QĐND Online - Sự kiện buổi ra mắt vở kịch nói Nhà búp bê tại Nhà hát Tuổi trẻ vào đúng dịp đang diễn ra lễ hội nhân kỷ niệm 100 năm ngày mất của đại văn hào người Nauy - Henrik Ibsen tại Hà Nội đã thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả yêu mến nhà văn này. Với tài năng đạo diễn đầy sáng tạo của NSUT Lê Hùng cùng sự tham gia của dàn diễn viên nổi tiếng Đoàn kịch II - Nhà hát tuổi trẻ: NSND Lê Khanh, NSƯT Chí Trung, Sĩ Tiến, Hoa Thuý, Khánh Huyền... Nhà búp bê lại bùng lên một sức sống mới.

Nhà búp bê được đại văn hào Henrik Ibsen viết năm 1879 ở I-ta-li-a, khi vở kịch được công diễn đã “làm cho cả châu Âu sửng sốt” (lời của nhà viết kịch Anh được giải thưởng Nobel Bernard Show). Sửng sốt trước tư tưởng mới của toàn bộ vở kịch.

Một cảnh trong vở kịch Nhà búp bê

Vở kịch xoay quanh nhân vật Nora - người phụ nữ xinh đẹp, vì muốn cứu chồng khỏi căn bệnh hiểm nghèo đã mạo nhận chữ ký của người cha để vay tiền luật sư Krogstad. Cô âm thầm giữ kín bí mật, tự mình dành dụm trả nợ cho đến ngày Henmer - chồng cô được bổ nhiệm làm giám đốc ngân hàng và quyết định sa thải người luật sư kia. Bị đuổi việc, anh ta gửi thư cho giám đốc nói rõ sự thật và dọa sẽ đưa sự việc ra tòa. Biết được việc này, Nora đã bị chồng lên án là đồ giả dối, xấu xa, đáng kinh tởm và không thể tha thứ. Cơn giận dữ vì lo cho thanh danh của bản thân người chồng đã giúp Nora nhận ra chân tướng của kẻ chị đã hết lòng yêu thương, tôn thờ: Anh ta là con người ích kỷ, tự cao tự đại, chỉ coi chị như một con búp bê trong ngôi nhà của mình. Và Nora ngộ ra một điều chua xót là những gì chị đã tận tâm trong suốt cả cuộc đời của mình chỉ là để làm vừa lòng cha (cũng coi chị như con búpbê nhỏ xinh) và chồng...

Câu chuyện của Nora đã phản ánh một tình trạng chung trong xã hội tư sản, mà gia đình Nora là một ví dụ điển hình: Cái vẻ ngoài tưởng chừng đẹp đẽ bao nhiêu, thì sự che đậy bên trong càng trở nên khủng khiếp bấy nhiêu. Còn những điều tưởng như đó là sự dối trá, đáng bị xã hội lên án và kinh tởm, hoá ra lại ẩn chứa một sự cao thượng, đẹp đẽ. Cuộc sống gia đình Luật sư Henmer-Nora khiến bao người phải thèm muốn, ghen tỵ, nhưng thực chất, nó chứa đựng một căn bệnh trầm kha của xã hội - căn bệnh chuộng hư danh một cách mù quáng không còn thuốc chữa, quan niệm giữa sự cao thượng và thấp hèn, giữa cái tốt và cái xấu đang bị nhầm lẫn một cách tai hại.

Kết cục vở kịch, Nora đã quyết định ra đi, và sự ra đi đó cũng là lời khẳng định mạnh mẽ: Chị, người phụ nữ, trước hết là một con người. Đó cũng chính là thông điệp mà Ibsen muốn gửi đến với hậu thế, và đến nay vẫn còn nguyên giá trị

Vở kịch chỉ xoay quanh câu chuyện của một gia đình, nhưng ở đó người xem cảm nhận sâu sắc ý thức phản kháng, tinh thần nổi loạn của người phụ nữ trong một xã hội u tối và nhàm chán, giả dối và ích kỷ...

Dường như đạo diễn Lê Hùng cũng rất đồng tình và ủng hộ Nora, khi người phụ nữ đã dành tình cảm, sự hy sinh rất nhiều cho chồng mà không được trân trọng thì cô có quyền rũ bỏ, có quyền đi tìm những giá trị riêng! Nhà búp bê là lời nhắn nhủ với những người phụ nữ rằng: khi không còn tình yêu, không còn sự tôn trọng, sự công bằng trong cuộc sống gia đình, thì hãy dũng cảm dứt bỏ để đi tìm hạnh phúc khác.

Cho dù hành động của Nora còn khá mới mẻ với tư tưởng của người phụ nữ Việt Nam khi cô quyết định gửi gắm những đứa con của mình cho người vú già chăm sóc, và cương quyết từ bỏ gia đình ra đi tìm giá trị đích thực của bản thân mình, nhưng ý thức phản kháng của cô lại hết sức gần gụi với người phụ nữ phương Đông, dám đấu tranh lại những định chế hẹp hòi, ích kỷ của xã hội vốn chỉ coi người phụ nữ như một đồ vật đẹp trong nhà. Tiếng sập cửa của Nora kết thúc vở kịch được coi là phát đại bác nã vào lâu đài đạo đức giả, nơi mà thói hư phù cũng nhữngđịnh chế khắc nghiệt ngự trị.

Nhà búp bê khi ra đời đã gây phản ứng mạnh trong giới tư sản, khiến người ta tranh luận về đề tài này bất cứ ở đâu, bất kể khi nào... Vì toàn bộ tư tưởng của câu chuyện xoay quanh nhân vật Nôra nên khi dựng vở Ngôi nhà búp bê, nhiều nhà hát trên thế giới đã đổi tên vở kịch thành Bi kịch của Nôra...

Dựng vở kịch Nhà búp bê, đạo diễn Lê Hùng không rập khuôn một cách máy móc mà quyết định thay đổi phục trang, cách diễn xuất, thủ pháp sân khấu... hoàn toàn theo phong cách Việt Nam. Vì vấn đề đặt ra trong vở kịch, không chỉ là vấn đề riêng của chính bản thân đất nước sản sinh ra nó, mà còn là vấn đề chung của toàn xã hội ở nhiều thời đại khác nhau. Với tư tưởng đặt ra trong vở kịch, không chỉ với Nhà búp bê, rất nhiều vở kịch của Henrik Ibsen cho đến hàng trăm năm sau vẫn cuốn hút người xem.

Ân Khánh-Kim Anh