Mùa nước đổ ải là lúc cánh đồng chuyển mình một cách âm thầm, lặng lẽ. Chỉ mới hôm qua thôi, cả cánh đồng còn nguyên một màu nâu trầm của những luống đất cày vỡ chạy dài bất tận. Ấy vậy mà sớm nay thức dậy, nước từ trạm tưới đổ về đã ngập tràn mương máng, loang loáng một vùng. Nước mới mang theo bao điều vui vẻ, ăm ắp những luống cày. Những bọt nước vỡ tan theo tiếng máy hút ầm ì từ trạm tưới tiêu. Rồi mương máng lại đóng vai người dẫn đường nghiêm cẩn và lặng lẽ, giúp dòng nước mới chảy trôi đến những cánh đồng xa xôi.
Cánh đồng tràn đầy một niềm hứng khởi đáng yêu từ đất, từ nước. Trên quãng đường tuy ngắn ngủi mà mênh mang của mình, nước lay động, đánh thức cây cỏ còn đang mải khô héo, cõi lòng buồn tênh bỗng nhiên rạo rực vượt qua những ngày khô hạn. Mương nước dậy lên mùi đặc trưng của các loài thủy sinh đã từng vắng vẻ bao ngày. Hít hà cái mùi nước mới cũng đừng quên thu nạp hình ảnh thật đẹp đang diễn ra trước mắt. Nước xăm xăm chảy vào cửa ruộng đã mở, len lỏi qua những luống cày. Chẳng mấy chốc, cả khu đồng thấp đã loang loáng trắng màu nước. Trông mãi ra xa, chỉ còn thấy một vài mỏm đất nhỏ nhấp nhô như đang cố ngoi lên giữa biển nước mênh mông.
Ở khu đồng cao, nước mới chỉ dừng lại trong mương nhỏ, người nông dân lại tay gàu, tay cuốc để tát nước vào ruộng. Tát nước đổ ải bao giờ cũng nhộn nhịp, đông vui. Đất ruộng ải vốn khô nên cần nhiều sức người. Công việc cũng vì thế được phân công rõ ràng, người này tát nước, người kia thăm dặm lại những đoạn bờ bị nứt, vỡ sau mùa khô kéo dài. Nước theo gàu tát chảy vào ruộng khô. Nước đi đến đâu, đất ôm trọn vào lòng đến đấy. Mối duyên tình giữa đất và nước sau bao ngày mùa khô xa cách nay bỗng ào ạt về, chắp nối đầy yêu thương.
Mùa nước đổ ải, đám trẻ con vui mừng, thích thú ra mặt. Cánh đồng rộn tiếng cười trẻ thơ đang khám phá những ô ruộng đầy nước. Một vài đứa lớn được bố mẹ giao nhiệm vụ lấp những lỗ, khe nứt quanh ruộng, còn lại là đám lít nhít đuổi nhau quanh những luống đất đang đổi màu. Nước đi đến đâu, đất chuyển màu từ nâu sang xám đến đó. Bụi đất trôi theo dòng nước kết thành lớp bùn mềm trên nền đất. Đám trẻ tha hồ sục đôi chân mình xuống nền đất vẫn còn cứng để khỏa dòng nước lạnh dần dần xâm chiếm.
Cảnh đồng quê xuyến xao qua những màu sắc vui tươi, yên bình. Phía xa xa, đàn trâu thung thăng gặm những vạt cỏ non ngậm hơi xuân mới nhú. Chú nghé con vừa thoát khỏi bóng trâu mẹ chạy lồng lên giữa luống đất cày nước chưa kịp chảy lan. Bụi đất tung lên mù mịt làm đàn cò trắng đang tha thẩn tìm mồi quanh mương nước giật mình bung những đôi cánh trắng muốt vẽ vào nền trời xuân.
Nước đổ ải đánh thức sự sống trên cánh đồng còn mơ màng giấc ngủ. Luống mạ xuân như reo vui, như rộn ràng khi ngâm thân mình trong làn nước mới. Cái rét ngọt mùa xuân còn kéo dài nhưng lòng người đã nhen lên những niềm vui ấm áp của vụ mùa đang đến. Mùa nước đổ ải về, gõ cửa đồng ruộng thêm nhộn nhịp, hoan ca.
Tản văn của NGUYÊN ĐỨC