QĐND Online - Điệu múa Áp-sa-ra của các cô gái Chăm mê hoặc người xem, tiếng trống Paranưng rộn ràng, lễ hội Kate đậm bản sắc văn hoá dân tộc...đã tạo nên âm hưởng đặc biệt cho “Ngày hội văn hoá, thể thao và du lịch vùng đồng bào dân tộc Chăm-Ninh Thuận 2012”. Tiết trời se lạnh như chiều lòng người để đông đảo du khách thập phương cũng như đồng bào đang sinh sống trên mảnh đất này được thưởng thức trọn vẹn tất cả các hoạt động diễn ra trong ngày hội. Chương trình khai mạc được tổ chức dưới chân ngọn tháp Po Klongirai (TP Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận) vào 20 giờ ngày 14-10, được truyền hình trực tiếp trên sóng VTV2, VTV5 của Đài THVN và Đài PTTH tỉnh Ninh Thuận, do Bộ VH, TT&DL tổ chức. Hàng ghế khán giả không còn một chỗ trống, hàng ngàn cặp mắt chăm chú dõi theo từng tiết mục và dành những tràng pháo tay nồng nhiệt cho các nghệ nhân, nghệ sĩ biểu diễn trong chương trình.

Lễ tắm và mặc y trang cho thần - một trong những nghi lễ quan trọng nhất trong lễ hội Kate

Sự trở lại của chương trình “Ngày hội văn hoá, thể thao và du lịch vùng đồng bào dân tộc Chăm-Ninh Thuận 2012” sau 12 năm gián đoạn như để khẳng định các giá trị truyền thống của đồng bào Chăm, từ kiến trúc, âm nhạc đến nghệ thuật múa, hát, phản ánh sức sáng tạo phong phú, nét tài hoa và óc thẩm mỹ tinh tế của đồng bào nơi đây. Chính dòng chảy văn hoá này đã tạo nên những kiệt tác mà qua bao năm tháng vẫn đẹp và sáng như những viên ngọc bích.

Phát biểu tại lễ khai mạc, Thứ trưởng Bộ VH, TT và DL Hồ Anh Tuấn nhấn mạnh:  “Ngày hội Văn hoá, Thể thao và Du lịch vùng đồng bào dân tộc Chăm – Ninh Thuận 2012 được tổ chức đúng vào dịp lễ hội truyền thống Kate của dân tộc Chăm sẽ càng nhân lên giá trị, sức sống của văn hoá Chăm trong  văn hoá các dân tộc Việt Nam. Đây không chỉ là dịp giao lưu, tăng cường tình đoàn kết, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp, quảng bá, giới thiệu về dân tộc Chăm, mà còn là dịp có thêm những nghiên cứu, hoạt động thiết thực góp phần chăm lo đời sống văn hoá, phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc Chăm”.

Mở đầu chương trình là màn hát múa “Trống hội Kate”, sáng tác: NSƯT A Mư Nhân, Biên đạo: NSND Đặng Hùng, thể hiện văn hoá Chăm giàu bản sắc, là một mảng màu độc đáo trong bức tranh đa dạng và thống nhất trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam.

Màn hát múa "Tiếng trống Ghi Năng - tiếng trống hoà bình"

Trong quá trình phát triển, người Chăm đã sáng tạo nên một nền nghệ thuật dân gian phong phú, phản ánh rõ tính mỹ cảm và tấm lòng sâu nặng của đồng bào Chăm đối với quê hương, đất nước. Màn hát múa “Tiếng trống Ghi-năng, tiếng trống hoà bình” thể hiện rất rõ điều đó.

“Ngày hội lần này là dịp để quảng bá, tôn vinh văn hoá Chăm. Qua đó, bảo tồn và phát triển văn hoá truyền thống của người dân nơi đây. Vì vậy, từ một tháng nay, hơn 800 diễn viên, nghệ nhân đã tập luyện để tham gia biểu diễn trong chương trình khai mạc”, Giám đốc Sở VH,TT&DL Phan Quốc Anh cho biết.

“Những vòm ngực căng phồng ban mai/Những vòm ngực nung trầm ý tưởng/Hôm qua và ngàn sau/Nhảy múa giữa hoàng hôn/Đường cong bay chiều vụn nát/Bóng đêm tràn dài thung lũng khát/Nhảy múa gọi bình minh....”, đó là nội dung của tiết mục “Vũ nữ Áp-sa-ra”. Điệu múa đặc trưng của phụ nữ Chăm cuốn hút người xem bởi sự mềm mại, duyên dáng, nữ tính, đã đi vào thi ca, nhạc, hoạ của biết bao văn nghệ sĩ.

Người Chăm đặc biệt trân trọng sự gắn bó trong mỗi gia đình, làng xóm. Sự yêu thương và đùm bọc được coi là nền tảng để những giá trị truyền thống đơm hoa, kết trái.

Văn hoá Chăm bền bỉ như dòng suối, lặng thầm chảy trong mỗi tâm hồn người Chăm. Tiết mục hát múa “Chiếc khăn Ma-ôm”, thể hiện đời sống dung dị, ẩn chứa những triết lý sâu sắc.

Thiếu nữ Chăm trong điệu múa truyền thống

Hình ảnh lễ hội Kate được tái hiện trong chương trình khai mạc, qua phần trình diễn của các nghệ sĩ đến từ Đoàn nghệ thuật Chăm Ninh Thuận là điểm nhấn trong đêm khai mạc. Lễ hội Kate bao gồm phần lễ và phần hội như: Lễ rước y trang lên tháp, Lễ mở cửa tháp, Lễ tắm và mặc y trang cho thần, Múa cầu an và dâng lễ. Đây là lễ hội của người Chăm Ninh Thuận mỗi năm được tổ chức một lần vào ngày 1-7 (theo lịch Chăm), vừa mang tính cộng đồng vừa thể hiện sự đoàn kết, gắn kết, gắn bó trong mỗi gia đình người Chăm.

Theo Giám đốc Sở VH, TT&DL, Phan Quốc Anh, tái hiện hình ảnh lễ hội Kate trong chương trình khai mạc để người dân và du khách thập phương hiểu rõ hơn về nét độc đáo của văn hoá Chăm. Đây là một lễ hội thiêng liêng của người Chăm ở tỉnh Ninh Thuận đã có từ nhiều năm nay và được bảo tồn nguyên trạng đến ngày nay.

Chị Mai Thị Tuyết, ở khu 2 phường Đô Vinh, TP Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận) là người Kinh nhưng chị sống cùng đồng bào Chăm từ khi còn nhỏ nên chị hiểu và rất yêu thích các hoạt động văn hoá của người Chăm. “Hầu hết tất cả các lễ hội của người Chăm tôi đều đến xem và thấy rằng những tiết mục văn hoá mang bản sắc riêng, khi đã thưởng thức một lần sẽ nhớ mãi”, chị Tuyết bộc bạch.

Đông đảo khán giả thưởng thức các tiết mục của “Ngày hội văn hoá, thể thao và du lịch vùng đồng bào dân tộc Chăm-Ninh Thuận 2012”

Trong không gian linh thiêng của các đền tháp, tiếng kèn Saranai réo rắt, cùng với các điệu múa truyền thống, sắc màu trang phục đặc sắc, các trò chơi dân gian sống động, cùng sự khéo léo, tài hoa của các nghệ nhân nghề dệt, nghề gốm đặc trưng được hội tụ và lan toả trong không gian văn hoá Chăm.

Những giá trị đặc sắc đó, qua chính khối óc, bàn tay của các nghệ nhân, nghệ sĩ, diễn viên của dân tộc Chăm được tái hiện một phần tại ngày hội. Trò chuyện với chúng tôi, nghệ nhân đàn Ca nhi người Chăm Thành Văn Luỹ bày tỏ: “Năm nay tôi 53 tuổi, được phong nghệ nhân khi 50 tuổi. Gia đình tôi có 3 đời theo nghiệp hát đàn Ca nhi nên bản thân tôi rất vinh dự và tự hào được sở hữu chiếc đàn do cha ông mình để lại. Con tôi sẽ nối nghiệp cha, tiếp tục giữ gìn và phát huy loại hình văn hoá truyền thống của dòng họ, của dân tộc Chăm”.

Múa dân gian Chăm được hình thành từ đời sống lao động nên những động tác múa đều mô phỏng các hoạt động sinh hoạt của người Chăm. Có lẽ vì thế mà múa được coi là hình thức tiêu biểu nhất cho sức sống trường tồn của văn hoá Chăm. Tiết mục hát múa “Gốm thắm tình người”, do nhóm múa đoàn Hoa Nắng Ninh Thuận và nhóm múa nữ Mai Trắng (TP. Hồ Chí Minh) biểu diễn đã khắc hoạ đậm nét một loại hình văn hoá đặc sắc của đồng bào Chăm.  

Màn hát múa “Ninh Thuận quê mình” khép lại chương trình khai mạc thể hiện sức mạnh trường tồn của văn hoá Chăm trong cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam .

Bài, ảnh: Khánh Huyền