Mới hơn 6 giờ mà ánh sáng đã chói qua tán cây, rọi xuống mặt đường còn ẩm hơi đêm. Người lớn dậy sớm để đi làm, trẻ con chuẩn bị đến trường, các bà, các mẹ tranh thủ ra chợ mua mớ rau, lạng thịt. Trong cái náo nhiệt ban mai ấy, người Hà Nội vẫn kịp dành cho mình một bữa sáng nhẹ nhàng-một bát cháo đậu đen ăn cùng đậu phụ tẩm hành và cà pháo giòn tan.

Chè sen là món ăn yêu thích vào mùa hè. 

Cháo đậu đen không loãng như cháo trắng, cũng chẳng đặc sệt như các món cháo thịt. Nó chỉ vừa đủ sánh, thơm vị gạo tẻ nấu kỹ, đậm đà nhờ vị bùi béo của đậu đen. Cháo đậu đen không dùng khi còn nóng. Cháo được nấu từ trước, để nguội vừa ăn. Người Hà Nội ăn kèm cháo với miếng đậu phụ béo rán vàng đều bốn mặt, tẩm đẫm nước mắm mặn ngọt và hành lá xanh thơm phức, cùng vài quả cà pháo giòn sần sật, muối chua vừa phải. Mỗi thìa cháo mát lành trôi qua cổ họng khiến toàn cơ thể như dịu lại ngay khi cơn oi nồng của một ngày vừa mới bắt đầu.

Rồi đến trưa, khi mặt trời lên cao, đường nhựa hầm hập, ai cũng muốn tìm một nơi có bóng mát và một món ăn “đủ chất mà không nặng nề”. Đó là lúc bún riêu cua lại được gọi tên. Nước dùng chua thanh, đỏ đẹp, riêu cua ngọt đậm, đậu phụ cắt nhỏ rán giòn, thêm vài cọng hành hoa và một chút hành phi thơm là đã đủ một bát cơ bản. Bún riêu cua thì phải ăn kèm rau sống tươi mát. Những năm gần đây, bún riêu cua đã được biến tấu có thêm thịt bò chần, giò tai, tóp mỡ, thậm chí cả trứng vịt lộn. Nhưng bát bún riêu cổ truyền thanh nhã chỉ với riêu cua và đậu phụ vẫn là một món ăn giản dị gây thương nhớ và hóa giải cái nóng của mùa hè một cách bất ngờ.

Sau bát bún là lúc người ta thong thả nghĩ đến món tráng miệng-như để làm dịu đi cái nắng trong lòng. Chè sen là một gợi ý thú vị. Hạt sen tươi, nấu vừa chín tới, không bị sượng mà cũng không nát, ngấm nước đường phèn thanh nhẹ. Người kỹ tính sẽ để thêm vài cánh hoa nhài khô vào nước chè để thoảng hương thơm.

Có những người không thích ngọt thì sau bữa ăn trưa, họ chỉ cần một cốc nước sấu đá là đủ. Sấu đầu mùa nhỏ, chua rôn rốt, được ngâm với đường và vài lát gừng tươi. Khi pha, chỉ cần vài quả sấu, một muỗng nước ngâm, thêm đá lạnh và một ít nước lọc là đã có một cốc nước mang trọn vẹn hương vị mùa hè Hà Nội. Uống đến đâu, thấy người mát đến đó. 

Buổi chiều dần xuống, nắng dịu đi nhưng hơi nóng vẫn còn âm ỉ trong không khí. Bữa tối mùa hè ở Hà Nội vì thế thường rất đỗi giản dị. Không ai muốn ăn quá nhiều, nhưng cũng không thể qua loa. Một mâm cơm đủ vị, đủ mát, đủ quen: Đĩa rau muống xanh mướt cùng nước canh rau muống dầm sấu, tôm rang vừa tới, thịt ba chỉ rang cháy cạnh. Cơm tối mùa hè không phức tạp, nhưng lại khiến người ta có cảm giác bình yên, thân thuộc.

Cứ như thế, từ sáng đến tối, người Hà Nội dùng món ăn như một cách để ứng xử với thời tiết. Trong từng món ăn là sự lựa chọn kỹ lưỡng, gìn giữ nếp cũ và cả sự dịu dàng với chính cuộc sống thường nhật.

Bài và ảnh: HỒNG HÀ

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.