“Các cụ gánh còng lưng” do Nguyễn Đức Minh sáng tác kịch bản, đạo diễn Lê Quý Dương phóng tác và dàn dựng. Trong 60 phút, vở diễn xoay quanh hành trình “chạy” lên chức chủ tịch UBND xã của một cán bộ sau khi sáp nhập đơn vị hành chính. Trên trần gian, gia đình nhân vật tìm mọi cách kết nối với những người có quyền quyết định nhân sự, liên tục cầu khấn tổ tiên. Dưới âm phủ, cả gia tộc họp bàn tính kế; gánh “cây Đức”, bẻ “cành Phúc” đã cằn cỗi, xác xơ của dòng họ để dâng biếu, hòng tìm nơi che chở và hậu thuẫn cho con cháu thăng tiến.

Tên nhân vật kỳ lạ, sáng tạo từ lối láy âm và đảo chữ khiến khán giả phải chăm chú suy đoán. Khi nhận ra ý nghĩa ẩn sau đó, người xem vừa bật cười trước lối châm biếm hóm hỉnh của nghệ sĩ, vừa soi lại chính mình để thêm suy ngẫm. Vở diễn quy tụ nhiều loại hình: Chèo, xẩm, hát văn, cải lương, múa rối; kết hợp linh hoạt hệ thống nhạc cụ gõ truyền thống với âm nhạc điện tử hiện đại nhằm khắc họa những xung đột tâm lý và đối thoại nội tâm của nhân vật. Theo đạo diễn Lê Quý Dương, đây là hành trình thử nghiệm nhiều thử thách đối với ê-kíp sáng tạo, đồng thời là phép thử quan trọng của sự gắn kết trong nghệ thuật. Dù tác phẩm có phần “tham” và dài, mong muốn của những người làm nghề là mở rộng biên độ sáng tạo để nghệ thuật được tự do trong những khả năng không giới hạn của nó.

Một cảnh trong vở diễn “Các cụ gánh còng lưng”.

Thông qua các mảng miếng sân khấu được xây dựng chặt chẽ, vở diễn khéo léo đề cập đến những vấn đề xã hội nhức nhối hiện nay: Sự lệch chuẩn đạo lý, hệ lụy từ việc con người mải mê theo đuổi tiền tài, danh vọng mà đánh mất giá trị đích thực. Tác phẩm gửi đi thông điệp: Hãy trả vạn vật về đúng với giá trị vốn có của nó trong cuộc đời này.

Đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Quang Thập, Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Ninh Bình cho biết: “Các cụ gánh còng lưng” là công trình nghệ thuật đầu tiên thể hiện khát vọng khẳng định tầm vóc của Nhà hát. Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Ninh Bình mới được thành lập từ ngày 1-7-2025 trên cơ sở hợp nhất Nhà hát Chèo Ninh Bình, Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nam Định và Đoàn Nghệ thuật Chèo Hà Nam. Những thử nghiệm táo bạo của tác phẩm cho thấy chiến lược phát triển của Nhà hát là bảo tồn, phát huy và tôn vinh giá trị sân khấu truyền thống, đồng thời hội nhập quốc tế, góp phần xây dựng nền công nghiệp văn hóa Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”.