Hệ lụy phát triển đô thị quá nóng

Không khó để nhận ra quy hoạch đô thị của TP Hà Nội đang tập trung phát triển theo chiều rộng thay vì chiều sâu, quy hoạch đô thị nhiều lần sửa đổi và chưa thực sự phù hợp với định hướng phát triển xanh, hiện đại.

Điều này có thể thấy rõ vào trước năm 2010 khi có thông tin Trung tâm hành chính Quốc gia chuyển về phía Tây, ngay lập tức hàng loạt các khu đô thị được xây dựng tại các quận huyện Từ Liêm, Quốc Oai, Hoài Đức, Thạch Thất. Tuy nhiên, thực tế chỉ có các khu đô thị tại quận Bắc Từ Liêm là có dân cư, còn lại các khu đô thị ở quận huyện khác phần lớn không được lấp đầy gây ra tình trạng lãng phí và giảm thiểu không gian xanh.

leftcenterrightdel

Các đô thị mọc lên quá nhanh với quy hoạch tăng tối đa không gian công ích khiến không gian xanh chiếm tỷ lệ rất nhỏ. 

Trong vài năm trở lại đây, sau khi Hà Nội công bố hàng loạt dự án phát triển hạ tầng giao thông, như đường cao tốc, cầu vượt sông Hồng thì khu vực ven đô phía Đông, như: Đông Anh, Gia Lâm và Long Biên đã xuất hiện hiện tượng đô thị hóa thần tốc, thị trường bất động sản phân lô, bán nền hết sức sôi động.

TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội cho rằng, sự quá tải hạ tầng, với hàng trăm chung cư, khu đô thị tại khu Tây Hà Nội chính là bằng chứng của quá trình phát triển đô thị theo hình thức “xôi đỗ”.

Nếu quá trình này không được kiểm soát, trong thời gian dài sẽ dẫn tới hiện tượng quá tải dân số ở một số khu vực và dẫn tới hàng loạt hệ lụy như tắc đường, ngập lụt, thiếu không gian xanh...

“Việc phát triển đô thị theo hình thức “xôi đỗ” đã khiến đô thị bị mất đi tính cân bằng, tạo ra một thành phố không hài hòa, méo mó và chắp vá”- TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm nhấn mạnh.

Thực tế, quá trình xây dựng và mở rộng không gian đô thị đã chiếm dụng một diện tích lớn đất nông, lâm nghiệp. Dù hiện chưa có con số thống kê mới nhất, nhưng giai đoạn từ năm 2000 - 2007, diện tích đất nông nghiệp tại Hà Nội giảm hơn 3.000ha xuống còn hơn 37.000ha.

Trong khi đó, đất xây dựng đô thị tăng lên từ hơn 4.000ha lên hơn 17.000ha. Việc giảm dần diện tích cây xanh và mặt nước, đất nông nghiệp đã làm cho môi trường sống và bộ mặt cảnh quan đô thị Hà Nội cũng dần bị biến đổi theo chiều hướng ngày một bất lợi hơn, bên cạnh đó cũng ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của người dân ngoại thành…

Đảm bảo hành lang xanh

Phó tổng thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, KTS Trương Văn Quảng cho biết, theo bản quy hoạch chung xây dựng Thủ đô được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2011 tại Quyết định số 1259 đã đưa ra một tầm nhìn rất quan trọng cho Hà Nội. Đó là phát triển theo mô hình đô thị vệ tinh, gồm đô thị trung tâm gắn với 5 đô thị vệ tinh là Sóc Sơn, Sơn Tây, Hòa Lạc, Xuân Mai, Phú Xuyên và chiến lược “hành lang xanh, vành đai xanh, nêm xanh”.

Với diện tích trên 3.300km2, nhưng quy hoạch chỉ dành 30% là đất xây dựng đô thị, còn lại 70% là mạng lưới cây xanh, hành lang xanh, toàn bộ hành lang đó chạy quanh các dòng sông bao quanh Hà Nội. Với cấu trúc này Hà Nội có đủ điều kiện để phát triển đô thị cân bằng giữa bảo tồn các tài nguyên thiên nhiên hiện có và phát triển đô thị hiện đại.

leftcenterrightdel
Vấn đề duy trì không gian xanh không chỉ của các khu đô thị, mà là của cả TP Hà Nội cần được quan tâm để Thủ đô phát triển đúng định hướng xanh, hiện đại trong tương lai. 

Dù quy hoạch là thế, nhưng sau 10 năm, ngoại trừ TP Hà Nội phát triển mạnh mẽ, các đô thị vệ tinh chưa phát triển đáp ứng yêu cầu đề ra. Chiến lược bố trí dân cư vào các đô thị vệ tinh không đạt kết quả và phát triển đô thị theo kiểu “vết dầu loang” đang đe dọa chiến lược hành lang xanh của Thủ đô.

Giám đốc Sở Quy hoạch và Kiến trúc Hà Nội Nguyễn Trúc Anh cho biết, vành đai xanh sông Nhuệ có diện tích khoảng 4.500ha. Đây là vùng không gian xanh sinh thái chuyển tiếp giữa khu vực nội đô và vùng đô thị mở rộng, được coi là khu vực nhằm để “gói lại” đô thị trung tâm, tránh phát triển đô thị lan tỏa. Khu vực này chủ yếu bố trí trồng cây xanh, xây dựng các dự án công viên lớn. Tuy nhiên, sau 10 năm triển khai quy hoạch vành đai xanh chưa được chú trọng bảo vệ, phát triển. Phần lớn là các khu đô thị riêng lẻ mọc lên với quy hoạch riêng, không tuân theo Quyết định số 1259.

“Chúng ta cần “phanh” lại các dự án, giữ đất để trồng cây hoặc phát triển hệ thống nông nghiệp sinh thái công nghệ cao thì mới có thể giữ lại, nếu không chúng ta sẽ mất khu vực vành đai xanh quan trọng này”, ông Nguyễn Trúc Anh nhấn mạnh.

Để giải quyết triệt để vấn đề này, Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050 cần có giải pháp khuyến khích phát triển du lịch sinh thái, phát triển sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, giữ gìn các khu vực bảo tồn tự nhiên, cảnh quan đặc thù; đồng thời nghiêm cấm phát triển đô thị, xây dựng các công trình quy mô lớn làm phá vỡ cảnh quan tự nhiên…

"Tại một số nước, vành đai xanh là một chính sách, công cụ để kiểm soát phát triển đô thị với tư tưởng chủ đạo là tạo một vùng đệm nhằm ngăn chặn sự phát triển lan tỏa của đô thị, bảo vệ vùng nông thôn nơi đô thị hóa có nhiều khả năng gây ảnh hưởng.

Các thuộc tính quan trọng nhất của vành đai xanh là tính minh bạch, công khai các chiến lược phát triển, quản lý phát triển không gian, hạ tầng, sử dụng đất... trong phạm vi vành đai xanh”, Phó tổng Thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, KTS Trương Văn Quảng đánh giá.

Bài, ảnh: NGỌC HUY