Có nhiều nỗ lực, song chưa bịt được "lỗ hổng" sai sót

Theo báo cáo của Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), năm 2017, các nhà xuất bản (NXB) đã nộp lưu chiểu gần 30.000 xuất bản phẩm với hơn 312 triệu bản, giảm không đáng kể so với con số 320 triệu bản của năm 2016. Tổng doanh thu toàn ngành ước đạt 186.933 tỷ đồng, tăng 5,43% so với năm 2016.

Nếu nhìn vào những con số trên, nhiều người cho rằng ngành xuất bản không có bước tiến nào cả, mọi thứ vẫn chỉ giữ ở mức ổn định. Tuy nhiên, đặt trong bối cảnh giá giấy in tăng gấp 4 lần, văn hóa đọc chưa được cải thiện (Việt Nam nằm ngoài bảng xếp hạng 60 quốc gia người dân dành thời gian đọc sách nhiều nhất), cơ quan chủ quản thiếu quan tâm đầu tư tài lực… thì những con số trên là đáng khích lệ. Những NXB có tiềm lực, như: NXB Trẻ, NXB Kim Đồng… tiếp tục tìm tòi, sáng tạo những ấn phẩm có chất lượng cả về nội dung và hình thức, chinh phục được những độc giả khó tính nhất. Và đáng mừng hơn khi các NXB Việt Nam đã xuất khẩu hơn 403.000 bản sách, tăng 3% so với năm 2016.

Độc giả tham quan gian hàng tại Hội Sách chào mừng Ngày sách Việt Nam lần thứ IV.
Phố sách Hà Nội đi vào hoạt động thu hút nhiều độc giả tham quan.

Một điểm sáng trong năm qua của ngành xuất bản là tổ chức có hiệu quả các hoạt động quảng bá, phát hành xuất bản phẩm. Hội Sách chào mừng Ngày Sách Việt Nam lần thứ IV và Triển lãm-Hội chợ Sách quốc tế Việt Nam lần thứ VI là hai sự kiện nổi bật, thu hút đông đảo người dân, thực sự trở thành ngày hội tôn vinh văn hóa đọc. Nhiều đường sách tại các địa phương hoạt động tốt, trở thành địa chỉ văn hóa du lịch thu hút du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, bức tranh ngành xuất bản năm qua vẫn còn nhiều mảng tối, đó là có 129 xuất bản phẩm sai phạm bị phát hiện và xử lý. Dù thấp hơn con số 163 xuất bản phẩm vi phạm của năm 2016, nhưng sai phạm nghiêm trọng về mặt nội dung vẫn còn không ít.

Đổi mới quản lý xuất bản cần thực chất

Mới đây, Cục Xuất bản, In và Phát hành đã có công văn thu hồi, tiêu hủy cuốn sách “Bước thịnh suy của các triều đại phong kiến Trung Quốc-tập 3-nhà Minh, nhà Thanh” (Cát Kiếm Hùng chủ biên, Phong Đào dịch) do NXB Văn hóa-Thông tin liên kết với Công ty Văn hóa Minh Trí-Nhà sách Văn Lung xuất bản năm 2004 do có nội dung thể hiện không đúng chủ quyền quốc gia. Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, ông Nguyễn Ngọc Bảo, Phó cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, cho biết: “Bất kể xuất bản phẩm mới ra đời hay đã được bán trên thị trường từ lâu, nếu phát hiện sai phạm sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. Dưới sự góp sức của toàn xã hội, bất cứ phản ảnh nào về ấn phẩm vi phạm, sẽ được chúng tôi tiếp nhận và xử lý để hướng đến mục đích cuối cùng là độc giả sẽ có trong tay những xuất bản phẩm hay, lành mạnh”.

Muốn giảm sai phạm, nâng cao nội dung ấn phẩm, giải pháp cốt lõi là phải xây dựng các NXB vững mạnh, không bị đối tác liên kết chi phối. Ngoài nỗ lực đổi mới của chính các NXB, vai trò hỗ trợ của các cơ quan chủ quản rất quan trọng. Cục Xuất bản, In và Phát hành đề nghị nguồn tài chính ít nhất 5 tỷ đồng/năm để duy trì hoạt động của NXB được quy định tại Nghị định số 195/2013/NĐ-CP, thực hiện theo phương án giao trong nguồn ngân sách hằng năm của cơ quan chủ quản hoặc xác định nguồn thông qua kinh phí đặt hàng xuất bản phẩm từ nguồn ngân sách Nhà nước, giá trị hàng sản xuất, kinh doanh của NXB, kinh phí từ việc thực hiện các dự án, đề án xuất bản sách... Nếu các cơ quan chủ quản thực hiện nghiêm túc, các NXB sẽ có nguồn tài lực quan trọng để không phải “bán mình” làm ẩu chạy theo lợi nhuận thuần túy, tập trung sáng tạo các sản phẩm phù hợp với thị trường, qua đó tự lực vươn lên.

Khối tư nhân cũng cần những hỗ trợ về thay đổi cơ chế, chính sách để đổi mới vươn lên thành những tập đoàn xuất bản mạnh trong khu vực. Có nhiều cách để hỗ trợ, từ đào tạo nhân lực, xây dựng dự án dài hơi giới thiệu xuất bản phẩm Việt Nam ra nước ngoài, nghiên cứu đổi mới mô hình hoạt động và chuyên môn nghiệp vụ…

Song song với quá trình xây dựng, sáng tạo xuất bản phẩm chất lượng, các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ với nhau, phát huy vai trò xung kích của địa phương, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý kịp thời các vi phạm trong hoạt động xuất bản, in và phát hành, đặc biệt là in lậu. Không thể có một thị trường xuất bản lành mạnh, chuyên nghiệp nếu không hạn chế được tình trạng in lậu. Nghị định số 60/2014/NĐ-CP quy định về hoạt động in đã nêu rõ UBND tỉnh, thành phố có trách nhiệm cấp phép và quản lý các cơ sở in tại địa phương. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay là thanh tra các sở thông tin và truyền thông chưa chủ động phát hiện vi phạm của các cơ sở in nên chưa thể dẹp bỏ nạn in lậu tràn lan như hiện nay.

Bài và ảnh: TRẦN HOÀNG HOÀNG