Lên bờ xây dựng cuộc sống mới

Có mặt tại cơ sở 3, Trường Mầm non Hà Phong (khu 8, phường Hà Phong) vào một buổi chiều cuối tháng 12-2021, chúng tôi được chứng kiến các em học sinh chăm chú tập viết, vẽ, bi bô tập đọc... trong những phòng học khang trang. Giờ ra chơi, cô và trò cùng hòa mình vào những trò chơi tập thể trên chiếc sân rộng với nhiều thiết bị vui chơi như cầu trượt, xích đu... trong không khí vui tươi cùng những tiếng cười giòn. Cô Nguyễn Thị Hương, giáo viên phụ trách lớp 5-6 tuổi cho biết: “Cơ sở 3 của nhà trường dành riêng cho con em làng chài tái định cư tại khu 8. Hiện nay, 100% các cháu đến tuổi đều được đi học mẫu giáo, được Nhà nước hỗ trợ tiền ăn trưa; các cháu đủ tuổi đều được vào lớp 1. Cha mẹ ngày càng quan tâm hơn đến việc học tập của con em mình...”. Trong trí nhớ của cô Hương, thời điểm năm 1994, khi các ngư dân mới được di dời vào khu tái định cư, mặc dù trường lớp đầy đủ nhưng học sinh đi học không đều. Bởi vậy, hiện nay việc con trẻ đến trường đã thành nếp, được quan tâm chăm lo đầy đủ là một thay đổi lớn, góp phần tạo dựng tương lai tốt đẹp cho các em.

 Khu neo đậu tàu thuyền của ngư dân ở khu tái định cư phường Hà Phong.Ảnh: TRUNG HIẾU 

Năm nay 62 tuổi, ông Nguyễn Văn Hợp, trú tại khu 8 không giấu được cảm xúc khi chia sẻ với chúng tôi về thời gian sinh sống trên nhà bè và sau đó được di dời về khu tái định cư. Ông Hợp không biết chính xác từ khi nào, chỉ biết từ đời ông của mình đã sinh sống trên những chiếc thuyền giữa vịnh, đến khoảng năm 1990 thì “phát triển” thành nhà bè. Có một thời gian ông Hợp cùng gia đình lên bờ nhưng sau đó do làm ăn khó khăn, năm 1974, khi mới 15 tuổi, ông lại cùng cha mẹ quay lại sinh sống, gắn bó với những chiếc thuyền đơn sơ trên vịnh. Những dấu mốc lớn trong cuộc đời ông Hợp như lấy vợ, sinh con, có cháu nội, cháu ngoại đều diễn ra trên thuyền, trên nhà bè. Tuy vậy, ông Hợp cũng như nhiều ngư dân ở làng chài Cửa Vạn trên Vịnh Hạ Long luôn mơ ước có ngày được định cư trên bờ để con cháu được học hành, cuộc sống đổi thay. “Cả gia đình tôi gồm 6 người lấy bè làm nhà, chài lưới là kế sinh nhai. Vất vả lắm chú ạ! Nhưng thiếu thốn về kinh tế còn chịu được, chứ mấy đứa con, đứa thì thất học, đứa cố gắng lắm cũng chỉ học đến lớp 5 vì làng chài chỉ dạy đến lớp 5 thôi. Con tôi đã thế, nếu cháu tôi cũng thế thì tương lai sẽ ra sao? Đấy là chưa nói đến lúc bão bùng, khi ốm đau giữa bốn bề sông nước... Bởi vậy, được tin tỉnh có chủ trương di dân lên bờ, chúng tôi vui, hạnh phúc lắm. Như thế là chính quyền đã hiểu, đã hành động vì dân làng chài chúng tôi...”, ông Nguyễn Văn Hợp bày tỏ.

Tháng 8-2014, tỉnh Quảng Ninh có quyết định thành lập khu 8 thuộc phường Hà Phong với 6 tổ dân phố để làm khu tái định cư dành cho dân làng chài. Cuối năm 2014, phương án di dời 345 hộ dân làng chài với hơn 1.700 nhân khẩu trên Vịnh Hạ Long về khu tái định cư đã được hoàn thành. Theo đó, mỗi hộ được nhận một căn nhà diện tích hơn 75m2 với đầy đủ điện, nước, có hạ tầng như: Đường giao thông, trường mầm non, nhà văn hóa, khu neo đậu tàu thuyền... Theo đồng chí Vũ Quang Trực, Phó giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Quảng Ninh, mặc dù còn khó khăn nhưng bà con tái định cư đã nhanh chóng hòa nhập. Hầu hết người dân trong độ tuổi lao động đều có việc làm, yên tâm xây dựng cuộc sống mới.

Giải pháp đồng bộ, quyết liệt

Tình trạng ngư dân sinh sống trên nhà bè trong vùng lõi di sản Vịnh Hạ Long diễn ra từ lâu. Hệ lụy là không chỉ cuộc sống của ngư dân khốn khó trăm bề mà còn gây ô nhiễm môi trường, tác động xấu tới hệ sinh thái, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan di sản, phát triển du lịch bền vững. Chủ trương di dời ngư dân làng chài cũng đã có từ nhiều năm trước, qua vận động, lấy ý kiến, hầu hết ngư dân đều đồng thuận, mong muốn được tái định cư trên bờ nhưng chưa thực hiện được vì nhiều cái khó như thiếu kinh phí, quỹ đất, giải quyết sinh kế cho bà con sau khi lên bờ...

Giờ học của các cháu học sinh mẫu giáo là con em làng chài ở khu tái định cư phường Hà Phong.Ảnh: PHƯƠNG HIỀN 

Không để “cái khó bó cái khôn”, không thể để bà con mãi sống lênh đênh trên vịnh, lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh, TP Hạ Long thời điểm đó đã quyết tâm phải thực hiện bằng được phương án di dời nhà bè ra khỏi vùng lõi di sản Vịnh Hạ Long, di dân lên bờ bằng những giải pháp đồng bộ, quyết liệt. Năm 2013, tỉnh dành gần 8ha đất tại phường Hà Phong, chi ngân sách tỉnh để xây dựng khu tái định cư với 364 căn hộ cùng hạ tầng đồng bộ. Theo đồng chí Nguyễn Thanh Tùng, Phó trưởng phòng Quản lý đô thị (UBND TP Hạ Long), cùng với đó, địa phương đã ban hành, triển khai nhiều chính sách thiết thực như hỗ trợ vay vốn với số tiền hàng tỷ đồng; đào tạo chuyển đổi nghề, giải quyết việc làm cho người dân tái định cư; miễn giảm học phí, hỗ trợ tiền ăn trưa đối với học sinh; thành lập ban chỉ đạo và tổ chức triển khai các lớp học xóa mù chữ, bổ túc văn hóa cho người dân; cấp thẻ bảo hiểm y tế cho trẻ dưới 6 tuổi; hướng dẫn người dân đủ điều kiện làm thủ tục để hưởng bảo trợ xã hội; giải quyết kịp thời các thủ tục về tư pháp, hộ tịch... Nhờ đó, phương án di dời nhận được sự ủng hộ rất tích cực của người dân và nhanh chóng hoàn thành, thực sự mang lại hiệu quả, giải quyết căn bản vấn đề đời sống của người dân làng chài và ô nhiễm môi trường, cảnh quan tại Vịnh Hạ Long đã tồn tại trong suốt một thời gian dài.

Một vấn đề quan trọng cũng được tỉnh Quảng Ninh chú trọng làm tốt trong quá trình di dời nhà bè, tái định cư cho ngư dân là gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa làng chài vốn đã hình thành từ nhiều đời nay, mang đậm dấu ấn, nét độc đáo của cư dân biển. “Hiện nay, chúng tôi đang duy trì, phát huy hiệu quả hoạt động của Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn và làng chài Vung Viêng. Đây là những địa điểm lưu giữ các mô hình hoạt động của làng chài, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, là địa điểm tham quan thu hút đông đảo du khách”, đồng chí Phạm Đình Huỳnh, Phó trưởng ban Quản lý Vịnh Hạ Long bày tỏ. Bên cạnh đó, nhiều hiện vật gốc, ảnh chụp, phim tư liệu về đời sống thủy cư của ngư dân làng chài cũng được các ngành chức năng của TP Hạ Long và tỉnh Quảng Ninh sưu tầm, phục dựng để phục vụ công tác trưng bày, gìn giữ, quảng bá các giá trị văn hóa làng chài.

Chia tay người dân ở khu tái định cư khi Tết Nguyên đán Nhâm Dần đang đến gần, chúng tôi cảm nhận được niềm vui của bà con khi cuộc sống đã đổi thay tích cực, thêm một mùa xuân nữa được định cư trên đất liền. Chúng tôi cũng hiểu rằng điều này có được là nhờ sự quyết liệt, tinh thần dám nghĩ, dám làm vượt qua mọi khó khăn của lãnh đạo địa phương...

(còn nữa)

TRUNG KIÊN - MẠNH HƯNG - ĐỨC THỊNH