến thi công xây lắp. Điều này không chỉ giúp phân rõ trách nhiệm mà còn bảo đảm dự án được thực hiện nhanh chóng, hiệu quả.

Hướng đến mở rộng mạng lưới đường sắt đô thị

Đánh giá việc đưa dự án Cát Linh-Hà Đông vào vận hành thương mại là sự kiện lịch sử, ghi dấu tuyến đường sắt đô thị đầu tiên của cả nước, lãnh đạo TP Hà Nội khẳng định, quá trình vận hành khai thác phải bảo đảm an toàn tuyệt đối về chạy tàu và an ninh trật tự.

Đây là một trong 10 tuyến đường sắt đô thị của Hà Nội theo quy hoạch. Từ tuyến Cát Linh-Hà Đông, đường sắt đô thị sẽ tiếp tục được mở rộng về phía thị trấn Xuân Mai (huyện Chương Mỹ) để kết nối từ khu vực trung tâm đến đô thị vệ tinh.

"Tại khu depot của tuyến Cát Linh-Hà Đông ở quận Hà Đông đã dành sẵn quỹ đất dự trữ để phục vụ cho việc mở rộng tuyến đường sắt này về phía tây nam thành phố. Các tuyến đường sắt đô thị của Hà Nội có tuyến hướng tâm, có tuyến đi theo đường vành đai. Tuyến nào được hoàn thành cũng đều đóng vai trò quan trọng cho giao thông thành phố", ông Dương Đức Tuấn đánh giá.

TP Hà Nội hiện đang tập trung cao độ cho tuyến đường sắt đô thị Nhổn-ga Hà Nội với chiều dài 12,5km, trong đó có 8,5km đi trên cao dự kiến khai thác vào cuối năm 2022.

Tuyến đường sắt nối từ hồ Tây đến Hòa Lạc đang được trình Chính phủ xem xét, phấn đấu khởi công trong giai đoạn 2021-2025, hoàn thành trong giai đoạn 2025-2030. Hà Nội cũng đang xúc tiến cho các tuyến đường sắt đô thị khác như ga Hà Nội-Hoàng Mai, Nam Thăng Long-Trần Hưng Đạo...

Những kinh nghiệm đúc rút từ quá trình triển khai các dự án như Cát Linh-Hà Đông hay Nhổn-ga Hà Nội sẽ hỗ trợ tích cực cho thành phố và các cơ quan chức năng trong việc hiện thực hóa hệ thống giao thông công cộng hiện đại của Thủ đô.

MẠNH HƯNG