Nhưng con sẻ gãy chân cô nuôi thì lại nhảy được rồi.
Những bước nhảy lách chách liu riu trên mảnh sân
xi măng con con đầy nắng
Nó mổ những hạt cỏ trong kẽ nứt của buổi chiều
Những bước nhảy gợi niềm mơ ước
Vũ điệu hạnh phúc
Tôi nhìn thấy hạnh phúc về với người mẹ già
Hạnh phúc dẫn về cho bà đứa con trai từ trường cai nghiện
Trong chiếc áo choàng lúc ấy của hạnh phúc
Vẫn còn những vết sẹo dài và những vết kim
Hạnh phúc hình giọt lệ
Giọt lệ hình trái tim
Tôi nhìn thấy hạnh phúc ngời trong đôi mắt em
Ngày váy áo theo chồng mênh mang gió
Hạnh phúc,
Giản đơn nghĩa là được thở.
Và biết thế nào là hạnh phúc, thế thôi.
ĐÀM HUY ĐÔNG
Những câu thơ của hạnh phúc
“Hạnh phúc” là tên một bài thơ trong tập “Miền không có gió” (Nhà xuất bản Văn học, năm 2014) của nhà thơ Đàm Huy Đông. Đúng như tên gọi, bài thơ là những suy tư, chiêm nghiệm của tác giả về một câu hỏi, một nỗi niềm đau đáu, một ước mơ, một khát khao cháy bỏng của loài người từ xưa đến nay: Hạnh phúc là gì? Làm sao để hạnh phúc? Được viết theo thể tự do, bài thơ phóng khoáng về câu chữ nhưng chặt chẽ về cấu tứ. Mã thông điệp về hạnh phúc của tác giả trùng ẩn trong các cặp hình ảnh ở mỗi đoạn thơ.
Ở cặp hình ảnh đầu tiên, tác giả cảm nhận được hạnh phúc qua ánh nhìn của cô bé hàng xóm tật nguyền dành cho chú chim sẻ do mình nuôi nấng, chăm sóc. Một tương phản, đối lập. Cô gái ngồi trên xe lăn, còn chú chim sẻ đang tung tăng, khám phá mọi thứ “trên mảnh sân xi măng con con đầy nắng”. Mỗi “vũ điệu” của chú như đang mang theo niềm mơ ước được lành lặn của cô bé. Chú chim không chỉ nhảy, không chỉ vui chơi cho bản thân mà còn cho cả cô bé. Cả hai đều vui vẻ, sung sướng. Ước mơ của cô bé đã được thực hiện theo một cách riêng. Cặp hình ảnh cô bé-chú chim toát lên ý nghĩa hạnh phúc là sự đồng cảm, sẻ chia với những thân phận có cùng hoàn cảnh (chú chim sẻ cũng đã bị gãy chân), là cách vượt qua những mặc cảm bản thân, lấy niềm vui của người khác làm niềm vui của bản thân mình. Đến cặp hình ảnh thứ hai: Người mẹ già-cậu con trai, hạnh phúc lại mang tên gọi của tình yêu và niềm tin, bao dung và hy vọng. Những giọt nước mắt chảy ra từ trái tim yêu thương vô bờ của tình mẫu tử trong ngày đón đứa con trai lầm đường lạc lối từ trường giáo dưỡng về với gia đình, từ bóng tối trở về với ánh sáng là kết quả của niềm tin và hy vọng, của quyết tâm và không từ bỏ. Dẫu có tổn thương, dẫu có những vết sẹo vĩnh viễn không bao giờ lành và dẫu cho niềm vui ngày hội ngộ ấy có mong manh, dễ vỡ đến đâu thì hạnh phúc sau cùng vẫn sẽ đến với những người kiên định vào tình yêu, vào bao dung, vào tin tưởng và hy vọng, như tất cả những gì người mẹ dành cho con của mình. Và đến cặp hình ảnh thứ ba, người con gái xúng xính váy áo, e ấp trên xe hoa bên chồng, hạnh phúc ngân lên từ niềm vui tìm được “một nửa còn lại” của đời mình, từ sự đồng điệu, hòa hợp về tâm hồn, lối sống, về những dự định, ước mơ tươi sáng trong tương lai của đôi bạn trẻ.
Có thể nói, Đàm Huy Đông đã rất khéo léo khi xây dựng nên 3 cặp hình ảnh khác nhau về độ tuổi, bối cảnh và thân phận để chiêm nghiệm về hạnh phúc. Qua 3 cặp hình ảnh đó, mới hay, hạnh phúc thật vô cùng, muôn hình muôn trạng. Mỗi người hiểu và cảm nhận hạnh phúc theo cách của riêng mình. Điều bình thường, thậm chí là hiển nhiên của người này lại là niềm mong ước, là hạnh phúc vô bờ của người khác. Hạnh phúc quả luôn có những lúc trớ trêu, trái ngang như vậy. Để rồi từ những quan sát, chiêm nghiệm tinh tế ấy, Đàm Huy Đông đã đúc rút ra quy luật và cũng là quan niệm hạnh phúc của riêng mình. Với anh, dù có bao nhiêu khuôn hình, dáng vẻ đi chăng nữa thì hạnh phúc vẫn mang trong mình hai giá trị cốt lõi: Sống và nhận thức. Khi nào con người còn “được thở”, vẫn còn đủ tri giác, trí tuệ để cảm nhận (và cao hơn là tận hưởng) cuộc sống thì khi ấy con người còn hạnh phúc. Một quan niệm về hạnh phúc hình thành qua sự trải nghiệm những cung bậc cảm xúc, cảnh ngộ, thân phận của đời người trong cõi vô thường. Thực tế, giản dị, rất đời, rất người mà minh triết vô cùng. Viết được một bài thơ như “Hạnh phúc” quả cũng là niềm hạnh phúc với một đời cầm bút của tác giả.
Tiến sĩ ĐOÀN MINH TÂM