Từ nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc, giữa những dãy đá tai mèo xám dựng trời, huyện Mèo Vạc (Hà Giang) đang từng bước đánh thức tiềm năng du lịch bằng chính những giá trị văn hóa sống động của cộng đồng. Không sân khấu hóa, không tái dựng cầu kỳ, những lễ hội nơi đây vẫn hiện hữu trong đời sống thường nhật, mộc mạc, chân thực và đầy sức cuốn hút.

Người dân tộc Lô Lô thực hành Lễ hội Cầu mưa tại Nhà sinh hoạt cộng đồng. 

Tại thị trấn Mèo Vạc, đồng bào dân tộc Lô Lô vẫn đều đặn tổ chức Lễ hội Cầu mưa vào mỗi dịp đầu mùa gieo cấy. Lễ hội diễn ra ngay tại sân nhà truyền thống sinh hoạt cộng đồng, mang đậm dấu ấn tín ngưỡng nông nghiệp và tâm linh. Từ việc chuẩn bị lễ vật đến các điệu múa cổ, nhịp trống thiêng; tất cả đều do chính bà con thực hiện, bằng niềm tin và niềm tự hào về nguồn cội.

“Tổ chức lễ hội là cách để thế hệ trẻ hiểu gốc gác dân tộc mình, thấy được cái hay cái đẹp mà gìn giữ, trân trọng. Lễ hội giúp bà con gắn bó với làng bản, với nhau hơn”, ông Lò Sì Páo, Trưởng thôn Sảng Pả A, thị trấn Mèo Vạc chia sẻ.

Không chỉ có Lễ hội Cầu mưa, người Lô Lô còn bảo tồn các hình thức nghệ thuật dân gian như múa sạp, đánh trống đồng, hát dân ca... Tất cả như dòng mạch ngầm văn hóa chảy qua từng thế hệ, nuôi dưỡng hồn cốt bản sắc một cách bền vững và tự nhiên.

 Chợ tình Phong Lưu Khâu Vai - nơi hội tụ sắc màu văn hóa các dân tộc và lưu giữ những nghi lễ truyền thống đặc sắc.

Mèo Vạc là nơi hội tụ hơn 17 dân tộc cùng sinh sống, mỗi cộng đồng mang theo kho tàng lễ hội, nghi thức và phong tục riêng biệt. Những lễ hội truyền thống như Gầu Tào của người Mông, múa kiếm của người Giáy ở Nậm Ban, hay phiên chợ tình Phong Lưu Khâu Vai – nơi đá cũng “nở hoa” đã và đang góp phần định danh Mèo Vạc trên bản đồ du lịch văn hóa Việt Nam.

Đồng chí Ngô Mạnh Cường, Phó chủ tịch UBND huyện Mèo Vạc, cho biết: “Chúng tôi xác định rõ hướng đi, phát triển du lịch gắn với gìn giữ bản sắc văn hóa. Không làm lễ hội để trình diễn, mà để du khách sống cùng cộng đồng, cùng trải nghiệm và cảm nhận văn hóa bản địa một cách chân thực nhất”.

Từ tầm nhìn đó, huyện Mèo Vạc đã phối hợp với các ngành của tỉnh, các xã trên địa bàn phục dựng nhiều nghi lễ cổ đang dần mai một, xây dựng các mô hình du lịch cộng đồng gắn với không gian văn hóa dân gian. Những mùa hội ở Mèo Vạc nay không chỉ có lễ mà còn có hội, nơi du khách được hòa mình vào các trò chơi dân gian, thưởng thức ẩm thực vùng cao, tham quan không gian nghề truyền thống.

Làng văn hóa du lịch cộng đồng không chỉ là nơi lưu giữ phong tục, mà còn là những điểm đến trải nghiệm đậm chất bản địa. 

Ở các làng văn hóa du lịch cộng đồng dân tộc như: Xã Pả Vi (người Mông), thị trấn Mèo Vạc (người Lô Lô), xã Tát Ngà (người Giáy)... du khách không chỉ đến tham quan mà còn được trải nghiệm đan lát, thổi khèn, dệt lanh, gói bánh giầy, múa dân gian. Những trải nghiệm gắn với đời sống thực ấy khiến du lịch Mèo Vạc không bị thương mại hóa mà vẫn đậm đà tính bản địa.

Anh Nguyễn Trường Huy, du khách từ Hà Nội, chia sẻ: “Tôi ấn tượng không chỉ bởi cảnh quan Mèo Vạc, mà còn vì được hòa mình vào đời sống văn hóa của đồng bào nơi đây”.

Từ năm 2021 đến nay, huyện đã tổ chức hơn 20 lớp truyền dạy văn hóa dân gian, mời các nghệ nhân đứng lớp để phục dựng nghi lễ cổ, bảo tồn tiếng nói, làn điệu dân ca... Đây không chỉ là hoạt động giữ gìn di sản mà còn là bước đi trao quyền cho cộng đồng để người dân thực sự làm chủ văn hóa và làm chủ cả hành trình phát triển du lịch của chính mình.

 Những lễ hội ở Mèo Vạc thu hút du khách.

Cách làm ở Mèo Vạc khác biệt ở chỗ: Người dân không làm văn hóa để phục vụ du lịch, mà làm du lịch trên nền văn hóa đã có. Chính vì vậy, mỗi lễ hội không trở thành “sản phẩm trình diễn” mà sống cùng nhịp sống thường nhật. Mỗi người dân là một “di sản sống”, mỗi thôn bản là một “bảo tàng sống”; nơi du khách không chỉ đến để xem, mà đến để kết nối, để thấu hiểu và để đồng hành cùng cộng đồng.

Không chạy theo xu hướng ngắn hạn, Mèo Vạc đang đi con đường riêng, một hành trình lặng lẽ mà bền vững. Giữa bạt ngàn đá xám, những lễ hội thắp sáng niềm tự hào dân tộc. Văn hóa được sống trong đời thường, không trưng bày, ấy là lúc du lịch trở thành hành trình đồng hành cùng cộng đồng.

Bài, ảnh: HÀ LINH

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.