“Ngọn lửa” nghề dần thiếu đi người giữ

Theo lời kể của các cụ cao niên trong làng, nghề thêu ren ở Văn Lâm có từ thời nhà Trần. Trải qua nhiều thế kỷ, với đôi bàn tay khéo léo tài hoa của người thợ, nghề thêu ren Văn Lâm nhanh chóng phát triển và trở thành một trong những làng nghề làm ren nổi tiếng tại Việt Nam.

 Người thợ thêu chăm chú theo từng mũi kim.

Thế nhưng thời hoàng kim ấy lại đang đứng trước nguy cơ mai một. Với sự phát triển nhanh chóng của ngành du lịch cùng với các khu công nghiệp tại Ninh Bình đã khiến cho nhiều người, đặc biệt là lớp trẻ không còn mặn mà với nghề thêu truyền thống. Ông Vũ Thành Luân - Chủ tịch Ban Chấp hành làng nghề thêu ren Văn Lâm thừa nhận rằng: “Văn Lâm nay đã thiếu bóng các nghệ nhân làm nghề và lớp trẻ học nghề”. Cùng chung nỗi lo này, bà Vũ Thị Tuệ, Giám đốc Công ty thêu ren Mặt Trời Xanh và cũng là một nghệ nhân tâm huyết, bày tỏ sự lo lắng sâu sắc về nguy cơ mai một của nghề truyền thống. Bà Tuệ cho biết, mặc dù có nhiều người biết nghề nhưng số người thực sự theo nghề ngày càng giảm dần, chủ yếu do ngày công lao động không đủ đảm bảo cuộc sống.

Linh hoạt đưa nghề thêu hòa nhịp cùng du lịch Tam Cốc

Không chỉ giữ nghề bằng tình yêu và ký ức, những người còn “nặng lòng” với nghề hôm nay đang nỗ lực tìm hướng đi mới, gắn nghề thêu với phát triển du lịch địa phương. Với lợi thế nằm trong vùng Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Tràng An - nơi mỗi năm đón hàng triệu lượt du khách việc kết hợp giữa làng nghề truyền thống và du lịch trải nghiệm đang mở ra cơ hội để nghề thêu “hồi sinh” trong nhịp sống hiện đại.

Đôi tay lành nghề của người thợ lâu năm. 

Những năm gần đây, bên cạnh việc tập trung sản xuất theo các đơn hàng xuất khẩu lớn, các nghệ nhân Văn Lâm đã linh hoạt chuyển hướng sang làm những sản phẩm nhỏ gọn, tinh xảo phục vụ khách du lịch. Từ túi ví, áo váy thêu tay đến tranh thêu phong cảnh về những điểm đến nổi tiếng của Ninh Bình - tất cả đều được thiết kế tiện dụng, dễ mang theo và mang đậm dấu ấn văn hóa địa phương.

Không gian trưng bày tranh phong cảnh thêu tay thu hút sự chú ý của du khách.  

Đa dạng các sản phẩm lưu niệm được làm từ đôi tay khéo léo của nghệ nhân làng thêu ren Văn Lâm. 

Tiên phong trong hướng đi này chính là doanh nghiệp Minh Trang Handmade - một trong những đơn vị đi đầu trong việc đưa nghề thêu đến gần hơn với du khách. Minh Trang Handmade thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo, trải nghiệm, nơi du khách có thể trực tiếp quan sát, trò chuyện và trải nghiệm thêu dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân. Doanh nghiệp cũng hợp tác với nhiều đơn vị lữ hành nhằm lồng ghép hoạt động trải nghiệm thêu ren vào các tour du lịch Tam Cốc - Bích Động, góp phần quảng bá hình ảnh làng nghề ra xa hơn.

Một tín hiệu đáng mừng là mới đây, Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình phối hợp với Doanh nghiệp xây dựng Xuân Trường và Nhà thiết kế Minh Hạnh đã triển khai mô hình thí điểm “Không gian làng nghề truyền thống Ninh Bình” tại Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động. Mô hình được bố trí gồm 5 cụm không gian nghệ thuật, đại diện cho 5 làng nghề tiêu biểu của tỉnh, trong đó có làng thêu ren Văn Lâm.

Cửa hàng bày bán các sản phẩm thêu ren của công ty Minh Trang Handmade. 

Tại đây, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những sản phẩm thủ công tinh xảo mà còn có cơ hội trực tiếp trải nghiệm các công đoạn thêu cùng nghệ nhân, cảm nhận sự tỉ mỉ và tâm huyết trong từng mũi kim, sợi chỉ. Không gian này vừa là điểm nhấn văn hóa đặc sắc của khu du lịch, vừa là “cầu nối” giữa nghề truyền thống và hoạt động du lịch di sản, mở ra hướng phát triển mới đầy triển vọng cho làng thêu Văn Lâm hôm nay.

Trong dòng chảy tất bật của đời sống hiện đại, việc giữ nghề và truyền nghề ở Văn Lâm không chỉ là nỗ lực mưu sinh mà còn là cách người dân nơi đây giữ gìn ký ức, văn hóa và bản sắc quê hương. Mỗi mũi kim, đường chỉ của họ không chỉ kết nên những tác phẩm tinh xảo mà còn kết nối quá khứ với hiện tại, truyền thống với hiện đại./.