Cần những bước tiến đột phá cho di sản Hoàng thành Thăng Long

Thăng Long - Hà Nội, với vai trò là kinh đô gần như liên tục trong lịch sử hơn một nghìn năm, là một trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa tiêu biểu cho tâm hồn và trí tuệ của dân tộc Việt Nam. Vị thế lịch sử đặc biệt này đã tạo nên một kho tàng di sản đồ sộ, trong đó, Khu di tích Hoàng thành Thăng Long là một minh chứng hùng hồn nhất cho chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước.

Khu di tích Hoàng thành Thăng Long là một minh chứng hùng hồn nhất cho chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước. 

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mới, đặc biệt là sự tác động đa chiều và sâu sắc của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0), việc khai thác hiệu quả giá trị của Hoàng thành Thăng Long không chỉ thúc đẩy ngành du lịch mà còn là động lực quan trọng cho sự phát triển của công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Theo TS Hà Văn Cẩn, Viện trưởng Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), công tác nghiên cứu khu di tích Hoàng thành Thăng Long đã đạt nhiều kết quả quan trọng, góp phần làm sáng tỏ các tầng văn hóa và giá trị lịch sử của trung tâm quyền lực quốc gia suốt hơn 13 thế kỷ. Điều cần quan tâm hiện nay không chỉ là tổng kết kết quả nghiên cứu mà là làm thế nào để các phát hiện khảo cổ học thực sự lan tỏa trong đời sống xã hội.

“Những thành tựu khoa học đạt được sẽ chỉ có ý nghĩa khi được chuyển hóa thành nhận thức và hành động trong công tác bảo tồn, giáo dục và quảng bá di sản. Vì vậy, cần đẩy mạnh công bố kết quả nghiên cứu, tăng cường ứng dụng công nghệ số trong trưng bày, diễn giải di sản và mở rộng hợp tác quốc tế để tiếp cận các phương pháp nghiên cứu hiện đại. Viện Khảo cổ học sẽ tiếp tục phối hợp cùng các cơ quan liên quan triển khai các bước nghiên cứu chuyên sâu, tạo cơ sở khoa học vững chắc cho việc bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị Hoàng thành Thăng Long trong giai đoạn mới”, TS Hà Văn Cẩn cho hay.

 
Từ việc giải mã và nghiên cứu khoa học, các chuyên gia đã phác thảo hình thái kiến trúc Điện Kính Thiên của Hoàng thành Thăng Long trên công nghệ.

Trong hàng chục năm qua, với sự nỗ lực không mệt mỏi của các nhà khảo cổ học Việt Nam, nhất là các nhà nghiên cứu của Viện Khảo cổ học, Viện Nghiên cứu Kinh thành (Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam), nhiều công trình công bố ở trong và ngoài nước đã góp phần làm sáng rõ những giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc… của khu Hoàng thành Thăng Long.

“Thành phố di sản sống” Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mới và sự phát triển mạnh mẽ, có tác động đa chiều, sâu sắc của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0), việc khai thác hiệu quả giá trị của khu di tích Hoàng thành Thăng Long sẽ thúc đẩy sự phát triển không chỉ của công nghiệp văn hóa mà còn cả ngành du lịch của Việt Nam.

Theo TS Đặng Xuân Thanh, để di sản phát huy giá trị thực sự, cần chuyển từ tư duy “ngợi ca” sang hành động “hồi sinh”, biến di sản trở thành nguồn lực phát triển kinh tế, văn hóa và du lịch của Thủ đô và đất nước.

 Hình tượng Rồng thời Lý được ứng dụng công nghệ trình chiếu tại Khu trưng bày tầng hầm Nhà Quốc hội.

TS Nguyễn Thị Hậu so sánh nghiên cứu tại Hoàng thành Thăng Long với di chỉ khảo cổ York City (Anh): “York City đã duy trì mạng lưới giáo dục - truyền thông rất hữu hiệu với Chương trình trường học và workshop chuyên đề; sự kiện thường niên “Viking Festival” thu hút hàng chục nghìn lượt khách; hoạt động tình nguyện khảo cổ học cộng đồng giúp người dân trực tiếp tham gia khai quật hoặc xử lý hiện vật…”.

TS Nguyễn Thị Hậu kiến nghị: “Xây dựng chiến lược về di sản văn hóa để Hoàng thành Thăng Long trở thành một “thành phố di sản sống” chứ không chỉ là di tích khảo cổ. Chiến lược này cần sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, nhà khoa học, cộng đồng và doanh nghiệp - hướng tới mục tiêu chung: Biến di sản khảo cổ học thành “di sản sống” trong lòng đô thị đương đại”.

PGS, TS Bùi Minh Trí, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh thành đề xuất xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa và ứng dụng công nghệ: “Cần xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa toàn diện bằng cách ứng dụng công nghệ hiện đại như GIS, quét 3D, ứng dụng AI. Đây là nền tảng vững chắc để thực hiện các dự án phỏng dựng bằng công nghệ 3D, nhằm tái hiện diện mạo kinh thành đã mất, giúp công chúng và du khách quốc tế hình dung rõ ràng hơn về một kinh đô đã mất mà không làm sai lệch lịch sử”.

Tại hội thảo khoa học quốc tế “Khu di tích Hoàng thành Thăng Long - Thành tựu và vấn đề đặt ra sau 15 năm nghiên cứu (2011 - 2025)”, do Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) vừa tổ chức tại Hà Nội, các đại biểu trong nước và quốc tế cho rằng, Việt Nam có đầy đủ tiềm năng và cơ sở khoa học để xây dựng mô hình bảo tàng khảo cổ học hiện đại và phát triển kinh tế di sản. Việc ứng dụng công nghệ số, thực tế ảo và trí tuệ nhân tạo trong nghiên cứu, trình bày di sản là xu hướng tất yếu giúp lan tỏa giá trị văn hóa Thăng Long đến đông đảo công chúng trong và ngoài nước.

 
 

Khu trưng bày hiện vật tại tầng hầm Nhà Quốc hội được giới chuyên môn đánh giá là thành quả của sự đầu tư nghiên cứu, tìm kiếm ý tưởng, sáng tạo trong ứng dụng công nghệ và khoa học bảo tồn di sản Hoàng thành Thăng Long.

Theo PGS, TS Đào Tuấn Thành (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội), cần quy hoạch Hoàng thành Thăng Long là vùng lõi của công nghiệp văn hóa và du lịch Thủ đô, gắn kết chặt chẽ với khu vực phố cổ và hồ Hoàn Kiếm để tối ưu hóa trải nghiệm du lịch. Đầu tư xây dựng bảo tàng số (Digital Museum) sử dụng AI và công nghệ thực tế ảo/thực tế tăng cường (VR/AR) để giới thiệu với công chúng những giá trị, sự độc đáo của di vật khảo cổ. Xây dựng cầu kết nối để đưa kết quả nghiên cứu khoa học đến gần hơn với công chúng và du khách quốc tế, biến Hoàng thành Thăng Long không chỉ là địa chỉ khảo cổ mà còn là tài nguyên trong phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch.

Khai thác giá trị của Khu di tích Hoàng thành Thăng Long trong kỷ nguyên số là một nhiệm vụ chiến lược, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chuyên môn và các chuyên gia công nghệ thông tin, để thúc đẩy công nghiệp văn hóa và du lịch phát triển mạnh mẽ, bền vững, đồng thời khẳng định và lan tỏa bản sắc văn hóa Việt ra thế giới.

 

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.