Vẽ tranh xuất phát từ tình cảm, trái tim

Phóng viên (PV): Ông đánh giá như thế nào về vai trò, sứ mệnh của tranh cổ động?

 PGS, họa sĩ Lê Anh Vân: Không sai khi nói rằng, giai đoạn chiến tranh, một trong những thành quả lớn nhất của hội họa Việt Nam là tranh cổ động. Thời kỳ kháng chiến, đời sống vô cùng khó khăn, vật liệu để vẽ như giấy, màu, toan, lụa là những thứ xa xỉ, trong khi đó, tranh cổ động có thể dùng mọi chất liệu sẵn có để vẽ. Bên cạnh đó, vào thời khắc cam go cả nước chung một mục đích, những bức tranh cổ động ra đời là lời hiệu triệu, cổ vũ tinh thần chiến đấu, bảo vệ Tổ quốc của toàn dân. Trong sự phát triển của dòng tranh này phải nhắc đến đóng góp của những họa sĩ danh tiếng và yêu nước như: Nguyễn Đỗ Cung, Lương Xuân Nhị, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Sáng, Mai Văn Hiến, Trần Huy Oánh...

 Tác phẩm tranh cổ động nổi tiếng “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân” của họa sĩ Nguyễn Thụ và Huy Oánh. 

Nội dung tranh cổ động được các họa sĩ thể hiện rất phong phú như hình ảnh bộ đội chiến đấu gian khổ, hy sinh; người dân sát cánh cùng bộ đội tiêu diệt địch; hình ảnh tại chiến hào, tại mặt trận... hay gần gũi hơn nữa là những hình ảnh, lời hiệu triệu, khích lệ tinh thần lao động sản xuất, chiến đấu của bộ đội và nhân dân. Điển hình như tác phẩm tranh cổ động đi cùng năm tháng: “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân” của Nguyễn Thụ và Huy Oánh vẽ năm 1970. Thời điểm đó, trên những bức tường trong thành phố, những làng mạc và những vách núi của dải Trường Sơn đều vẽ bức tranh cổ động này. Đó là điểm tựa niềm tin để những đoàn quân giải phóng chắc tay súng. Hình tượng Bác Hồ trong bộ quân phục mang vẻ đẹp uy nghiêm nhưng rất đỗi giản dị đang dõi theo đoàn quân. Với ngôn ngữ đặc trưng của tranh cổ động là mảng lớn và nét viền, trong tranh, tác giả chỉ vẽ những mảng màu đơn giản và nét viền đen, nhưng cũng đủ gợi cho người xem thấy được sự uy nghi của đoàn quân, sự vĩ đại của người chỉ huy. Bức tranh được đánh giá cao không chỉ về nội dung tư tưởng mà còn được giới họa sĩ xem là tác phẩm ấn tượng, sống mãi trong lòng dân, được các thế hệ họa sĩ đi sau thể hiện trên nhiều chất liệu khác như sơn dầu, bột màu, sơn mài... Ở các đơn vị bộ đội, đa số phòng khách thường thấy treo trang trọng bức tranh này. Năm 2013, tại Bảo tàng Anh quốc, tác phẩm được trưng bày trong Triển lãm tranh cổ động châu Á (Asian propaganda: The art of influence).

PV: Ông có dành sự quan tâm và sáng tác nhiều tranh cổ động?

  PGS, họa sĩ Lê Anh Vân. Ảnh: CHÂU XUYÊN

PGS, họa sĩ Lê Anh Vân: Dòng tranh cổ động được thể hiện xuất phát từ tình cảm, trái tim của người Việt Nam. Tuy không vẽ nhiều tác phẩm tranh cổ động nhưng có những tác phẩm được tôi thể hiện từ sự sục sôi của con tim, đó là những năm diễn ra cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc Tổ quốc của quân và dân ta, tôi đã thể hiện tác phẩm “Quân dân đoàn kết”. Thời gian đó, tác phẩm được Xưởng tranh cổ động Trung ương (nay là Công ty Cổ phần Mỹ thuật Trung ương) in ấn và phát hành tuyên truyền, cổ động. Cách đây hai năm, có một nhà sưu tập tranh nước ngoài gọi điện, đề nghị tôi có buổi gặp gỡ và trò chuyện về tác phẩm này. Tôi rất ngạc nhiên và cũng biết rằng tác phẩm vẫn được in ấn và phát hành, bán ở rất nhiều gallery trong nước cũng như nước ngoài. Đây là niềm tự hào và hạnh phúc của người nghệ sĩ! Từ các tác phẩm tranh cổ động cũng là cảm hứng để tôi có những sáng tác mỹ thuật lớn hơn, như: "Chiến lũy", "Bước ngoặt", "Những ngọn đèn"...

Niềm tin vào lớp trẻ sáng tác tranh cổ động

 PV: Ông đánh giá như thế nào về chất lượng các tác phẩm tham gia Cuộc vận động sáng tác tranh cổ động kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập QĐND Việt Nam và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân?

  PGS, họa sĩ Lê Anh Vân: Trong văn học-nghệ thuật nói chung, mỹ thuật nói riêng, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ là hình ảnh con người đẹp nhất, là niềm tự hào lớn của cả dân tộc. Cho đến nay, những người anh hùng tiếp nối truyền thống vẻ vang của cha ông đang nhịp bước cùng thời đại với tư cách là “người lính đi đầu”. Vì thế, trong cuộc sống cũng như trong nghệ thuật, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ bao giờ cũng chiếm vị trí cao nhất trong tâm hồn quần chúng và trong trái tim các nhà sáng tác nghệ thuật, đặc biệt là các họa sĩ sáng tác tranh cổ động. Do đó, cuộc vận động đã thu hút được con số đáng nể, lớn nhất từ trước tới nay: 1.394 tác phẩm của tác giả trong và ngoài Quân đội. Ban tổ chức và Hội đồng đã thực hiện chọn, chấm qua 8 vòng loại (2 vòng sơ loại, 6 vòng chính thức), với tinh thần trách nhiệm, công tâm, khách quan đã chọn ra 150 tác phẩm có chất lượng tốt nhất để đề xuất đưa vào phục vụ công tác tuyên truyền; cùng với đó, chọn ra 11 tác phẩm có chất lượng cao nhất, bảo đảm các tiêu chí theo quy chế, thể lệ đề ra, đồng thời có chất lượng nghệ thuật cũng như nội dung tư tưởng vượt trội, bám sát chủ đề để trao giải thưởng.

Thông qua các tác phẩm tranh cổ động, ta có thể thấy hình tượng người lính được thể hiện rất đậm nét với nhiều khía cạnh tình cảm, tinh thần khác nhau: Lòng trung thành, tình yêu quê hương, Tổ quốc, tình quân dân, ý chí chiến đấu kiên cường, sự hy sinh... Và quan trọng hơn, hình ảnh người chiến sĩ trong tranh cổ động thời kỳ này cho chúng ta hiểu được một giai đoạn lịch sử đấu tranh hào hùng, sự tiếp nối phát huy truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc, nghệ thuật quân sự lấy nhỏ thắng lớn, lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh. Sự phát triển và trưởng thành lớn mạnh của QĐND Việt Nam đã thống nhất toàn vẹn non sông và giữ vững độc lập, chủ quyền của Tổ quốc.

PV: Từ cuộc vận động sáng tác và kết quả thu được, giá trị và sức sống của dòng tranh cổ động được các nhà chuyên môn nhìn nhận như thế nào, thưa ông?

 PGS, họa sĩ Lê Anh Vân: Chúng tôi rất mừng là dòng tranh này luôn có thế hệ tiếp nối. Ở cuộc vận động lần này, có rất nhiều tác giả là sinh viên tham gia. Tác phẩm thể hiện nghiêm túc, chững chạc. Như thế để thấy rằng, giá trị, sức sống của dòng tranh này luôn được tiếp nối và phát huy. Cuộc vận động lần này không chỉ được tổ chức thành công mà còn mang lại những kỳ vọng lớn trong chặng đường phát triển của dòng tranh cổ động và nền mỹ thuật Việt Nam.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

VƯƠNG HÀ (thực hiện)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.