Luồng sinh khí mới của phim chiến tranh cách mạng

Sức hấp dẫn từ những cuộc đối thoại với quá khứ bằng điện ảnh

Lời bài hát “Hết kháng chiến nếu con còn chưa về, mẹ ơi vui lên, mẹ có đứa con anh hùng…” chắc hẳn đã và đang trở nên quen thuộc với nhiều người trong những ngày qua. Đây là lời trong bài hát “Còn gì đẹp hơn” của ca sĩ Nguyễn Hùng - diễn viên hóa thân vào vai một người lính chiến đấu bảo vệ Thành cổ Quảng Trị trong bộ phim “Mưa đỏ”. Bài hát thể hiện lòng tri ân đối với những người con đã hy sinh vì nền hòa bình dân tộc, dâng hiến cả tuổi thanh xuân cho Tổ quốc để thế hệ sau được sống trong tự do.

Sức hút của phim "Mưa đỏ" đối với đông đảo khán giả ngoài rạp chiếu.

Cũng phải cần khẳng định, có lẽ chưa có bài hát nào gắn với một bộ phim về chiến tranh cách mạng của điện ảnh Việt Nam ngay khi mới ra mắt đã khiến đông đảo khán giả thuộc nằm lòng như “Còn gì đẹp hơn”. Hôm 10-9, ca khúc đứng ở vị trí số một Billboard Hot 100 của Việt Nam trong 3 tuần liên tiếp, cũng như là quán quân mọi nền tảng ở Việt Nam trước đó: Apple Music top 100, Daily top songs của Spotify, Top songs Vietnam của YouTube, Top songs của iTunes và của Làn sóng xanh, NCT, Zing MP3...

Cùng với độ “hot” của bài hát, bộ phim “Mưa đỏ” của Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất, công chiếu từ ngày 22-8, cho tới ngày hôm nay vẫn chưa “hạ nhiệt” ngoài rạp chiếu.

Box Office Việt Nam thống kê đến sáng ngày 13-9, “Mưa đỏ (tên tiếng Anh: “Red Rain”) đạt doanh thu gần 620 tỷ đồng, xếp thứ 67 trong Top phim điện ảnh có doanh thu phòng vé cao nhất toàn cầu năm 2025. Thứ hạng này của “Mưa đỏ” được dự đoán sẽ còn thay đổi khi phim vẫn đang chiếu và doanh thu không ngừng tăng. Tin vui này nối dài thêm những thành tích “lịch sử” của “Mưa đỏ”, khi đây là phim điện ảnh Việt có doanh thu cao nhất mọi thời đại, là phim Việt đầu tiên - duy nhất vượt mốc 600 tỷ doanh thu phòng vé, cũng như là phim của một nữ đạo diễn - phim đề tài lịch sử chiến tranh Việt có doanh thu cao nhất từ trước đến nay.

Diễn viên Nguyễn Hùng, tác giả ca khúc "Còn gì đẹp hơn" vào vai chiến sĩ Hải trong phim "Mưa đỏ".

Trước những dấu mốc ấn tượng của “Mưa đỏ”, hầu hết nhà quản lý, người làm nghề điện ảnh Việt dường như “con tim đã vui trở lại”. Theo Cục trưởng Cục Điện ảnh Đặng Trần Cường, thành công của “Mưa đỏ” cũng là tín hiệu cho thấy khán giả Việt, đặc biệt là thế hệ trẻ không hề thờ ơ mà luôn sẵn sàng đón nhận và đồng hành cùng dòng phim chiến tranh cách mạng.

“Đặc thù của phim về đề tài chiến tranh là đòi hỏi sự đầu tư lớn về tài chính, vượt xa con số các nhà làm phim thương mại hiện nay. Tuy nhiên, thành công của “Mưa đỏ” và trước đó là “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” cho thấy tín hiệu phim về đề tài chiến tranh cách mạng Việt Nam có thể bước ra khỏi phạm vi “giá trị lịch sử, nghệ thuật” để thu hút công chúng. Đặc biệt, nhiều khán giả trẻ bắt đầu quan tâm và có nhu cầu tìm hiểu về lịch sử dân tộc thông qua các sản phẩm văn hóa chất lượng. Do vậy, đòi hỏi một dự án điện ảnh vừa phải mang tính giải trí hấp dẫn, vừa chuyển tải được giá trị văn hóa của dân tộc”, ông Đặng Trần Cường cho hay.

Động lực để người làm điện ảnh bước trên đường dài

Sự thành công của dòng phim chiến tranh cách mạng trong 2 năm trở lại đây, trước hết kể đến là “cú hích” từ “Đào, phở và piano”, kế đến là “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”, và hiện nay là “Mưa đỏ” đều được chọn ra mắt vào dịp lễ lớn của đất nước, giúp phim tạo hiệu ứng cộng hưởng về cảm xúc và truyền thông. Những thời điểm này, ký ức hào hùng của dân tộc được khơi dậy, tạo ra một “mảnh đất màu mỡ” cho phim chiến tranh.

Tuy nhiên, để thu hút được khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ hiện nay chịu bỏ tiền mua vé ra rạp - thậm chí là xem lại tới 2-3 lần, thì yếu tố quyết định vẫn là chất lượng tác phẩm hội tụ kịch bản tốt, giàu cảm xúc, hình ảnh ấn tượng, âm nhạc lôi cuốn, diễn xuất…

Theo Thượng tá, NSƯT Đặng Thái Huyền - đạo diễn “Mưa đỏ”, chiến tranh, với sự khốc liệt, hy sinh và mất mát, luôn là đề tài có sức hút mãnh liệt đối với các nhà làm phim, bởi chất liệu phong phú và những câu chuyện bi hùng ẩn sâu trong từng mảnh đất, từng con người. Sức hút của đề tài này mãnh liệt đến mức một nữ đạo diễn thuộc thế hệ “8X” luôn không ngừng tìm đến, mong muốn kể lại câu chuyện lịch sử bằng góc nhìn và ngôn ngữ điện ảnh của riêng mình.

Hình ảnh hàng ghế tri ân các liệt sĩ trong buổi chiếu phim "Mưa đỏ" tại Thành cổ Quảng Trị của Đoàn làm phim gây xúc động mạnh đối với khán giả.

“Chúng tôi đón nhận nhiều lời khen và cả chê, nhưng đều mang tính xây dựng. Đoàn phim và cá nhân tôi luôn ghi nhận, cảm ơn khán giả đã quan sát, lắng nghe, góp ý. Những nhận xét ấy giúp chúng tôi có thêm chất liệu để bồi đắp cho dự án tiếp theo.

Chẳng hạn, nhiều cựu chiến binh nói rằng phim chỉ khắc họa được một phần những gì các bác trải qua, không khốc liệt bằng thực tế. Khi quay, chúng tôi đã tham khảo nhiều tài liệu về cuộc chiến Thành cổ, do các phóng viên chiến trường ghi lại, đồng thời lắng nghe các nhân chứng. Tuy nhiên, ê-kíp xác định tác phẩm là bộ phim truyện, là nghệ thuật, có yếu tố hư cấu, tưởng tượng. Điều quan trọng là phim truyền cảm hứng cho người xem, để họ cảm nhận những lát cắt của cuộc chiến, của lịch sử. Thông qua đó, khán giả có động lực tìm hiểu kỹ hơn về cuộc chiến 81 ngày đêm ở Quảng Trị và những sự kiện liên quan.

Sau khi “Mưa đỏ” ra mắt, khi chúng tôi tổ chức buổi chiếu tri ân ở Thành cổ Quảng Trị, ban quản lý di tích cho biết lượng du khách đến đây đã tăng đột biến. Tiểu thuyết “Mưa đỏ” của Đại tá, nhà văn Chu Lai cũng bán chạy. Tôi nghĩ bộ phim đã hoàn thành sứ mệnh, đó là khơi gợi sự biết ơn, lòng tự hào”, đạo diễn Đặng Thái Huyền trải lòng.

Chiến tranh, với tất cả những mất mát, hy sinh và khát vọng hòa bình luôn là một đề tài lớn trong nghệ thuật, đặc biệt là điện ảnh. Sau ngày thống nhất, các nhà làm phim Việt Nam đã không ngừng tìm tòi, đổi mới để phản ánh chiến tranh không chỉ như một bản anh hùng ca mà còn là hành trình nhân văn, sâu sắc về con người, về ký ức và sự hòa giải.

Hình ảnh trong phim "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối" là cuộc sống và quá trình chiến đấu của những du kích ở Củ Chi trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Dòng phim về đề tài chiến tranh cách mạng từng ghi dấu với những tác phẩm có giá trị trong nước và quốc tế như: “Cánh đồng hoang” đoạt giải đặc biệt Liên hoan phim quốc tế Moscow (Nga) năm 1980; “Đừng đốt” đoạt giải khán giả bình chọn tại Liên hoan phim Fukuoka (Nhật Bản); “Bao giờ cho đến tháng 10” được Viện Điện ảnh Mỹ đánh giá là một trong những phim hay nhất châu Á...

Đạo diễn, NSƯT Bùi Tuấn Dũng chia sẻ: “Giá trị lớn nhất về cảm xúc, của thông điệp một bộ phim chiến tranh là nhắc nhớ rằng hòa bình là điều thiêng liêng, là ước mơ ngàn đời của tất cả các dân tộc. Một bộ phim chiến tranh thực sự tốt luôn mang thông điệp về sự thứ tha, đoàn kết, tình yêu Tổ quốc, lòng nhân ái. Một bộ phim chiến tranh hay, không định hướng suy nghĩ, mà gợi mở để người xem tự tư duy về lịch sử, về nhân loại, về dân tộc và tự đặt câu hỏi với chính bản thân mình bằng những triết lý nhân sinh”.

Nhiều người làm điện ảnh cũng đồng quan điểm, đã đến lúc dòng phim chiến tranh không còn là “vùng cấm” nữa mà là một vùng đất các nhà làm phim có thể đưa ra những góc nhìn cá nhân, quan điểm riêng, chạm tới những góc khuất của cuộc chiến, trước đây chưa ai khai phá. Đây cũng chính là vấn đề được đưa ra tại Hội thảo “Dấu ấn phim chiến tranh của Việt Nam từ sau ngày thống nhất đất nước”, trong khuôn khổ Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng diễn ra tháng 7 vừa qua.

Poster giới thiệu đề tài phim chiến tranh cách mạng "Mưa đỏ" của Điện ảnh Quân đội nhân dân.

Theo bà Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam, nửa thế kỷ qua, Việt Nam có khoảng 100 bộ phim về đề tài chiến tranh, những bộ phim sản xuất sau khi đất nước thống nhất có nhiều điểm tương đồng, nhưng cũng có nhiều điểm khác so với phim chiến tranh của Việt Nam sản xuất trong thời gian chiến tranh. Xem và so sánh những phim chiến tranh Việt Nam sản xuất sẽ thấy những vệt sáng, những dấu ấn và có những điều mà chúng ta nhìn lại, để tự tin bước vào một chặng đường sáng tạo mới, định hướng cho tương lai trong bối cảnh điện ảnh đang trở thành một ngành công nghiệp văn hóa quan trọng.

“Dòng phim chiến tranh, cách mạng là nhiệm vụ chủ chốt của Điện ảnh Quân đội nhân dân nói chung và của tôi nói riêng. Tôi nghĩ đây là thời điểm vàng, khi khán giả ngày càng quan tâm đến các sự kiện lớn của dân tộc và những sản phẩm liên quan như phim ảnh, chương trình nghệ thuật... Đó là điều đáng mừng, tạo động lực cho những người làm nghệ thuật. Bởi suy cho cùng, mọi tác phẩm sinh ra đều để phục vụ nhân dân”, đạo diễn Đặng Thái Huyền cho hay.

Đạo diễn Phạm Hoàng Nam lạc quan nhận định, điện ảnh Việt Nam, đặc biệt là điện ảnh đề tài chiến tranh cách mạng thời đại truyền thông số đã có những bước chuyển lớn trong thời gian gần đây, nhất là sau hiện tượng “Mưa đỏ” của Điện ảnh Quân đội nhân dân đầu tư sản xuất. Có thể nghĩ về các đích đến xa và cao hơn để nâng cao nghề nghiệp, cùng việc đưa phim ảnh về chiến tranh cách mạng Việt Nam vươn ra thế giới.

HÀ VƯƠNG

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.