Ngày nay, khi khái niệm về nghệ thuật thị giác ra đời từ việc tác phẩm mỹ thuật giao thoa với các ngành nghệ thuật khác (nhiếp ảnh, video...), việc sưu tập mỹ thuật không chỉ dừng lại ở sưu tập tranh, tượng mà còn cả tác phẩm nghệ thuật thị giác khác như video art, nghệ thuật sắp đặt như là “tranh” sử dụng chất liệu gồm các bức ảnh. Cho nên, những nhà sưu tập mỹ thuật có thể được gọi chung là nhà sưu tập nghệ thuật.    

Vậy nhà sưu tập mỹ thuật là ai? Một cách tương đối, nhà sưu tập mỹ thuật là những cá nhân (hoặc tổ chức) có niềm đam mê, dành thời gian, công sức và cả tiền bạc để sở hữu, lưu giữ các tác phẩm mỹ thuật như tranh vẽ, tượng điêu khắc; thậm chí là nhiếp ảnh hay nhiều loại hình nghệ thuật khác. Nhà sưu tập là những người giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì, lan tỏa và bảo tồn những giá trị văn hóa. Họ không chỉ là những người mua bán tác phẩm nghệ thuật mà còn là những người gìn giữ, bổ sung và đánh giá những giá trị nghệ thuật theo thời gian. Một số nhà sưu tập nổi tiếng như: Peggy Guggenheim (Mỹ) hay Charles Saatchi (Anh) không chỉ sở hữu các tác phẩm quý giá mà còn định hình cả xu hướng nghệ thuật của thời đại họ.

Các nhà sưu tập mỹ thuật trao đổi tại một phiên đấu giá. Ảnh: MỸ UYÊN 

Không giống như người mua bán tác phẩm mỹ thuật thông thường, nhà sưu tập thường có mục tiêu rõ ràng. Họ có thể tập trung vào một giai đoạn, một chủ đề, một trường phái hoặc là một họa sĩ cụ thể... Nhìn chung, mục tiêu này mang tính cá nhân, là một biểu hiện của gu thẩm mỹ cá nhân, thể hiện tầm nhìn và triết lý sống của họ.

Những nhà sưu tập nghệ thuật còn là những người bảo trợ cho nghệ sĩ. Bảo trợ không có nghĩa là mua bán một vài bức tranh, bức tượng mà là sự đồng hành với nghệ sĩ. Có thể khẳng định, nhiều nghệ sĩ sẽ không thể "sống” nếu không có những nhà sưu tập. Bởi rất hiếm nghệ sĩ nào vừa hành nghề đã nổi tiếng, có thể bán được tranh; trừ phi có “bệ đỡ” từ gia đình, dòng tộc. Họ thường phải trải qua những giai đoạn khó khăn về tài chính. Lúc này, những nhà sưu tập với “con mắt xanh” là nguồn hỗ trợ tài chính, tinh thần trực tiếp cho các nghệ sĩ, tạo động lực để nghệ sĩ tiếp tục sáng tạo. Trong lịch sử, những người bảo trợ nghệ thuật như gia đình Medici ở Italy (thời Phục Hưng) đã giúp các thiên tài như Michelangelo, Da Vinci phát triển sự nghiệp. Ở Việt Nam, nổi tiếng nhất có lẽ phải kể đến nhà sưu tập Đức Minh hay chủ quán cà phê Lâm ở phố Nguyễn Hữu Huân, Hà Nội đã có nhiều trợ giúp thiết thực với các họa sĩ như Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái... trong giai đoạn chiến tranh, bao cấp khó khăn. Khi chiến tranh kết thúc, đất nước bước sang giai đoạn đổi mới, nền kinh tế thị trường phát triển thì nghề sưu tập mỹ thuật mới bùng nổ. Họa sĩ Việt Nam đã có thể sống được bằng nghề, hơn thế là một số họa sĩ trở nên giàu có.

 Quang cảnh phiên đấu giá tranh do nhà đấu giá Le Auction House tổ chức tại Hà Nội, tháng 3-2024. Ảnh: MỸ UYÊN

Trong đời sống, nhà sưu tập nghệ thuật còn là nhân tố quan trọng góp phần định hình thị trường nghệ thuật, thúc đẩy nhận thức của cộng đồng về cái đẹp. Rất nhiều nhà sưu tập sau quá trình tìm kiếm, sở hữu các tác phẩm đã công bố bộ sưu tập thông qua hình thức triển lãm hoặc trưng bày tại bảo tàng, giúp nghệ thuật trở nên gần gũi hơn với cộng đồng. Điều này vừa nâng cao nhận thức về cái đẹp vừa khuyến khích sự sáng tạo.

Nhà sưu tập mỹ thuật là người mua tác phẩm, nhưng không phải ai mua tác phẩm nghệ thuật cũng trở thành nhà sưu tập. Không phải cứ mua một vài bức tranh, một vài bức tượng mà trở thành nhà sưu tập. Ngoài tiền bạc, một nhà sưu tập nghệ thuật còn đòi hỏi những phẩm chất đặc biệt.

Trước hết là đam mê với nghệ thuật. Đam mê được xây dựng từ tri thức, kinh nghiệm, vốn sống, thậm chí phải trả giá bằng mồ hôi, nước mắt... Thời gian và sự kiên nhẫn, kiên trì là biểu hiện của năng lực tầm nhìn dài hạn. Một nhà sưu tập sẽ nhìn thấy tài năng của một nghệ sĩ trước khi được đời sống chú ý, nhìn thấy giá trị trong tương lai của tác phẩm. Tất cả điều này cho thấy không phải cứ bỏ tiền ra mua là trở thành một nhà sưu tập.  

Nhà sưu tập mỹ thuật TỬ HƯNG

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.