Đây là lần đầu tiên một ấn phẩm chuyên sâu tập hợp, hệ thống và giới thiệu hơn 90 bản rập được thực hiện công phu qua nhiều năm bởi các thế hệ sinh viên, học viên cao học và giảng viên. Cuốn sách khẳng định vai trò học thuật của bản rập trong đào tạo và nghiên cứu di sản, gợi những hướng tiếp cận sáng tạo mới trong thực hành mỹ thuật đương đại.

Như một “bảo tàng di sản trên giấy”, cuốn sách trình bày xuyên suốt về hệ thống hoa văn cổ trong các di tích lịch sử Việt Nam, từ thời Lý, Trần cho đến thời Nguyễn. Các bản rập được biên soạn theo niên đại, thế kỷ, phản ánh sự biến chuyển trong kỹ thuật chạm khắc cũng như tư duy tạo hình từng giai đoạn lịch sử mỹ thuật. Song song với hình ảnh là những phân tích chuyên sâu về đặc điểm mỹ thuật, phong cách hoa văn, giúp người đọc nhận diện rõ hơn các đề tài hoa văn trang trí, các đồ án thường gặp và cách thức chuyển biến của chúng qua các thời kỳ. Từ đó, người xem không chỉ tiếp cận với hình ảnh mà còn hiểu sâu hơn về ngôn ngữ tạo hình truyền thống nền tảng của thẩm mỹ Việt xưa.

Bìa cuốn sách. 

Khẳng định vai trò của bản rập trong nghiên cứu và bảo tồn di sản, một điểm nhấn quan trọng của cuốn sách là sự gắn kết giữa bản rập và các công trình nghiên cứu khoa học. Nhiều bản rập được in trong sách “Bản rập trong nghiên cứu và sáng tạo mỹ thuật” đã từng góp phần làm rõ giá trị văn hóa, lịch sử, mỹ thuật của các di tích, được sử dụng làm tài liệu minh chứng trong các luận văn, luận án, đề tài khoa học, công trình xuất bản và chương trình bảo tồn di sản. Thông qua các bản rập, người nghiên cứu có thể tiếp cận chính xác bố cục, kích thước, chất liệu, kỹ thuật khắc và thậm chí cả tư tưởng thẩm mỹ mà người xưa gửi gắm vào từng chi tiết hoa văn trên đá, gỗ, đất nung, đồng... Trong bối cảnh ở cả quá khứ và hiện tại, ngày càng có nhiều hiện vật bị hư hại theo thời gian do những nguyên nhân chủ quan hay khách quan, hoặc không thể trưng bày trực tiếp, bản rập trở thành phương tiện lưu giữ trung thực và ít xâm hại nhất.

Không chỉ dừng lại ở ý nghĩa lưu trữ và nghiên cứu, cuốn sách còn đề cập đến khả năng ứng dụng bản rập trong sáng tạo mỹ thuật hiện nay. Nhiều bản rập được giới thiệu đã trở thành chất liệu nền tảng trong các thiết kế đồ họa, sắp đặt nghệ thuật, in ấn ứng dụng và đặc biệt là tranh in độc bản khi bản rập được “chuyển hóa” thành ngôn ngữ thẩm mỹ mới. Những họa tiết cổ được làm sống lại qua bàn tay sáng tạo của nghệ sĩ không chỉ mang vẻ đẹp hoài cổ mà còn chứa đựng câu chuyện văn hóa vượt thời gian. Khi bản rập trở thành tác phẩm độc lập, nó không chỉ là bản sao mà là một hình thức biểu đạt nghệ thuật mang thông điệp riêng, vừa gắn với truyền thống, vừa đối thoại với hiện tại.

Cuốn sách là một công trình học thuật và giáo dục có chiều sâu, thực sự là thành quả của nhiều năm giảng dạy, nghiên cứu và thực hành tại Khoa Lý luận, Lịch sử và Phê bình mỹ thuật, khẳng định bản rập là một hoạt động, một phương pháp, một kỹ thuật quan trọng trong chương trình đào tạo. Các thế hệ sinh viên không chỉ được học lý thuyết mà còn trực tiếp thực hành tại các di tích, từ đó hình thành kỹ năng quan sát, ghi nhận và phân tích mỹ thuật cổ.

Cùng với chủ biên, các tác giả thành viên gồm PGS, TS Quách Thị Ngọc An, TS Nguyễn Xuân Giáp, ThS Nguyễn Ngọc Tuấn, ThS Lê Thị Tiềm, ThS Vũ Thị Hằng, kiến trúc sư Hoàng Anh Đức đã góp phần tạo nên một ấn phẩm vừa có chiều sâu nghiên cứu, vừa có tính ứng dụng và giáo dục cao. Cuốn sách không chỉ là tài liệu tham khảo cho sinh viên, giảng viên mỹ thuật mà còn dành cho những ai quan tâm đến bảo tồn di sản, văn hóa thị giác và thiết kế ứng dụng. Qua từng bản rập, người xem có thể cảm nhận được hơi thở của thời gian, vẻ đẹp bền bỉ được truyền lại từ những người thợ thủ công xưa và sự tiếp nối đầy cảm hứng của các nghệ sĩ-nhà nghiên cứu hôm nay.

ÚT QUYÊN

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.