Kiến trúc Việt "vị dân sinh"

QĐND - Hội đồng Giải thưởng kiến trúc Quốc gia đã cho công bố những tác phẩm kiến trúc đoạt giải. Đã có 44 công trình, tác phẩm đoạt giải thưởng. Qua những tác phẩm, những con người dễ thấy sự phát triển đầy tự tin và hứng khởi của nghệ thuật kiến trúc nước nhà.

Sôi nổi như... thi kiến trúc

Ít có hội nghề nghiệp nào có nhiều cuộc thi như Hội KTSVN. Trung bình một năm có khoảng hơn 50 cuộc thi lớn nhỏ. Với mật độ dày như vậy (khoảng hơn 4 cuộc thi trong một tháng), dễ thấy những cơ hội đã được trao cho nhiều người. Người được “trao cơ hội” có thể là hội viên, có thể là sinh viên, người nước ngoài, người làm kiến trúc không chuyên nghiệp… Thi đua là động lực để thành công, thực tế đã khẳng định điều này.

Những hạng mục chính của Trường Hà Nội-Amsterdam đã được hoàn thành ngoài thực địa.

Trong các cuộc thi lớn nhỏ đó, có hai cuộc thi quan trọng: Giải thưởng kiến trúc quốc gia, dành cho tất cả mọi người trong và ngoài nước (sáng tác kiến trúc cho Việt Nam), được tổ chức 2 năm một lần; kế đến là giải thưởng thường niên Loa Thành, chỉ dành cho sinh viên ngành kiến trúc, xây dựng. Những người đoạt giải của hai cuộc thi lớn này hầu hết đều đã thành công trong nghề nghiệp. Đó là một thước đo kỹ năng chuẩn xác.

Cần phải biết thêm rằng, mặc dù kiến trúc Việt Nam được thừa hưởng rất nhiều từ những giá trị truyền thống, sự pha trộn Đông-Tây, song kiến trúc đương đại của Việt Nam vẫn chỉ chập chững ở những bước hình thành phong cách riêng. Do đó, những cuộc thi đóng góp vai trò đặc biệt quan trọng, nhằm định hướng cho giới trẻ, “gạn đục khơi trong” cho những người có nghề, và tôn vinh những tài năng đích thực.

Năm nay, Giải thưởng kiến trúc Quốc gia đã tìm được chủ nhân, những giải thưởng chính được trao cho 44 nhóm tác giả. Tác giả trẻ nhất sinh năm 1984, Võ Trần Thu Trang, đoạt giải ba với tác phẩm Nội thất văn phòng góc nhan sắc. Hai giải nhất của năm, một trong đó cũng được trao cho một nhóm tác giả trẻ, chủ đề tài là KTS Nguyễn Tuấn Anh, sinh năm 1977 với Công trình Trường Hà Nội-Amsterdam. Nhận xét về “gu” thẩm mỹ của những KTS trẻ, KTS Ngô Doãn Đức (Phó chủ tịch Hội KTSVN, Ủy viên Hội đồng Giải thưởng) nói: “Điều rất đáng mừng là các KTS trẻ của chúng ta đã thể hiện rõ tài năng. Chúng tôi (hội đồng giải thưởng) rất tâm đắc với yếu tố công năng sử dụng của tác phẩm và đặc biệt ấn tượng với sự hài hòa giữa các yếu tố khí hậu, điều kiện tự nhiên với các loại vật liệu xây dựng hiện đại. Tính mỹ thuật được hội đồng đánh giá rất cao, thể hiện được sự chuyển tiếp giữa các không gian nhuần nhị và lô-gích”.

Sa bàn phối cảnh tổng hợp công trình Trường Hà Nội-Amsterdam.

Yếu tố “tác giả trẻ” đã mang lại sinh khí cho Giải thưởng kiến trúc Quốc gia năm 2010. Bên cạnh đó, nhiều công trình, đồ án, ấn phẩm cũng được ghi nhận khuynh hướng hướng tới dân sinh. Có thể thấy điều đó qua các công trình: Khu chung cư 4S Riverside Garden, Trường quốc tế Sai Gon-Pearl, Nhà cộng đồng thôn Suối Rè, Quy hoạch khu nuôi trồng thủy sản Phú Quốc, Khu nhà ở dịch vụ công cộng Xuân La, Quán cà phê miền đồng thảo…

Một điểm mà nhiều người quan tâm và hay hỏi tới ở những giải thưởng kiến trúc các năm trước đó là tính khả thi của công trình, đồ án. KTS Ngô Doãn Đức cho biết thêm: Tất cả những tác phẩm tham gia giải thưởng phải là những công trình đã được hoàn thành, hoặc đã được phê duyệt để thực hiện; nếu là công trình lý luận thì phải đã được xuất bản. Như vậy, ta có thể “rất yên tâm” với tính khả thi của những tác phẩm nghệ thuật-kiến trúc này.

Kiến trúc hướng tới đời sống người dân

Những công trình kiến trúc đẹp, có thể đại diện cho cả một dân tộc, một cộng đồng, là biểu tượng quốc gia. Hãy xem những công trình kiến trúc như Kim tự tháp, Đấu trường Rô-ma, Đền thờ Parthenon, Nhà thờ Đức Bà… là những biểu tượng kỳ vĩ của kiến trúc nhân loại. Ở Việt Nam ta, trong tương lai biết đâu cũng sẽ có những biểu tượng kiến trúc kỳ vĩ như vậy, nhưng trước mắt nhu cầu hướng tới những loại kiến trúc dân sinh đang là vấn đề cấp bách. Hãy thử tưởng tượng xem, chúng ta sẽ có những căn nhà đủ sức chống chọi với bão lụt thiên tai; những ngôi nhà đơn giản nhưng chắc chắn dành cho người nghèo; những ngôi nhà “thông minh” lợi dụng tốt nhất yếu tố môi trường… Đó chính là thứ nhân dân đang trông đợi ở những kiến trúc sư.

Chúng tôi được biết rằng, chủ đề hướng tới dân sinh đã chi phối chủ đề của nhiều cuộc thi do Hội KTSVN phát động những năm gần đây. Đặc biệt năm 2009, Hội KTSVN đã có cuộc thi sáng tác nhà cho người dân ở khu vực nông thôn. Cuộc thi này đã chọn được 179 mẫu nhà, các KTS đã đưa tác phẩm trưng bày tại huyện Sao Đỏ (Hải Dương) và đối thoại trực tiếp với người dân, trả lời cho dân những thắc mắc về vật liệu, về cách chế tạo, kết cấu. Cuộc thi này đã thu được nhiều thành công bất ngờ. Nhiều công trình dân sinh được xây dựng sau đó đã áp dụng những kỹ thuật mới, vật liệu mới do các nhà khoa học-kiến trúc nghiên cứu thiết kế.

Trong năm 2010, Hội KTSVN đã định tiếp tục nhân rộng mô hình này, nhằm phát triển nhiều hơn nữa những mẫu nhà dân sinh cho khu vực nông thôn. Tuy nhiên, những trận bão liên miên tàn phá miền Trung nước ta đã đưa đến những người có trách nhiệm một ý tưởng mới: Nhà chống bão! Ngay lập tức cuộc thi Nhà ở vùng nông thôn bão lũ, ngập lụt đã được tiến hành. KTS Ngô Doãn Đức vui mừng cho biết: Kết quả cuộc thi này cũng vừa được hoàn thành, trong ngày 27-4 (ngày kiến trúc Việt Nam) năm nay các tác phẩm đoạt giải sẽ được trao. Hy vọng, những công trình kiến trúc dân sinh này sẽ góp phần giảm thiểu thiệt hại cho những người dân vùng bão lũ.

Không chỉ hướng tới việc đối phó thiên tai bão lũ, giới KTS Việt Nam đang chuẩn bị cho một “cuộc cách mạng xanh”: Ngôi nhà tiết kiệm năng lượng. Ai cũng biết rằng, nước ta khí hậu nhiệt đới-gió mùa. Nhà làm nhiều kính thì ấm mùa đông nhưng nóng mùa hè. Nhà làm nhiều cửa chớp thì lại bị gió lùa. Thiết kế những ngôi nhà ấm mùa đông, mát mùa hè, thoáng mát và kín đáo, nhưng tiêu thụ ít năng lượng là mơ ước của nhiều người. Thực tế cũng đã có nhiều công trình kiến trúc đã đạt được những yếu tố như vậy song đó vẫn là những “siêu nhà” chưa phù hợp cho túi tiền của mọi người dân. Ngôi nhà tiết kiệm năng lượng sẽ là đề tài tiếp theo sau ngôi nhà chống lũ, “bài toán này” cần những KTS nhiệt huyết tài năng tìm lời giải. Chúng tôi nhận thấy, còn rất nhiều cuộc thi hướng tới các công trình kiến trúc dân sinh đã và đang được Hội KTSVN triển khai, phần nhiều trong các cuộc thi đã đạt được những thành công đáng khích lệ.

Bài và ảnh: Lê Đông Hà