TP Hồ Chí Minh là đầu tàu về kinh tế-xã hội, nơi khởi phát nhiều mô hình, thí điểm các chủ trương, chính sách mới, tạo tiền đề dẫn dắt và thúc đẩy các địa phương khác cùng phát triển. Nhưng khi bàn đến văn nghệ thì giới nghiên cứu, phê bình vẫn dè dặt. Người thì cho rằng, nói đến văn học nghệ thuật là nói đến lao động sáng tạo của văn nghệ sĩ. Chỉ có tác giả, tác phẩm xuất sắc chứ khó có thể nói địa phương nào là đầu tàu. Người thì bảo, đời sống văn nghệ không phụ thuộc đơn vị hành chính, vì thế rất khó để đánh giá địa phương nào là đầu tàu theo phương pháp lượng hóa.

Tuy nhiên, ở những phân khúc nhất định thì không khó để xác định vai trò đầu tàu của TP Hồ Chí Minh. Tác phẩm văn học nghệ thuật là một loại hàng hóa đặc thù và TP Hồ Chí Minh chính là thị trường sôi động bậc nhất cả nước. Thị trường ở đây phát triển phong phú và đa dạng đến mức không chỉ thu hút số lượng lớn văn nghệ sĩ trong nước mà còn là mảnh đất màu mỡ của rất nhiều văn nghệ sĩ hải ngoại. Hàng loạt mô hình của thị trường giải trí như: Sân khấu xã hội hóa, hãng phim tư nhân, đường sách, xuất khẩu văn chương, hợp tác điện ảnh,... đều khởi phát từ TP Hồ Chí Minh. Trong bối cảnh nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch Covid-19, thị trường điện ảnh TP Hồ Chí Minh vẫn sôi động với những bộ phim gây “sốt” phòng vé, doanh thu lên đến hàng trăm tỉ đồng...

Trong môi trường hội nhập quốc tế, không ít doanh nhân, văn nghệ sĩ, nhà đầu tư có tham vọng phát triển thị trường TP Hồ Chí Minh thành mô hình điển hình của công nghiệp văn hóa, làm đầu tàu cho cả nước, đủ sức cạnh tranh với các nền công nghiệp văn hóa tiên tiến trên thế giới. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XI (Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9-6-2014) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, đã xác định mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa, tăng cường quảng bá văn hóa Việt Nam. Đại hội XII và Đại hội XIII của Đảng tiếp tục đề cập, nhấn mạnh chủ trương phát triển công nghiệp văn hóa.

Như vậy, việc phát triển công nghiệp văn hóa, trong đó văn học nghệ thuật là lĩnh vực trọng tâm, gồm các ngành mũi nhọn như điện ảnh, xuất bản, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm,... là một xu thế và đòi hỏi tất yếu.

Tuy vậy, để xây dựng ngành công nghiệp văn hóa đủ mạnh và xứng tầm vẫn còn rất gian nan. Dù thị trường TP Hồ Chí Minh sôi động, nhưng để sản phẩm văn nghệ trong nước đủ sức cạnh tranh sòng phẳng với các nước tiên tiến thì còn rất nhiều việc phải làm. Việc hàng loạt sân khấu xã hội hóa thua lỗ, nhiều nơi phải đóng cửa do nợ nần và tình cảnh “ăn đong” của nhiều hãng phim tư nhân cho thấy, những gì chúng ta có được ở những phân khúc thị trường mới chỉ là phong độ chứ chưa thực sự đạt đẳng cấp quốc tế. Ngay cả các đạo diễn có phim đạt doanh thu trăm tỷ cũng rất dè dặt nói rằng, kết quả đạt được phần nhiều do may mắn. Còn việc xuất khẩu văn chương nghệ thuật ra nước ngoài với tư cách là một ngành của công nghiệp văn hóa thì vẫn còn là niềm mơ ước.

Có một thị trường văn nghệ đầu tàu, rõ rồi, nhưng để có một nền văn nghệ đầu tàu lại là một câu chuyện khác. Suy cho cùng, yếu tố quyết định thành công vẫn nằm ở chất lượng tác phẩm, quyết định bởi tài năng của tác giả. Mà để có điều này thì cần phải có chiến lược dài hơi, từ phát hiện, đào tạo, nuôi dưỡng tài năng cho đến quá trình đầu tư sáng tạo, sản xuất, quảng bá tác phẩm. Quá trình ấy phải được đầu tư rất bài bản và phải kiên trì, bền bỉ chứ không thể đòi hỏi nhanh chóng, dễ thấy như tốc độ đô thị hóa hay những hợp đồng xuất khẩu hàng nông, lâm, thủy sản...

PHAN TÙNG SƠN