QĐND - Làm sao để đời sống văn hóa tinh thần ngày càng phong phú hơn, vốn văn hóa dân tộc trên quần đảo ngày càng giàu thêm là điều mà quân và dân huyện đảo Trường Sa đang cố gắng thực hiện...

Đến Trường Sa công tác chúng tôi đã ghi nhận được, hiện nay, 100% các xã đảo, thị trấn thuộc huyện đảo Trường Sa đều đã hoàn thành mục tiêu chương trình điện – đường – trường – trạm, trong đó điện sử dụng cho sản xuất, sinh hoạt 60% từ năng lượng điện gió, 40% từ năng lượng mặt trời. Kinh tế xã hội phát triển, quốc phòng – an ninh được củng cố, tăng cường, đời sống văn hóa, tinh thần của quân và dân huyện đảo Trường Sa ngày càng được cải thiện. 

Đồng bộ các thiết chế văn hóa

Đồng chí Ngô Văn Cải, Chủ tịch UBND huyện đảo Trường Sa khẳng định: "Văn hóa Trường Sa là kết tinh của những giá trị văn hóa tinh thần dân tộc, được vận dụng sáng tạo, phát triển phù hợp với điều kiện tự nhiên và nhu cầu của cư dân ở biển, đảo". Đây là những cố gắng vượt bậc mà quân và dân Trường Sa muốn thể hiện với mọi người đến thăm quần đảo và giới thiệu với những ai chưa có điều kiện ra Trường Sa.

 
 Các tầng lớp nhân dân huyện đảo Trường Sa diễu hành trong ngày hội văn hóa kỷ niệm 38 năm giải phóng quần đảo Trường Sa (29-4-1975 / 29-4-2013).

Về phương diện văn hóa vật thể, huyện đảo đã kế thừa, hình thành, phát triển đồng bộ hệ thống thiết chế, từ văn hóa truyền thống, văn hóa tín ngưỡng, đến văn hóa hiện đại (bao gồm cả các thiết chế văn hóa giải trí)… Bên cạnh hệ thống các công trình văn hóa truyền thống, tín ngưỡng như: Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà truyền thống, tượng đài các anh hùng dân tộc, chùa chiền, bia tưởng niệm… là hệ thống các công trình văn hóa hiện đại như: Trung tâm văn hóa, nhà văn hóa, thư viện, sân khấu nghệ thuật, vườn hoa, công viên, con đường gốm sứ… và các phương tiện nghe, nhìn, vui chơi giải trí công cộng. Hệ thống đường giao thông ở 100% các xã đảo, thị trấn đã được bê tông hóa khang trang. Các thiết chế văn hóa ngày càng được đầu tư, phát triển, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của cư dân huyện đảo. Trên phương diện văn hóa phi vật thể, Đảng bộ, chính quyền và quân dân huyện đảo đã kế thừa, bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa dân tộc phù hợp với điều kiện, nhu cầu của nhân dân. Vào dịp Tết hoặc các ngày lễ quan trọng của đất nước trong năm, đồng bào Trường Sa luôn tưng bừng các hoạt động mít tinh kỷ niệm, ngày hội văn hóa, giao lưu nghệ thuật…

Vào mùa xuân hằng năm, quân dân các xã đảo và thị trấn tổ chức hoạt động lễ hội sôi nổi bằng hình thức ngày hội văn hóa. Ngày hội diễn ra trong dịp Trường Sa đón khách từ đất liền ra thăm huyện đảo với nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật sôi nổi. Về hình thức, các hoạt động mang màu sắc lễ hội ở Trường Sa không có quy mô lớn và phân khúc như nhiều lễ hội ở các vùng, miền đất liền mà là sự kết hợp, lồng ghép giữa các hình thức: Mít tinh, diễu hành, dâng hương tưởng niệm, đi lễ chùa, trò chơi dân gian, giao lưu, biểu diễn nghệ thuật, tặng sản phẩm văn hóa v.v.. tạo nên những ngày hội mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc, lành mạnh, bổ ích.

Theo Đại đức Thích Ngộ Thành, trụ trì chùa Trường Sa, các hình thức văn hóa tín ngưỡng lâu đời của dân tộc được bảo tồn, phát triển ở Trường Sa bằng những cách làm sáng tạo độc đáo, ý nghĩa, xuất phát từ tâm nguyện và ý thức bảo tồn bản sắc văn hóa của cư dân huyện đảo. Chẳng hạn trong nghi thức hành lễ nơi cửa thiền, thông thường các vị trụ trì chùa ở đất liền chỉ tụng kinh, chỉ những người phát nguyện lớn mới lạy và cũng chỉ lạy theo từng nội dung phù hợp với tâm phát nguyện. Nhưng ở Trường Sa, các vị Đại đức, Sư thầy khi hành lễ thì vừa tụng kinh, vừa lạy. Ở chùa Trường Sa, Thượng tọa Thích Giác Nghĩa, Đại đức Thích Ngộ Thành và các sư thầy khi tụng các bộ Kinh Pháp Hoa, Kinh Vạn Phật… đã hành lễ theo hình thức “nhất tự nhất lạy” (tụng một chữ, lạy một lần) với tâm nguyện cầu cho quốc thái dân an, huyện đảo Trường Sa phát triển hưng thịnh, chủ quyền quốc gia bền vững trường tồn. “Truyền thống yêu nước nồng nàn, lòng trung thành vô hạn với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân; ý chí sắt son bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ quốc gia, tinh thần đoàn kết, sáng tạo, sống tốt đời, đẹp đạo, không quản ngại khó khăn, gian khổ, hy sinh… là những biểu hiện cốt lõi của giá trị văn hóa dân tộc ở Trường Sa, được đắp bồi qua các thế hệ. Các hình thức tín ngưỡng văn hóa trong đời sống quân dân huyện đảo Trường Sa đều hướng tới vun đắp, phát triển những giá trị văn hóa tinh thần cao quý ấy”– Đại đức Thích Ngộ Thành bày tỏ.

Chắp cánh cho những "Sứ giả văn hóa"

Trong môi trường hội nhập, giao thoa văn hóa, các loại hình và sản phẩm văn hóa chính là “sứ giả” quảng bá văn hóa, mang thông điệp văn hóa của chủ thể đến với bè bạn, cộng đồng. Với sự phát triển kinh tế-văn hóa-xã hội khá đồng bộ ở Trường Sa trên tinh thần: Cả nước vì Trường Sa, Trường Sa trong lòng cả nước, việc tìm và phổ biến, quảng bá những sản phẩm văn hóa đặc trưng ở Trường Sa là việc làm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Thời gian qua, Bộ tư lệnh Quân chủng Hải quân và tỉnh Khánh Hòa đã tổ chức tặng đá chủ quyền cho các cơ quan, đơn vị, địa phương trong cả nước. Đá chủ quyền là một sản phẩm văn hóa mang ý nghĩa thiêng liêng, góp phần giáo dục ý thức chủ quyền lãnh thổ quốc gia, bồi đắp tinh thần yêu nước cho đồng bào, đồng chí.

Các đoàn khách ra thăm, làm việc tại Trường Sa đều rất thích thú và cảm động khi được tặng các sản phẩm văn hóa do quân dân huyện đảo chế tác. Đó là những sản phẩm lưu niệm được làm từ quả bàng vuông phơi khô, cây giống bàng quả vuông để đem về trồng ở đất liền, các sản phẩm mỹ nghệ làm từ ốc biển, san hô, đặc biệt là sản phẩm thư pháp san hô (viết thư pháp trên đá san hô). Những sản phẩm văn hóa ấy thực sự đã đưaTrường Sa đến với trái tim mỗi người và đến mọi miền đất nước. Tuy nhiên, có thể thấy, các sản phẩm văn hóa đặc trưng Trường Sa cho đến nay chưa nhiều, chưa phong phú và đa phần đều do quân dân huyện đảo chế tác, gửi tặng theo hình thức tự phát. Trong xu thế phát triển, cùng với việc phát huy nội lực, tâm huyết, khả năng sáng tạo văn hóa của quân dân Trường Sa, cần có nhiều hơn nữa sự hỗ trợ, tư vấn của cơ quan chức năng và các chuyên gia văn hóa, nhằm chuyên nghiệp hóa, đa dạng hóa loại hình, sản phẩm văn hóa, phục vụ mục tiêu bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, quảng bá những giá trị văn hóa đặc trưng ở Trường Sa đến với nhân dân cả nước và kiều bào ở nước ngoài.

Bài và ảnh: PHAN TÙNG SƠN