Còn lỗ hổng trong giám sát tàu cá xa bờ

Con số này cho thấy việc quản lý và giám sát tàu cá ở nước ta đang gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, Ủy ban châu Âu (EC) vẫn đang duy trì cảnh báo thẻ vàng với thủy sản nước ta. Tổ chức này cũng đưa ra những khuyến nghị để Việt Nam gỡ thẻ vàng, trong đó có yêu cầu rất rõ ràng về việc quản lý, giám sát tàu cá, chấm dứt hành vi khai thác thủy sản bất hợp pháp.

Tính đến nay, cả nước đã lắp được 29.936 thiết bị giám sát tàu cá. Hệ thống phần mềm giám sát đi vào hoạt động giúp công tác quản lý, giám sát tàu cá xa bờ, ngăn chặn các hành vi khai thác thủy sản bất hợp pháp đã đạt được những kết quả nhất định. Bên cạnh đó, việc lắp đặt thiết bị cũng giúp công tác cứu hộ-cứu nạn trên biển thuận lợi hơn, từ đó bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản cho ngư dân.

Lực lượng chức năng tỉnh Bình Định phổ biến, hướng dẫn ngư dân chấp hành quy định khai thác thủy sản hợp pháp.

Tuy nhiên, thực tế việc vận hành hệ thống phần mềm và thiết bị được giám sát vẫn đang còn nhiều khó khăn, trở ngại. Ngày 20-9 vừa qua, tại cuộc họp Ban chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (gọi tắt là IUU) thực hiện các khuyến cáo của EC, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: “Có hệ thống giám sát tàu cá (VN-Fishbase), hệ thống quản lý tàu cá (VMS) nhưng kết nối vào thì lại không liên tục, thường xuyên, đặc biệt là đội tàu có nguy cơ cao. Khi tắt máy, lúc thì viện lý do thiết bị trục trặc, lúc thì viện vào thời tiết phức tạp. Nhiều đại biểu từ các địa phương, cơ quan chuyên môn đã nêu ý kiến nhận định việc quản lý đội tàu, đặc biệt là tàu có độ dài từ 6m đến dưới 15m chưa hiệu quả. Công tác triển khai hệ thống giám sát tàu cá trên biển, kịp thời phát hiện và xử lý hành vi vi phạm còn nhiều bất cập, nhiều ngư dân chưa tuân thủ quy định về quản lý thiết bị giám sát hành trình”.

Thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã hoàn thành việc lắp thiết bị giám sát hành trình cho hơn 1.500 tàu cá, tuy nhiên, Cà Mau cũng đang là địa phương có số vụ tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát tàu rất lớn. Từ năm 2021 đến hết tháng 8 năm nay, đã có hơn 8.800 lượt tàu cá mất tín hiệu với hệ thống phần mềm giám sát. Nguyên nhân của tình trạng này được xác định do thiết bị lỗi, hư hỏng, mất tín hiệu kết nối chưa rõ nguyên nhân. Bên cạnh đó, cũng có nhiều trường hợp chủ tàu cá chủ động ngắt kết nối thiết bị giám sát vi phạm các quy định của Luật Thủy sản 2017. Ngày 16-9-2022, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau vừa có quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với ông N.V.K (45 tuổi, ngụ tại thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời), chủ tàu cá mang biển kiểm soát CM 99772 TS, với 9 lỗi vi phạm với số tiền phạt là 1,395 tỷ đồng, đồng thời tịch thu tàu cá. Cụ thể, tàu cá CM 99772 TS vi phạm các lỗi như: Giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật đã hết hạn; tháo thiết bị giám sát hành trình trên tàu; không đăng ký tàu cá theo quy định; tàu cá không mua bảo hiểm...

Còn tại tỉnh Bình Định, địa phương đầu tiên hoàn thành lắp đặt hệ thống giám sát tàu cá ở nước ta cũng đang diễn ra tình trạng hàng nghìn tàu cá mất tín hiệu, gây trở ngại trong việc thực thi các quy định của Luật Thủy sản. Theo Chi cục Thủy sản tỉnh Bình Định, tình trạng tàu cá mất kết nối tín hiệu đã diễn ra từ 3 năm qua. Trong đó, nhiều tàu cá khi di chuyển ra vùng biển giáp ranh chồng lấn đã chủ động tắt máy giám sát, có trường hợp chủ tàu, thuyền trưởng chủ động tháo máy lắp sang tàu khác để trốn tránh, thực hiện hành vi vi phạm. Bên cạnh đó cũng có trường hợp thiết bị giám sát trên tàu cá bị hỏng hóc nhưng tàu không thể vào bờ để sửa chữa trong 10 ngày theo quy định nên bị mất tín hiệu và vi phạm quy định của pháp luật. Các chủ tàu nêu lý do họ biết thiết bị hỏng, nhưng vì chi phí bỏ ra cho chuyến đi biển lớn nên không thể vào bờ trong thời gian quy định. Ông Nguyễn Công Bình, Phó chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Bình Định cho rằng, cần phải sửa đổi một số quy định của Nghị định số 26/2019/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản và Nghị định số 42/2019/NĐ-CP về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản. Cụ thể, cần sửa và bổ sung thêm về quy định liên quan đến thiết bị giám sát hành trình. Ban hành các quy chuẩn quốc gia cho thiết bị giám sát hành trình để bảo đảm chất lượng, độ an toàn của thiết bị và quyền lợi của các chủ tàu cá.

Theo Trung tâm Thông tin thủy sản (thuộc Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), đơn vị đang vận hành hệ thống phần mềm giám sát tàu cá trên cả nước, hằng ngày có khoảng 1.500 lượt tàu cá (chiếm khoảng 5% số tàu cá lắp thiết bị giám sát hành trình) bị mất tín hiệu trên hệ thống. Ông Lê Văn Ninh, Phó giám đốc Trung tâm Thông tin thủy sản cho rằng, nguyên nhân của tình trạng các tàu cá bị mất tín hiệu trên hệ thống đã được chỉ rõ, vấn đề ở đây là các giải pháp để khắc phục những khó khăn, trở ngại. Hiện nay mới chỉ có 8/28 tỉnh, thành phố ban hành văn bản quy định về quy trình vận hành hệ thống, thiết bị giám sát tàu cá. Đây là một vấn đề cần được thực hiện ngay trong giai đoạn tới để bảo đảm hệ thống giám sát tàu cá được vận hành thông suốt từ Trung ương đến địa phương. “Thời gian tới, cần bổ sung thêm nguồn nhân lực có chuyên môn để thực hiện việc vận hành hệ thống phần mềm giám sát tàu cá. Cùng với đó, cần tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn, lực lượng chức năng, chính quyền địa phương trong việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm có liên quan”, ông Ninh cho biết thêm.

Ngư dân ở phường Quảng Cư, thành phố Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa vận hành thiết bị giám sát hành trình tàu cá.

Tại cuộc họp Ban chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định mới đây, Phó thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành khẳng định, việc gỡ "thẻ vàng", tuyệt đối không để EC rút “thẻ đỏ” là rất cấp bách, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đến đời sống của ngư dân, ngành xuất khẩu thủy sản cũng như uy tín, thương hiệu quốc gia trên trường quốc tế. Phó thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành yêu cầu các địa phương khẩn trương chỉ đạo các tổ chức, cơ sở, đội, nhóm và từng ngư dân phải khắc phục bằng được những tồn tại trong thời gian sớm nhất.

Chính quyền địa phương cần giao nhiệm vụ cho các xã có văn bản giao cho những tổ, đội, các tổ chức để xử lý vi phạm có liên quan đến Luật Thủy sản... Phó thủ tướng cũng đề nghị các lực lượng: Cảnh sát biển, bộ đội biên phòng, kiểm ngư, công an các địa phương đẩy mạnh tuần tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trên biển và tại các cảng cá. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền đề ngư dân hiểu rõ rủi ro, tác hại, từ đó nâng cao ý thức trong chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định.

Bài và ảnh: TUẤN PHONG