Thủy đình rối nước làng Đồng Ngư. Ảnh: LONG BIÊN

Trong 15 phường rối nước còn lại ở nước ta hiện nay, phường rối Đồng Ngư xã Ngũ Thái, huyện Thuận Thành (Bắc Ninh) có nét độc đáo riêng là diễn rối trên nền nhạc các làn điệu quan họ. Các trò diễn cùng với những làn điệu quan họ trữ tình tạo nên nét đẹp văn hóa dân gian chỉ có ở vùng Bắc Ninh…

Các cụ nghệ nhân rối nước Đồng Ngư hiện nay còn lưu giữ được 35 trò diễn đặc sắc như: Mời trầu, Vào chùa, Múa rồng, Chăn trâu thổi sáo, Công việc nhà nông (cấy lúa, bắt cá, câu ếch), Trò chơi dân gian (đánh đu, đấu vật) và các trò diễn theo tích truyện như: Võ Tòng đả hổ, Nghêu sò ốc hến, Hát quan họ cửa đình, Hát trên thuyền rồng…

Ông Dương Văn Giáo (66 tuổi) nghệ nhân phường rối cho biết: Hiện nay phường rối làng còn có nhiều cụ nghệ nhân cao tuổi như: Cụ Đồng (73 tuổi), cụ Quảng (78 tuổi), cụ Phái (72 tuổi), cụ Dưỡng (71 tuổi)… Các cụ tuy tuổi cao nhưng vẫn rất đam mê biểu diễn rối nước, khi diễn rối vẫn phải ngâm mình trong nước dưới ao làng. Trò diễn nhà nghề độc đáo nhất của phường rối làng là trò chăn trâu thổi sáo, diễn chú bé dắt trâu đi vòng quanh ao làng chào khán giả, sau đó tự mình nhảy lên lưng trâu ngồi thổi sáo. Cái khó của trò diễn này là điều khiển con rối từ trong mặt nước nhảy lên lưng con trâu gỗ. Cụ Đồng cho biết đây là bí quyết diễn trò, chỉ có phường rối Đồng Ngư mới diễn được. Trò đánh đu cũng thế, con rối tự nhảy lên ngồi đánh đu. Các nghệ nhân làng đã thổi được hồn vào các con rối bằng gỗ, bắt nó phải diễn như thật, những trò này được khán giả và các em nhỏ xem rất thích thú.

Rối làng Đồng Như đã được mời đi biểu diễn ở nhiều tỉnh bạn, đi biểu diễn tại Huế và được mời biểu diễn nhiều lần tại Viện bảo tàng dân tộc học Việt Nam. Quỹ văn hóa Ford đã tài trợ hơn 65 triệu đồng cho phường rối xây Thủy đình ở giữa ao làng để diễn rối. Khách nước ngoài cũng đã tìm về tận làng để xem làng diễn rối. Có đoàn khách quốc tế chỉ có hai người, đến làng xem rối nước mà các cụ vẫn nhận biểu diễn cho khách xem.

HOÀNG NAM